Kudowa-Zdrój

Kudowa-Zdrój (niem. Bad Kudowa, czes. Lázně Kudova lub Lázně Chudoba) – miasto i gmina uzdrowiskowa w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim.

Historycznie miasto należało do hrabstwa kłodzkiego. W latach 1976-1991 miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Kudowa-Zdrój. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego. Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 10 159 mieszkańców.

Położenie

Według danych z roku 2002, Kudowa-Zdrój ma obszar 33,99 km², w tym:

• użytki rolne: 40%
• użytki leśne: 15%

Miasto stanowi 2,07% powierzchni powiatu.

Sąsiednie gminy: Lewin Kłodzki, Radków, gmina Szczytna. Gmina sąsiaduje z Czechami.

Toponimia

W 1946 roku wprowadzono urzędowo nazwę Kudowa Zdrój, zastępując poprzednią niemiecką nazwę Bad Kudowa.

MS Kudowa Zdrój, drobnicowiec, zatonął 20 stycznia 1983.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004:

Geografia

Kudowa jest położona w dolinie na pograniczu Gór Stołowych i Pogórza Orlickiego na wysokości od 370 do 420 m n.p.m. nad potokiem Bystra, który poprzez rzekę Metuję (czes. Metuje) wpada do Łaby (zlewisko Morza Północnego). Położenie Kudowy na południowych stokach powoduje, że ma ona klimat łagodniejszy od miejscowości położonych w Kotlinie Kłodzkiej, od której jest oddzielona Przełęczą Polskie Wrota. Do 21 grudnia 2007 posiadało cztery przejścia graniczne na granicy z Czechami, w dzielnicach: Słone, Czermna, Brzozowie (Brzozowice) i Pstrążna, wszystkie zlikwidowane na mocy Układu z Schengen.

Tranzyt

• Droga krajowa nr 8 Kudowa-Zdrój (Byłe przejście graniczne Kudowa Słone-Náchod) - Wrocław - Warszawa - Białystok - Byłe Przejście graniczne Budzisko-Kalvarija
• Trasa europejska E67 Praga – Helsinki
• Droga wojewódzka nr 387
• stacja kolejowa Kudowa-Zdrój.

Historia

Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1354 r. Wieś, która dała początek miastu, położona była na czeskim obszarze etnicznym i nazywała się Lipolitov a następnie Chudoba. Anegdota głosi, że nazwa ta (w języku polskim bieda) odzwierciedlała status materialny mieszkańców. Znana jest też nazwa Čermenské Lázně . W XVII w. odkryto źródła leczniczych wód o zróżnicowanym składzie chemicznym. W 1636 r. powstały pierwsze urządzenia kąpielowe. W roku 1777 ukazała się we Wrocławiu broszura pt. "Publiczne Uwiadomienie Zdroiów Zdrowych lub wód mineralnych leczących na Śląsku w Kodowie, Reynercu, Altwasser, Szarlotenbrun, Salcbrun i Flinsbergu się znaydujących". Było to dokonane przez Dawida Vogla tłumaczenie niemieckiej książeczki, wydanej w 1774 r., autorstwa Johanna Gotfrieda Morgenbessera, wrocławskiego lekarza i chemika. Publikacja zawierała informacje obejmujące m.in. wyniki przeprowadzonych analiz, skład chemiczny wód oraz medyczne ich zastosowanie. W połowie XIX w. została uznana za pierwsze uzdrowisko kardiologiczne w Niemczech. Dodatkowy impuls do rozwoju miasta jako kurortu dało otwarcie linii kolejowej Kłodzko-Kudowa-Czechy w 1905 r. W wyniku II wojny światowej, w 1945 r. pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czechosłowacką toczył się spór graniczny, między innymi o Kudowę. Strona czechosłowacka wysłała nawet w ten rejon pociąg pancerny.

Ostatecznie miasto weszło w skład państwa polskiego. Jego dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. Jednocześnie w 1945 r. Kudowa otrzymała prawa miejskie.

Turystyka

Głównymi atrakcjami turystycznymi Kudowy jest położona w dzielnicy miasta Czermna Kaplica Czaszek – jedna z trzech w Europie (kaplica wyłożona czaszkami i piszczelami ludzi zmarłych w czasie wojny trzydziestoletniej oraz zarazy), odrestaurowany park zdrojowy z pijalnią wód mineralnych (wody arsenowe) i otwarte w 2002 r. kryte kąpielisko. W Kudowie organizowane są Festiwale Moniuszkowskie, których repertuar złożony jest w większej części z dzieł Stanisława Moniuszki, twórcy polskiej opery narodowej.

