Gryfów Śląski

Gryfów Śląski (łac. Gryphimontium, niem. Greiffenberg) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie lwóweckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Gryfów Śląski. Historycznie leży na południowo-zachodnich rubieżach Dolnego Śląska. Położone na Pogórzu Izerskim, nad rzeką Kwisą. Miasto leży w połowie drogi między Jelenią Górą a Zgorzelcem.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 6811 mieszkańców.

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 6,63 km².

Położenie

Gryfów Śląski położony jest w południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego w powiecie lwóweckim. Miasto leży na północ od Gór Izerskich, nad Kwisą i jeziorem Złotnickim, na Pogórzu Izerskim, na Wzniesieniach Radoniowskich.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. jeleniogórskiego.

Historia

Nie wiadomo kiedy dokładnie założono miasto ponieważ żaden z dokumentów wiarygodnie ukazujący czas założenia miasta się nie zachował. Przyjęte jest, że w 1242 książę śląski Bolesław Rogatka miał nadać Gryfowowi prawa miejskie. 23 sierpnia 1354 Bolko II książę świdnicko–jaworski nadał miastu szereg praw, które sporządzone zostały na podstawie prawa lwóweckiego. Gryfowa nie ominęły zniszczenia wojen husyckich, które nękały miasto w latach 1427-1431. XV wiek nie oszczędzał Gryfowa, a szereg klęsk które nękały miasto powodowały spadek liczby ludności do zaledwie 12 osób. Następne stulecie to okres dynamicznego rozwoju miasta, głownie dzięki rodzinie Schaffgotschów oraz produkcji i handlu płótnem lnianym. Byli oni właścicielami Gryfowa i okolicznych miejscowości. W 1524 mieszczanie gryfowscy wznieśli okazały ratusz – symbol bogactwa miasta, oraz dwa kramy sąsiadujące z nim: solny i mięsny. Od 1525 w mieście odbywały się nabożeństwa ewangelickie. Pierwszym kaznodzieją protestanckim był od 1530 Jakub Steinbrecher. Wybudowano także winiarnię, a w 1542 podwyższono dzwonnicę. Pierwszy młyn powstał w 1544 z nakazu Hansa Schaffgotscha, a wraz z bratem Krzysztofem za Bramą Jeleniogórską postawili szpital. Rok 1562 to zawieszenie dzwonu odlanego przez lwóweckich ludwisarzy, a w 1581 gryfowski ratusz zyskał jedno piętro więcej. W późniejszym okresie (1589) wybudowano pierwszą w mieście aptekę. Po wojnie trzydziestoletniej, w 1654, wszystkie kościoły zostały zwrócone katolikom, a ponieważ cesarz nie pozwolił na budowę świątyń protestanckich na swoich ziemiach, mieszkańcy miasta chodzili na nabożeństwa do kościoła granicznego w Wieży Dolnej, leżącej na obszarze Łużyc Górnych. Kontakty handlowe, które zapoczątkował gryfowski burmistrz Hans Rother zapewniły na długi czas dobrobyt miastu dzięki wymianie handlowej m.in. z Holandią, Augsburgiem i Lipskiem. Po zajęciu miasta przez Prusy, w 1742 powstała szkoła ewangelicka. W czasie wojny siedmioletniej, w 1757, miasto zostało złupione przez wojska austriackie. W 1764 gryfowskie zakłady uruchomiły produkcję adamaszku lnianego i tkanin. Okres wojen napoleońskich i Wiosny Ludów nie wpłynął na osłabienie znaczenia gospodarczego miasta. Rok 1783 przyniósł bolesną stratę dla Gryfowa – spłonęło praktycznie całe miasto. Spłonęły słodownia, browar, budynki parafialne i ponad 120 kamienic miejskich. Ożywienie miasta spowodowało doprowadzenie kolei i uruchomienie połączeń kolejowych z Jelenią Górą i Zgorzelcem (1865), Lwówkiem Śląskim (1884), Mirskiem (1885) i Świeradowem-Zdrojem (1909). Gryfów Śląski w 1927 posiadał najnowszą centralę telefoniczną firmy Siemens. Miejska Kasa Oszczędności w Gryfowie w latach 1919-1924 emitowała banknoty i monety gryfowskie. W 1929 pożar strawił wieżę ratuszową, która została odbudowana jako konstrukcja żelbetową. W latach 70. XX w. zlikwidowano linię kolejową do Lwówka Śląskiego, a w latach 90. do Świeradowa-Zdroju.

