Lasówka

Lasówka (do roku 1945 niem. Kaiserswalde) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Bystrzyca Kłodzka.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Położenie

Lasówka położona jest w Sudetach Środkowych około 16 km na zachód od Bystrzycy Kłodzkiej, nad lewym brzegiem Dzikiej Orlicy, w górnej części Doliny Dzikiej Orlicy między Górami Bystrzyckimi, na północnym wschodzie, a Górami Orlickimi czes. Orlicke hory, na południowym zachodzie przy granicy z Czechami.

Charakterystyka

Lasówka to rozciągnięta, przygraniczna wieś łańcuchowa, położona u południowo-zachodniego zbocza Gór Bystrzyckich, wzdłuż dawnej drogi nadgranicznej, a obecnie Autostrady Sudeckiej. Jest to wieś o charakterze turystycznym, charakteryzująca się luźną zabudową.

Sędziwe zabudowania wsi położone są w większości po jednej stronie drogi. Stoją one rozrzucone na łąkach łagodnego zbocza Kłobuka, na wysokości od 680 do 730 m n.p.m. Jest to wieś zanikająca, ubywa stałych mieszkańców ze względu na niszczenie domów, a przybywa domków letniskowych, właściciele tych domów w większości pochodzą z Wrocławia i okolic. Wieś przypomina żywy skansen, i jako taka zasługuje na ochronę, gdyż wiele domów przestało już istnieć, a po niektórych obejściach gospodarczych zostały już tylko fundamenty. Parę innych domostw chyli się ku upadkowi. Większość starszych zabudowań jest w złym stanie. Miejscowość posiada dobre warunki klimatyczne i wypoczynkowe.

Wieś położona jest w pobliżu dużego ośrodka sportów zimowych, Zieleńca, dzielnicy Dusznik-Zdroju. Otoczenie wsi stanowią rozległe półdzikie górskie łąki, a wzniesienia porastają lasy świerkowo-bukowe regla dolnego.

Okolice Lasówki są malowniczo położone, a z wielu miejsc roztacza się rozległa panorama na najwyższą część Gór Orlickich. We wsi zachował się kamienny kościół filialny św. Antoniego z 1912, oraz kilka zabytkowych sudeckich drewnianych chałup mieszkalnych z XIX wieku, oraz fundamenty trzech pieców szklarskich.

We wsi w 1858 urodził się Wilhelm Rohrbach, malarz na szkle, kontynuator wieloletniej tradycji miejscowego zdobnictwa szkła artystycznego.

Historia

Lasówka powstała pod koniec XVI wieku jako strażnica chroniąca przygraniczne lasy hrabstwa kłodzkiego po przesunięciu w 1589 granicy na nurt Dzikiej Orlicy. Pierwsze wzmianki o niewielkiej osadzie drwali i szklarzy powstałej przy leśnej strażnicy pochodzą z początku XVII wieku, osada wchodziła wówczas w dobra zamku Szczerba. W 1612 zbudowano tu hutę szkła, która wykorzystywała drewno z pobliskiego Cesarskiego Lasu. Po zniszczeniu huty podczas wojny trzydziestoletniej produkcję uruchomił ponownie w 1656 Adam Peterhansel. Powstał tu też folwark i kilka domów mieszkalnych. Osada, która rozwinęła się w rozproszoną wieś na podstawie układu z 1662, otrzymała nazwę Kaiserswalde od cesarskiego lasu. W XIX wieku miejscowa huta wyspecjalizowała się w produkcji biżuterii ze specjalnego szkła kryształowego, zwanego "czeskim szkłem". W 1727 Cesarski Las został wykupiony przez hrabiego Wallisa z Pławnicy, który wydzierżawił hutę braciom Rohrbachom. W 1770 rozszerzyli oni produkcję na zakład w Batorowie. W 1801 wieś wykupił Jan Krzysztof Rohrbach. Od 1837 właścicielami dóbr byli Hatscherowie, krewni braci Rohrbachów. W 1857 huta została kupiona i rozbudowana przez A. Pangratza. We władaniu jego potomków pozostała do 1945, zyskując dużą renomę. W oparciu o czysty piasek z rejonu Rudawy produkowano szkło dmuchane, laboratoryjne, kryształy. W połowie XIX wieku funkcjonowały: potażarnia, browar, gorzelnia, liczne warsztaty tkackie, fabryka zapałek. Po 1945 huta funkcjonowała jako filia zakładów w Szczytnej. Kilka lat potem hutę zamknięto, a szlifiernię zlikwidowano w końcu lat pięćdziesiątych. Na przełomie XIX-XX wieku wieś była jedną z większych miejscowością w Dolinie Dzikiej Orlicy. Pod koniec XIX wieku nastąpił znaczny napływ turystów i letników. W 1910 we wsi mieszkało 660 mieszkańców. Po II wojnie światowej dokuczliwości przygraniczne oraz polityka osiedleńcza doprowadziła do bardzo niekorzystnych zmian w regionie Gór Bystrzyckich. W miejsce wysiedlonych Niemców i Czechów osiedlono na Ziemiach Zachodnich mieszkańców wschodnich terenów przedwojennej Polski, włączonych do Związku Radzieckiego. Nowi przybysze nie posiadali umiejętności gospodarowania w trudnych warunkach górskich. Również nie potrafili kontynuować letniskowych tradycji wsi. Stało się to przyczyną postępującego upadku rolnictwa w tym terenie, i wyludniania się wiosek górskich. Na początku XXI wieku we wsi mieszkało poniżej 100 mieszkańców. Stare zabudowania zanikają, pojawiają się nowe domki letniskowe.

Zabytki

• kościół filialny św. Antoniego z 1912 wzniesiony z piaskowca z wysokim, czterospadowym hełmem wieży i wyposażeniem wnętrza z początku XX wieku, w tym ołtarz główny i dwa boczne z obrazami patronów Matki Bożej i św. Józefa. Przy prawej stronie stoi chrzcielnica z piaskowca
• fundamenty szlifierń przy bocznej drodze: jednej koło kościoła, oraz drugiej przy dojściu drogi do Dzikiej Orlicy,
• fundamenty trzech pieców szklarskich przy bocznej dróżce między rzeką a drogą wiejską,
• sudeckie drewniane chałupy mieszkalne z XIX wieku.

Turystyka

Przez wieś prowadzi szlak turystyczny czerwony prowadzący z Długopola-Zdroju do Dusznik-Zdroju. W miejscowości położone jest prywatne schronisko turystyczne "Szarotka".

Bibliografia

• Słownik geografii turystycznej Sudetów. Góry Bystrzyckie, Góry Orlickie, pod red. M. Straffa, t. 14, wyd. I-BIS, Wrocław 1992.