Świny (województwo dolnośląskie)

Świny (niem. Schweinhaus) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie jaworskim, w gminie Bolków, na Pogórzu Kaczawskim w Sudetach, przy drodze krajowej nr 3.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie jeleniogórskim.

Historia

Pierwotnie znajdował się tutaj kasztelański gród (późniejszy Zamek Świny) oraz osada służebna. Gród pełnił funkcję administracyjno-wojskową. Wymieniono go raz pierwszy w kronice Kosmasa w 1108 r. pod nazwą Zvini in Polonia. Potem w dokumencie papieża Hadriana IV wzmiankowany jako gród kasztelański Zpini. Od połowy XIII w., w wyniku ominięcia grodu przez szlaki handlowe, znaczenie osady zmalało, doszło do ograniczenia funkcji grodów, jedyną funkcją Świn pozostała funkcja wojskowa. W tym czasie gród upada na rzecz Bolkowa.

W 1946 r. rozpoczęły się przymusowe wysiedlenia ludności niemieckiej. 23 lipca 1946 r. razem z mieszkańcami Gorzanowic i Wolbromka mieszkańcy Świn byli eskortowani do Jawora, stamtąd zostali przetransportowani do Brakel w Westfalii.

Kalendarium

• X-XI – wzniesiono gród obronny, strzegący traktu z Czech do Polski
• 1108 – wzmianka u czeskiego kronikarza Kosmasa o tutejszym zamku
• 1203 – gród kasztelański
• 1155 – bulla papieża Hadriana IV wspominała o tutejszej kasztelanii, jednak gdy powstał Zamek w Bolkowie jej funkcja kasztelanii została utracona
• XIII – książę Bolko II świdnicki przekazał zamek rycerskiemu rodowi Świnków, który od miejsca przyjął nazwisko Schweinichen, zaś miejscowość nazwano Schweinhaus. W posiadaniu rodu von Schweinichen majątek i zamek pozostają do 1702.
• XVIII: właścicielami zamku i folwarku są kolejno rodziny von Schweinitz, von Churschwandt i von Schlabrendorff.
• XIX: w połowie tego wieku zamek i folwark przechodzą do rodziny hr. Hoyos von Sprinzenstein, przy której zamek pozostaje do 1941.
  • 1842 – we wsi znajduje się folwark, młyn wodny, wiatrak, gorzelnia, szkoła ewangelicka, cegielnia
• XX: w 1927 hr. Alojzy Hoyos sprzedaje dobra rycerskie Schweinhaus na parcelację. Zamek i 114 hektarów lasu pozostają własnością Hoyosów. W 1941 zamek wraz z 14 hektarami lasu zostaje sprzedany państwu. Co do pozostałych 100 hektarów lasu zostaje zawarta umowa przedwstępna, mają być w 1945 sprzedane państwu rzekomo jako rewir myśliwski dla Göringa, do czego już nie dochodzi ze względu na rozwój sytuacji wojennej.

Zabytki

• Cmentarz przykościelny (990/J z dn. 8.12.89)
• Kościół filialny św. Mikołaja (825 z dn. 23.12.60) z 2. połowy XVI w.
• Zamek Świny (345 z dn. 13.11.56) z XIV w.

Inne obiekty

• Pomnik poległych lub zaginionych niemieckich żołnierzy ze Świn i okolic z czasów I wojny światowej (wzniesiony 1936)
• Pomnik 900 lat Świn (wzniesiony 2008)

Szlaki turystyczne

• czerwony – Szlakiem Zamków prowadzący z Bolkowa do Bolkowa przez wsie: Wolbromek, Kłaczyna, Świny, Gorzanowice, Jastrowiec, Lipa, Muchówek, Radzimowice, Mysłów, Płonina, Pastewnik Górny, Wierzchosławice.
• niebieski – Szlakiem Zamków prowadzący z Bolkowa do Bolkowa przez wsie: Świny, Wolbromek, Sady Dolne, Sady Górne, Nagórnik, Półwsie, Wierzchosławice.

Bibliografia

• Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 7 Pogórze Kaczawskie, red. Marek Staffa, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2002, ISBN 83-85773-47-9
• Góry i Pogórze Kaczawskie. Skala 1:40.000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2004. wyd. II. ISBN 83-88049-02-x.