Zabytki

• Kościół św. Jadwigi z XV wieku, wybudowany w stylu późnogotyckim. Wewnątrz drewniany ołtarz z symbolami Cierpliwości, Roztropności, Nadziei, Sprawiedliwości i Męstwa, pochodzący z 1606 r. Po zamknięciu skrzydeł ołtarz upodobniony jest do monstrancji. Również cenne jest renesansowe epitafium rodziny Schaffgottschów, wykute w piaskowcu. Przedstawia ono naturalnej wielkości postacie zmarłych członków rodziny.
• kościół cmentarny św. Wawrzyńca. Pochodzi z wieku XV. Ciekawostką są wmurowane w północną ścianę oraz luźno poustawiane wokół kościoła nagrobki z epoki baroku i rokoka.
• ratusz – ustawiony na środku rynku gryfowskiego stanowi symbol władzy miejskiej. Z dawnego budynku pozostało niewiele: kilka sklepień, dach i zaledwie kilka detali. W wyniku przebudowy i remontów zatracił on swój pierwotny, renesansowy charakter. Na uwagę zasługuje kamienna tablica z wykutym napisem głoszącym, że w 1624 roku ówczesny burmistrz miasta Steudner wzniósł ratuszową wieżę. Nad tablicą znajduje się zasłonięte kratą okno. Tutaj mieścił się niegdyś areszt miejski.
• liczne zabytkowe kamieniczki, m.in. w Rynku, reprezentujące architekturę renesansu i baroku. Posiadają oryginalne szczyty od frontu. Niegdyś wyposażone były w podcienia, które zanikły w efekcie przebudów w ciągu XVIII w.
• pozostałości murów miejskich – swą historia sięgają roku 1300, kiedy to Bolko I Świdnicki nakazał opasać miasto fortyfikacjami miejskimi.
• pomnik ku czci 63 Rosjan, ustawiony aby upamiętnić żołnierzy rosyjskich poległych w walkach o miasto w czasie wojny z wojskami francuskimi w roku 1813. Pomnik znajduje się na cmentarzu komunalnym.
• fontanna miejska ustawiona na gryfowskim rynku z okazji uruchomienia wodociągów miejskich w 1905 r. Fontanna i kamienna rzeźba zostały ufundowane w roku 1908.
• w niedalekiej Proszówce ruiny zamku Gryf oraz kaplica Leopolda.

Demografia

Bezrobocie

Gospodarka

Do najważniejszych podmiotów gospodarczych zalicza się:

• FF Polmex (branża meblarska)
• Jantur Gryfex (branża meblarska)
• Matusewicz Budowa Maszyn (usługi i produkcja w zakresie obróbki tworzyw sztucznych i stali szlachetnych)
• Stolbrat (budownictwo/handel/stolarstwo)
• Przedsiębiorstwo Handlowe Sawczak (hurtownia monopolowo-spożywcza, sklepy firmowe samoobsługowe)
• Wytwórnia Mas Bitumicznych Skanska (budownictwo/mieszanki drogowe)
• Zakład Piekarniczo Cukierniczy Krasucki (branża spożywcza)
• Holzkonzept Polska (branża drzewna/obróbka drewna)
• Zakłady Mięsne Niebieszczańscy (branża spożywcza/przetwórstwo mięsa)
• Izo-Term (branża tekstylna/produkcja odzieży specjalnej)
• Centrum Handlowe Gradix (handel materiałami budowlanymi/sprzętem RTV AGD/artykułami wyposażenia wnętrz, w tym meblami)
• El-Stan (handel materiałami budowlanymi/budownictwo)

W mieście funkcjonują sklepy wchodzące w skład sieci handlowych: Lidl, Biedronka, Eko, Dino oraz stacje benzynowe koncernów Orlen i Statoil.

