Piotrowice (powiat średzki)

Piotrowice (niem. Groß Peterwitz) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie średzkim, w gminie Kostomłoty.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa wrocławskiego.

Położenie

Wieś jest położona na Równinie Kostomłotów nad Strzegomką. Piotrowice leżą 31 km na południowy-wchód od Wrocławia.

Na południe od wsi przebiega autostrada A4, najbliższy węzeł autostradowy znajduje się w Kostomłotach.

Na południowy wschód od Piotrowic biegnie linia kolejowa Wrocław-Jaworzyna Śląska, najbliższą stacja zlokalizowana jest w Kątach Wrocławskich.

Historia

Nazwa wsi prawdopodobnie pochodzi od imienia jednego z jej właścicieli, pochodzącego z Piastów magnata Piotra Własta. Począwszy od XII wieku powstało przy osadzie kilka przysiółków, starsza część wsi jest oddzielona od części folwarcznej szeroką wsią ulicówką. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1221. W dokumencie z 17 września 1279 zapisano, że książę Henryk sprzedał Kimonowi Gallicuszowi dobra w Brzegu Dolnym w zamian za dobra piotrowickie (określone jako Keksowo). W 1298 w kronikach odnotowano istnienie kościoła pw. św. Katarzyny, którego proboszczem był ksiądz Benedykt. W 1666 wieś należała do Jana Krzysztofa Nemitza. Zachowane dokumenty informują, że w 1852 proboszcz Hoffmann planował renowację kościoła i budowę wieży. Istnieją szczegółowe opisy wnętrza kościoła i jego wyposażenia. W 1887 proboszcz von Furstenmuhl przeprowadził renowację chóru. W 1898 zakupiono organy, połowę kwoty wyłożył zamieszkujący w Piotrowicach hrabia Limburg-Stirum. W 1906 wyremontowano plebanię, kolejne remonty i renowacje miały miejsce w latach 1961, 1969, 1972 (zmiana dachu z łupkowego na blaszany), 1975.

Z dawnych dokumentów wynika, że w poł. XIV w. do wsi należało czterdzieści włók ziemi (obecnie ok. 1000 ha) pod uprawę. Cztery włóki należały do dziedzica, kolejne cztery do wójta, jedna do księdza i trzydzieści jeden do chłopów płacących czynsz. Pod koniec XVIII w. właścicielem majątku w Piotrowicach został hrabia Gottlob Siegmund von Zedlitz und Leipe, podkomorzy na pruskim dworze królewskim. Otrzymał je jako wiano jego pierwszej żony Marianny Elisabeth von Tschammer. Dokumenty podatkowe z 1868 stanowią, że do folwarku należało 452, a do gminy 528 ha. Później własność pałacu rosła, w 1892 były to 452 ha, a w 1930 – 472 ha. Gospodarstwa chłopów były rozdrobnione, tylko pięciu posiadało powyżej 35 ha. Jedną z najczęstszych upraw był burak cukrowy, co spowodowało budowę w 1852 cukrowni, inwestorami byli hrabiostwo Limburg-Stirum. W styczniu 1945 we wsi zatrzymała się kolumna więźniów w trakcie Marszu śmierci Fünfteichen – Gross Rosen. Niemieccy strażnicy zamordowali tu 154 więźniów. Dwa masowe groby ekshumowano w 1970 i 1977. W roku 2006 podczas prac budowlanych odkryto grób w którym były pochowane szczątki 42 jeńców z tzw.: "marszu śmierci". W wyniku postępowania prowadzonego przez Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu przy Instytucie Pamięci Narodowej we Wrocławiu, zakończone w 2009 roku, ustalono że są to szczątki mężczyzn w przedziale wiekowym od 18 do 65 roku życia. Sprawców zbrodni nie ustalono. W dniu 26 czerwca 2009 roku na cmentarzu parafialnym miał miejsce uroczysty pogrzeb. We wspólnej mogile, pod pomnikiem poświęconym ofiarom terroru hitlerowskiego, pochowano szczątki odnalezionych 42 jeńców wojennych oraz szczątki 3 jeńców wojennych z Gross – Rosen odnalezione w 2007 roku w Mysłowie – gmina Bolków.

Obiekty zabytkowe i historyczne

Zespół dworski, na który składają się:

• pałac (nie istnieje),
• dom rządcy z końca XIX w.,
• barokowa brama dworska, dobudowany do niej romański budynek z XIX z dwupiętrową wieżą,
• południowa brama folwarczna zwieńczona wazonem,
• budynek stajni i psiarni z XIX, ozdobiony tympanonem z arabeską z pegazami,
• barokowa oranżeria (częściowo w ruinie),
• pięć krzyży pokutnych wmurowanych w XIX w. w ogrodzenie folwarku.
• park krajobrazowy o pow. 12 ha. W parku znajduje się głaz narzutowy z napisami upamiętniającymi krewnych właścicieli pałacu, którzy zginęli w I Wojnie Światowej.

W parku znajduje się grodzisko z X-XIII wieku, ma postać stożkowego nasypu wysokości 4 metrów, który otacza zarośnięta fosa.

Jednonawowy, murowany kościół gotycki pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej(Sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej), powstały w drugiej połowie XV w. W latach 1540-1653 świątynia należała do parafii ewangelickiej. Kościół został przebudowany w 1753, wnętrze otrzymało wówczas wystrój w duchu baroku. W 1937 świątynię poddano generalnemu remontowi podczas którego m.in. wydobyto spod tynku XVI wieczne epitafia, które zostały ustawione we wnętrzu. Do czasów obecnych zachowało się dziesięć nagrobków figuralnych należących do rodzin Niemitz i Seidlitz, pochodzą one z lat z lat 1567 – 1615. Do najstarszych i najbardziej ozdobnych należą epitafia Konrada von Nimitz zm. 1562 i jego żony Margarety z domu Gotsch von der Schwartzbach (Schaffgotsch), zm. 1567. Zostały ustawione przy ścianie prezbiterium. Posiadają oryginalną konstrukcję architektoniczną oraz bogato zdobiony fryz herbowy. Ze starszego wystroju zachowały się również: późnogotyckie sakramentarium przyścienne i renesansowa chrzcielnica z 1616. W zachodniej części kościoła pomnik poświęcony ofiarom hitlerowskiego obozu pracy, którzy zostali zamordowani w 1945.

Kościół ewangelicki z XIX wieku, obecnie opuszczony i pozbawiony wyposażenia. Po 1945 pełnił rolę magazynu.

Obelisk wys. 8 m z 1792 upamiętniający zakup majątku przez Theresę von Zedlitz. W późniejszych latach (1868) został on przerobiony na pomnik Bismarcka. W tylnej części częściowo zatarty niemiecki napis, który jest opisem historii tutejszego folwarku. Wokół medialonu znajduje się napis: PR POTENTIS AUSTRIAE FLAGELLIURIS BORUSSIAE VIEX – "Bicz na potęgę Austrii, praw Prus obrońca". Powyżej medalionu w prostokątnym obramowaniu jest napis: OTTONI COMTI DE BISMARCK POSUIT A.D. 1868 GRATUS CIVIS COMES DE LIMBURG STIRUM – "Ottonowi księciu von Bismarck położył A.D. 1868 wdzięczny obywatel książę von Limburg Stirum"

Stary cmentarz ewangelicki z nagrobkiem w kształcie piarmidy.

Około 1,2 km na wschód zachowane średniowieczne grodzisko.