Górzyn (województwo dolnośląskie)

Górzyn – (łac. Gauconi, niem. Guhren, historycznie również: Górzyc 1326; Gorin 1306, 1330, 1338; Goren 1465; Geren 1511; Guren 1520, 1543, 1638) wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie lubińskim, w gminie Rudna na wschodnim skraju Wzgórz Dalkowskich oraz częściowo w obrębie północno-zachodniej części Obniżenia Ścinawskiego.

Historia

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1267. Lecz sama osada istniała z całą pewnością dużo wcześniej. Wskazują na to lokalizowane na terenie wsi wg źródeł niemieckich kurhany z początków naszej ery (ich położenie jest niepotwierdzone) oraz słowiańska osada znajdująca się obecnie poza wsią, a prawdopodobnie utworzona i zamieszkiwana przez plemię Dziadoszan. W 1945 przez jakiś czas przez wieś przebiegał front oraz toczyły się tu zacięte walki. Do dzisiaj można znaleźć ślady tych walk np. w postaci resztek uzbrojenia oraz niewypałów. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa legnickiego.

Stan obecny

Górzyn posiada dobrze rozwiniętą komunikację i połączenia drogowe z wszystkimi okolicznymi wioskami (Naroczyce, Olszany, Ciechłowice, Miłogoszcz) dzięki nowo wybudowanym drogom do Miłogoszczy i Ciechłowic oraz istniejącej trasie z Chobieni w kierunku Dziesławia. Ponadto w Górzynie istnieje silnie rozwinięta sieć dróg polnych z których większość jest wciąż użytkowanych, a niektóre mają znaczenie lokalne (np. droga Górzyn-Kliszów) W Górzynie znajduje się Ochotnicza Straż Pożarna.

Demografia

Wykres liczby ludności wsi Górzyn na przestrzeni ostatnich trzech wieków.

Liczba mieszkańców Górzyna jest dość stała i można zauważyć, że zawsze oscyluje wokół 400 osób. Oprócz zgonów i urodzeń determinowane jest to również częściowo dostępnością budynków mieszkalnych.

Zabytki

Na terenie wsi znajduje się kilkanaście zabytkowych obiektów, a wiele budynków zostało zbudowanych przed 1900 rokiem. Ponadto do interesujących obiektów można zaliczyć budynek kuźni (obecnie na terenie posiadłości nr 37) dobrze zachowanej zbudowanej na planie kwadratu z cegły i kamieni oraz budynek straży pożarnej powstały z rozbudowania dawnej kuźni.

Kościół pod wezwaniem Świętego Michała Archanioła. Wzniesiony w centralnym punkcie wioski kościół powstał około XV wieku, prawdopodobnie na miejscu wcześniejszej świątyni pogańskiej. Na początku gotycki później rozbudowywany. W 1945 spalony w trakcie działań wojennych lub celowo podpalony przez żołnierzy Armii Czerwonej. W indeksie zabytków pozostaje jako trwała ruina chociaż jego stan wciąż pozostaje dość dobry. Parafia w Górzynie początkowo obejmowała inne okoliczne wioski. Potem kościół należał do parafii Chobienia (do 1945), a obecnie znajduje się w parafii Olszany.

Pałac został wzniesiony jako budowla obronna na początku w formie jednokondygnacyjnego budynku na planie prostokąta. Później kilkukrotnie rozbudowywany (m.in. poprzez zabudowanie dziedzińca oraz dodanie dwóch pięter) nabrał ostatecznych kształtów pod koniec XIX wieku. Po wojnie i aż do dziś pełni funkcje mieszkalne. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych znajdowała się tam także kawiarnia. Później utworzono przedszkole, które istniało tam do końca lat dziewięćdziesiątych XX wieku, a następnie zostało przeniesione do budynku Szkoły Podstawowej w Górzynie (zlikwidowane razem ze Szkołą Podstawową). Obecnie po kilku zmianach właścicieli wciąż czeka na renowację i przywrócenie dawnej świetności. Przed pałacem był zlokalizowany prostokątny staw o funkcjach ozdobnych obecnie nieużywany. W sąsiedztwie pałacu umiejscowiony jest park dworski z cennym i zabytkowym drzewostanem składającym się głównie z kasztanowców (Aesculus hippocastanum). Do pałacu należały także budynki gospodarcze, które w okresie PRL-u wraz z pałacem przekazane zostały pod zarząd PGR-u i były wykorzystywane do celów gospodarczych oraz mieszkalnych. Te funkcje pełnią w dużej mierze do dziś.

Szkoła W miejscowości istniała szkoła podstawowa. Sam budynek szkoły jest bardzo charakterystyczny: zbudowany w stylu dolnośląskim z muru pruskiego (z dużym udziałem cegły). Późniejsza dobudówka również imituje ten styl budowli. W szkole znajdują się m.in. stare rzeźbione drzwi. Po wojnie istniały w Górzynie dwie szkoły tzw. "duża szkoła" (obecny budynek szkoły) z klasami od 4 do 8 oraz druga szkoła tzw. "mała szkoła" w której znajdowały się klasy od 1 do 3. Potem ze szkoły utworzono filię Szkoły Podstawowej w Chobieni i tam przeniesiono dwie ostatnie klasy. W 1995 zlikwidowano "małą szkołę" i przeniesiono do "dużej szkoły", która została rozbudowana uzyskując obecne kształty. Po reformie edukacji w 1999 Szkoła Podstawowa w Górzynie z 6 klasami stała się samodzielną jednostką. Mimo to po kilku latach w 2005 przy protestach mieszkańców szkoła została zlikwidowana. Obecnie budynek jest nieużywany, a dzieci z Górzyna i okolic muszą dojeżdżać do Szkoły i Gimnazjum w Chobieni.

Dodatkowe informacje

• W Górzynie przy głównej drodze znajduje się krzyż pokutny. Jego powstanie jest datowane na XIV-XVI wiek.
• Na terenie wsi znajduje się poniemiecki cmentarz ewangelicki. Obecnie już nieużywany, a w dużej mierze zdewastowany i zarośnięty. Zachowało się na nim kilkanaście nagrobków i krzyży, mur ogrodzenia wraz z bramą wjazdową, budynek z cegły (prawdopodobnie używany w czasie pogrzebów). Całość cmentarza porasta bluszcz oraz znajduje się na nim kilka drzew.
• W pierwszej połowie XIX wieku na terenie Górzyna i Miłogoszczy znajdowały się uprawy winorośli, a także browar i gorzelnia.
• Przed wojną przy drodze w kierunku Naroczyc znajdowały się 3 wiatraki.
• Niedaleko wsi w kierunku południowo-wschodnim w czasie II wojny światowej znajdowało się lotnisko wojskowe. Do dzisiaj zachowały się jego pozostałości.
• W Górzynie działał zespół piłkarski LZS Burza Górzyn, który obecnie jest zawieszony.

Zobacz też: Górzyn