Piława Górna

Piława Górna (niem. Gnadenfrei, przed 1740 Oberpeilau) to gmina miejska leżąca na Śląsku (Dolnym Śląsku), w województwie dolnośląskim, w powiecie dzierżoniowskim.

Według danych z 31 grudnia 2008 miasto liczyło 6736 mieszkańców.

Struktura miasta

Położone jest we wschodniej części Kotliny Dzierżoniowskiej na styku ze Wzgórzami Niemczańskimi. Posiada czytelny układ wsi dwurzędowej, wzbogacony w XVIII w. o czworokątny rynek. Na osi rynku, na wzgórzu, usytuowano duży zespół pałacowo-parkowy. Jest to obecnie reprezentacyjny pałac fabrykancki o eklektycznej, bardzo urozmaiconej bryle, otoczony parkiem.

W dolnej, starszej części miasta (dawna wieś) znajduje się romantyczny pałac otoczony rozległym parkiem z towarzyszącym folwarkiem. W tej części usytuowany jest kościół parafialny o średniowiecznej genezie, wielokrotnie przebudowywany, a rozbudowany w okresie powojennym.

Zabudowa części starszej, wzdłuż ulicy Sienkiewicza, jest typu zagrodowego, o układzie przeważnie czworokątnym. Zabudowa części południowo-wschodniej, ukształtowanej już w XVIII i XIX w, to budynki jedno- i dwukondygnacyjne, wolno stojące, nakryte ceramicznymi dachami dwuspadowymi o charakterze miejskim.

We wschodniej części miasta znajduje się zespół zabytkowy dworca kolejowego z końca XIX w.

Do rejestru zabytków nieruchomych został wpisany:

• zespół dworsko-pałacowy, z XVIII w.
• kościół parafialny św. Marcina z XVI i końca XIX w.
• wiatrak z XVIII w.

Główna część miasta w większość terenów zabudowanych znajduje się po lewej stronie rzeki Piławy.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2007 Piława Górna ma obszar 20,93 km², w tym:

• użytki rolne: 87%
• użytki leśne: 3%

Miasto stanowi 4,24% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2008:

Historia

Początki osady Piława datuje się na I połowę XII w. Była ona typową osadą służebną, związaną z największym wówczas w tej części Śląska grodem Niemcza.

Istnieją dwie teorie pochodzenia nazwy osady. Jedna z nich nawiązuje do charakteru osady, bowiem zamieszkiwali ja głównie pilarze, dostarczający drewno surowe. Druga wskazuje, że nazwa została przejęta od rzeki, którą wcześniej już zwano Piławą. Pierwotna nazwa niemiecka (Peilau) jest także fonetyczną adaptacją starszej nazwy słowiańskiej.

W XII i XIII w. los Piławy był szczególny. Stała się ona miejscowością graniczną trzech piastowskich księstw: świdnickiego, ziębickiego i brzeskiego. W XII-XIV w. Piława jak i cały Śląsk, stała się terenem intensywnej akcji osadniczej ludności niemieckojęzycznej, a w XV w. była miejscem pobytu husytów, którzy opanowali cały region i ustanowili Niemczę swoją lokalną siedzibą.

Wiek XVII i XVIII zaznaczył się licznymi walkami prowadzonymi na tych terenach przez wojska pruskie, austriackie, a także francuskie.

Wiek XIX zmienił oblicze osady. Stała się ona miejscowością robotniczą w związku z szybkim rozwojem przemysłu włókienniczego na tych terenach. Miejscowość otrzymała połączenia kolejowe, sieć gazową i elektryczną. Miejscowość stała się atrakcyjna ze względu na walory krajoznawcze i uznanie wartości wód leczniczych w pobliskim Przerzeczynie-Zdroju.

Po II wojnie światowej Piława została włączona do Polski, zaś jej dotychczasową ludność stopniowo wysiedlono do Niemiec. Pierwszymi polskimi mieszkańcami stali się więźniowie powracający z robót w Niemczech. Początkowo status miejscowości jest niejasny; teren jej został podzielony. Zachodnią część zajmował garnizon wojsk radzieckich. Część wschodnią nazwano Jerzchów, potem Zagórze. W 1947 r. przywrócona została średniowieczna nazwa Piława. Została ona podzielona na dwie gminy: Piławę Dolną i Piławę Górną. Piława Górna miała charakter przemysłowy. W 1962 r. miejscowość otrzymała prawa miejskie.

W latach 1945-54 miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Piława Górna. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego.

Przemysł

Piława Górna jest jednym z największych ośrodków przemysłu obróbki kamienia w Polsce. Na terenie gminy i okolic działa około 300 zakładów obróbki kamienia. Rozwój przemysłu kamieniarskiego jest bezpośrednio związany z eksploatowanymi w pobliżu złożami sjenitów dolnośląskich Przedborowa i Kośmin (początki wydobycia 1740 rok) oraz przedwojenną historią miasta związaną z istniejącymi wówczas słynnymi zakładami kamieniarskimi. Miejscowe zakłady kamieniarskie posiadały prestiżowy tytuł dostawcy dworu królewskiego Króla Prus Wilhelma.

Kultura

W mieście jest Miejski Ośrodek Kultury, który zrzesza wiele amatorskich zespołów muzycznych, tanecznych itp. Do najsławniejszych należą "Górzanie" oraz "Siwy Włos". Poza nimi jest wiele zespołów młodzieżowych, takich jak m.in. "Pokój 5B" czy "Make Some Noise". MOK organizuje wiele koncertów i imprez kulturalnych. Niemal co roku są "Przedwakacyjki", bardzo wesoło obchodzi się w mieście "Dni Piławy Górnej".

Sport

• piłka nożna - KS Piławianka,
• poza tym w mieście są korty tenisowe, boiska do koszykówki, piłki nożnej i siatkówki,dziecięca sekcja Taekwon-do PFT

Dzielnice

Te dwie dzielnice są integralnymi częściami miasta. Pozostały teren nie należy do żadnej dzielnicy, określany jest mianem Centrum.

Sąsiednie gminy

Dzierżoniów, Niemcza, Stoszowice, Ząbkowice Śląskie.

Zobacz też

• parafia św. Marcina w Piławie Górnej
• dekanat Piława Górna
• Piława Dolna
• rzeka Piława
• Stacja kolejowa Piława Górna