Swoje Oddziały mają tu banki – PKO BP, BGŻ oraz SKOK Wspólnota. Funkcjonują również przedstawicielstwa firm ubezpieczeniowych, m.in. PZU SA, Warta.

Swoją siedzibę ma tu również:

• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej – Powiatowe Centrum Zdrowia (NZOZ PCZ) we Lwówku Śląskim – Oddział w Gryfowie Śląskim.

W skład NZOZ PCZ w Gryfowie Śląskim wchodzą:

- Poradnia Podstawowej Opieki Zdrowotnej

- Zakład Pielęgnacyjno Opiekuńczy

- Zakład Opiekuńczo Leczniczy

- Oddział Rehabilitacji Leczniczej

- Oddział Reumatologiczny

NZOZ PCZ mieści się w dawnym Szpitalu Okręgowym im Hugo Kołłątaja.

• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej – Promyk
• Policja
• Ochotnicza Straż Pożarna

Komunikacja i Transport

Przez Gryfów Śląski przebiegają drogi:

• droga krajowa nr 30 (Zgorzelec – Lubań – Jelenia Góra)
• droga wojewódzka nr 360 (Gryfów Śląski – Giebułtów)
• droga wojewódzka nr 364 (Gryfów Śląski – Lwówek Śląski – Legnica)

oraz Linia kolejowa nr 274 (odcinek Jelenia Góra – Lubań, długości 52 km)

Zlikwidowane zostały linie kolejowe:

• Gryfów Śląski - Lwówek Śląski - Złotoryja - Legnica
• Gryfów Śląski - Świeradów-Zdrój

Odległości z Gryfowa Śląskiego:

• Lwówek Śląski – 16 km
• Miłoszów – 23 km (przejście graniczne z Czechami)
• Jelenia Góra – 32 km
• Jędrzychowice – 33 km (przejście graniczne z Niemcami)
• Bolesławiec – 35 km
• Legnica – 68 km
• Wrocław – 136 km
• Praga – 166 km
• Berlin – 258 km
• Warszawa – 484 km

W mieście funkcjonują przystanki komunikacji publicznej (PKS) oraz prywatnej. Znajduje się tu również stacja PKP. Gryfów Ślaski ma bezpośrednie połączenia m.in. z Wrocławiem, Zieloną Górą, Jelenią Górą, Legnicą, Bolesławcem, Zgorzelcem.

Kultura

W Gryfowie Śląskim działa m.in.

Miejsko Gminny Ośrodek Kultury

Utworzony na mocy uchwały nr XIV/113/2000 Rady Miejskiej Gminy Gryfów Śląski z dnia 27 kwietnia 2000 r. MGOK prowadzi działalność w zakresie inspirowania mieszkańców gminy – ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży – do uczestnictwa w życiu kulturalnym. Tworzy warunki do rozwoju talentów twórczych oraz twórczości kulturalnej. Jest organizatorem wielu przedsięwzięć interdyscyplinarnych, m.in. wystaw, koncertów, plenerów. Jest współorganizatorem „Kwisonalii”.

Biblioteka Publiczna Gminy i Miasta Gryfów Śląski

Utworzona na mocy uchwały nr XIV/113/2000 Rady Miejskiej Gminy Gryfów Śląski z dnia 27 kwietnia 2000 r. Biblioteka zapewnia obsługę biblioteczną mieszkańców gminy. Rozwija i zaspokaja potrzeby czytelnicze i informacyjne mieszkańców, upowszechnia wiedzę i sprzyja rozwojowi kultury. Prowadzi również działalność wydawniczą. Od 2007 r. jest wydawcą miesięcznika samorządu lokalnego – Kuriera Gryfowskiego. Przy bibliotece działa Grupa Literacka „Metafora” oraz Dyskusyjny Klub Książki „Nie-poczytalni”.

18 maja 2011 r. dokonano otwarcia Europejskiego Centrum Kulturalno Informacyjnego. Jest to nowa siedziba Biblioteki Publicznej oraz Towarzystwa Miłośników Gryfowa Śląskiego. Centrum posiada pomieszczenia, w których będą prezentowane eksponaty dotyczące historii miasta, jak również prace lokalnych artystów.