Ponadto jest dogodnym punktem wypadowym dla jednodniowych wycieczek w Góry Stołowe (Szczeliniec Wielki, rezerwat Błędne Skały), sanktuarium w Wambierzycach oraz do Czech, w tym do Pragi położonej w odległości 150 kilometrów.

Posiada rozbudowaną bazę noclegową, zarówno w sanatoriach (możliwość z korzystania z zabiegów przyrodo-leczniczych), jak i w licznych pensjonatach i hotelach.

Kudowa również posiada trzy wody źródlane, dwie z nich (Marchlewski i Śniadecki) są umieszczone w budynku (można się napić za złotówkę), a trzeci jest umieszczony niedaleko stawu (w Parku Zdrojowym, bez opłat), niestety nie ma podziału na zimną i ciepłą jak dwa poprzednie.

W Kudowie działa również Muzeum Zabawek, Muzeum Żaby, gromadzące wszelkie gadżety związane z tym płazem oraz Szlak ginących zawodów.

W dzielnicy Czermna udostępniona jest do zwiedzania szopka zbudowana w latach 1904-1924 składająca się z ok. 250 ruchomych figurek lipowych.

W Pstrążnej znajduje się Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego ze skansenem, w którym zgromadzono m.in. drewniane budynki z ziemi kłodzkiej wraz z zabytkami kultury materialnej: ich wyposażeniem – meblami, pościelą, sprzętami gospodarskimi. Muzeum wydaje także kwartalnik Pamiętnik Kudowski.

Piesze szlaki turystyczne:

• Karłów – Błędne Skały – Kudowa-Zdrój – Dańczów – Lewińska Przełęcz – Grodczyn – Duszniki Zdrój (Główny Szlak Sudecki)
• Pasterka – Błędne Skały – Czermna – Kudowa-Zdrój – Krucza Kopa – Darnków – Rozdroże pod Lelkową
• Kudowa-Zdrój – granica z Czechami (dawne przejście graniczne Brzozowie-Česká Čermná)

Sport

W miejscowości działa klub piłkarski Włókniarz.

Wspólnoty religijne

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Parafia św. Katarzyny
  • Dom Zakonny Misjonarzy Klaretynów
  • Parafia Miłosierdzia Bożego
  • Kaplica Sióstr Elżbietanek
  • Parafia pw. świętego Bartłomieja - Czermna
  • Dom zakonny Willa Diana
• Kościół Ewangelicko-Augsburski (Góra Parkowa)
  • Filiał parafii w Kłodzku
• Kościół Ewangelicko-Reformowany (Pstrążna)
• Kościół Zielonoświątkowy
  • Zbór w Kudowie-Zdroju
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy

Kontrowersje w sprawie nazwy

Nazwa miejscowości Kudowa Zdrój pisana z łącznikiem (dywizem) jest nazwą urzędową, ustaloną przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji po zasięgnięciu opinii Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych i opublikowaną w Dzienniku Ustaw. W 2004 roku Rada Języka Polskiego uchwaliła taki sposób zapisu wieloczłonowych nazw miejscowych. Forma nazwy pisana bez łącznika, tzn. „Kudowa Zdrój” jest obecnie formą potoczną.

Polityka i administracja

Dzielnice i osiedla

• Brzozowie/Brzozowice
• Bukowina
• Czermna
• Jakubowice – polożone niedaleko Narodowego Parku Gór Stołowych.
• Pstrążna
• Słone
• Zakrze

Władze miasta

Kudowa-Zdrój ma status gminy miejskiej. Mieszkańcy Kudowy-Zdroju wybierają do swojej rady miasta 15 radnych w wyborach co 4 lata, w sześćiu okręgach wyborczych. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz miasta jest zabytkowa willa, znajdująca się przy ulicy Zdrojowej 24..

Burmistrzowie Kudowy-Zdroju (od 1990):

• 1990-1994 Piotr Pawelczyk
• od 1994 Czesław Kręcichwost

Mieszkańcy Kudowy-Zdroju wybierają parlamentarzystów z okręgu wyborczego Wałbrzych, a posłów do Parlamentu Europejskiego z dolnośląsko-opolskiego okręgu wyborczego z siedzibą we Wrocławiu.

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie:

• Náchod
• Hronov
• Horn-Bad Meinberg

Zobacz też

• miasta w Polsce
• nazwy miejscowości z łącznikiem