Organizacje Pozarządowe

• Towarzystwo Miłośników Gryfowa Śląskiego (TMG)
• Gryfowskie Towarzystwo Cyklistyczne (GTC)

• Stowarzyszenie Awantura
• Związek Emerytów, Inwalidów i Rencistów
• Związek Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych
• Związek Sybiraków
• Polski Związek Niewidomych
• Związek Inwalidów Wojennych Rzeczypospolitej Polskiej
• Polski Związek Wędkarski
• Polski Komitet Pomocy Społecznej
• Partnerstwo Izerskie

Gryfów Śląski jest członkiem Euroregionu Nysa i Związku Gmin Kwisa.

Wiele inicjatyw spłeczno kulturalnych realizowanych jest przez społecznkości lokalne zamieszkujace Krzewie Wielkie, Młyńsko, Proszówkę, Rząsiny, Ubocze, Wieżę, Wolbromów.

Miasta partnerskie

• Bischofswerda - współpraca kulturalna/sportowa
• Raspenava - współpraca kulturalna/sportowa/wymiana miedzyszkolna/ćwiczenia strażackie
• Gryfice - współpraca kulturalna/samorządowa/sportowa

Edukacja

W Gryfowie Śląskim funkcjonują:

• Przedszkole Publiczne
• Szkoła Podstawowa im. Bohaterów Łużyckiej Brygady WOP
• Gimnazjum im. Kombatantów Ziemi Gryfowskiej
• Zespół Szkół Ogólnokształcacych i Zawodowych im. Jana Pawła II
• Gryfowski Prywatny Zespół Szkół Zawodowych

Wspólnoty religijne

Większość mieszkańców Gryfowa stanowią wyznawcy Kościoła Rzymskokatolickiego. Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi także Kościół Zielonoświątkowy, protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym.

Kościół Rzymskokatolicki

• Parafia pw. Św. Jadwigi Śląskiej

Kościół Zielonoświątkowy

• Zbór w Gryfowie Śląskim

Ekologia i Turystyka

• Gospodarka wodna

Zwodociągowanie Gminy Gryfów Śląski wynosi 100%. Na 100 km² powierzchni Gminy przypada 115,9 km sieci wodociągowej. Na terenie Gminy działają 3 stacje uzdatniania wody (SUW Jeleniogórska 1, SUW Jelenigórska 6, SUW Proszówka).

• Gospodarka ściekowa

Na dzień 30 czerwca 2008 r. 65% mieszkańców Gminy jest podłączonych do sieci kanalizacyjnej. Na 100 km² powierzchni gminy przypada 68,4 km sieci kanalizacyjnej. Na terenie miasta działa oczyszczalnia ścieków o przepustowości 3.300 m³ na dobę. Obsługuje całą sieć kanalizacyjną w mieście.

• Gospodarka odpadami

Na terenie miasta i Gminy prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów. Gryfów Śląski wspólnie z trzema gminami - Lubomierz,Wleń, Stara Kamienica wybudował nowoczesne, spełniające wymogi UE wysypisko, funkcjonujące jako spółka IZERY. Zakład zlokalizowany jest w Gminie Lubomierz na powierzchni 10,77 ha.

Niedaleko położone jezioro Złotnickie oraz jezioro Czocha powodują, że Gryfów Śląski jest doskonałą bazą wypadową do aktywnego wypoczynku, uprawiania wedkarstwa, wędrówek pieszych i rowerowych oraz uprawiania sportów wodnych. Przez teren miasta i Gminy prowadzi wiele szlaków turystycznych z licznymi zabytkami, pomnikami przyrody oraz rzadkimi okazami flory i fauny. Na terenie Gminy zidentyfikowano 140 stanowisk archeologicznych.

Sport

W Gryfowie działa kilka klubów sportowych które reprezentują kilka dyscyplin sportowych. Są to:

• Gryfowski Klub Sportowy "GRYF" – piłka nożna,
• Zryw Ubocze – piłka nożna,
• Rolnik Rząsiny – piłka nożna,
• LZS Błękitni Krzewie Wielkie – tenis stołowy,

Zobacz też

• powiat lwówecki
• gmina Gryfów Śląski