Różana (powiat średzki)

Różana – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie średzkim, w gminie Udanin.

Pierwsze wzmianki o Różanie pochodzą ze źródeł kościelnych (1305 rok- Cunczledirhosin). Biskup Wrocławia von Bongarel w roku 1360 wspomina proboszcza tej wsi. W późniejszych wiekach często zmieniali się właściciele wsi Np. w 1512 roku właścicielem był Schindel a w 1600 roku ponownie Von Mohl z Drogomiłowic (Dromsdorf). w 1680 roku wieś nabył Dichter Hans Hassman von Abschatz auf Zobel, a po jego śmierci odziedziczył wieś jego syn – Wolf Aassman Freicher von Abschatz.

Kościół ,którego ruiny znajdują się we wsi został zniszczony w czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648)-nie remontowany popadł w ruinę. Wierni przeszli do paafi Udanin (Gabersdorf )-tam mieściło się probostwo.

W 1845 roku osiedlił się w Różanie major D.Von Koschembach. Wieś liczyła wówczas 72 domy mieszkalne ,1 zamek ,1 folwark , 1 wiatrak , 1 kierat , 1 browar i gorzelnię , miała 474 mieszkańców . Od tego czasu Różana stała się siedzibą rodową .

Sam folwark założyli Koschembachrowie już w 1732 roku . W 1922 roku rodzina założyła fundację ,swego imienia i utrzymywała m.in. dom starców prowadzony przez siostry zakonne w Różanie pod nr.17 (numeracja na dzień 15.10.1940 roku)

Do 1860 roku funkcjonowała nazwa Lederhose (skórzane spodnie ) . Tłumaczone tę nazwę tym, że w 16-17 wieku skórzane spodnie były typowym ubiorem rolników, gospodarzy .

W 1860 roku zmieniono nazwę na Lederose . Ciekawostką jest np. to ,że Różana miała wodociąg (co jest rzadkością na owe czasy ) , w którym nigdy nie brakowało wody tak dla ludzi ,jaki dla zwierząt – nawet w bardzo suche lata . Woda miała niską temperaturę i była niezwykle smaczna .

Wieś leży nad rzeką - Leisebach, przy trasie Malczyce- Strzegom , wokół brak było większych przedsiębiorstw . W dniu 15.10.1940 roku , do wsi należało 572ha ziemi , wieś liczyła 349 mieszkańców . Największe gospodarstwo rolne to Rittergut - 213,5ha .Istniała także szkoła , cmentarz z kaplicą dla dwu wyznań . We wsi było przedszkole, dom starców prowadzony przez ewangelicką siostrę zakonną -w 1940 roku - Helene Purz . Ewangelicy chodzili do kościoła w Jenkowie (Jenkau) a katolicy do Konar (Kuhnern), był również do ludowy i ochotnicza straż pożarna .

We wsi stał pomnik poświęcony mieszkańcom poległym w czasie pierwszej wojny światowej -14 nazwisk ,staw hodowlany należący do Rufersa (obecnie Majda), staw ppoż. (obecnie zasypany). 2 stawy parkowe.

Wspomnienia jednego z mieszkańców (Ericha Preisnera) dotyczące ostatnich lat przed wysiedleniem:

Do wsi w miejsce powołanych do wojska mężczyzn i ich synów przybyli jeńcy wojenni i robotnicy przymusowi (obcokrajowcy). W styczniu 1945 roku już niektóre matki i dzieci zostały ewakuowane koleją. Podróżowali wagonami bydlęcymi w silnym mrozie do Truntova (Trutenau) . Kiedy wojna się skończyła , wróciliśmy z powrotem do Różany –po powrocie okropny widok – puste domy , brak elektryczności , potłuczone naczynia .

Cała wieś wyglądała jak po przejściu tajfunu . Kiedy przyszli Polacy, wzięliśmy ostatnie konie , ręczne wózki i skierowaliśmy się w kierunku Nysy . Pod Haynau (Kleefeld) byliśmy w obozie 8 dni. Znowu wróciliśmy - mieszkaliśmy z Polakami – każda niemiecka rodzina dostała jedną małą izdebkę . W lipcu 1946 roku 33 osoby bydlęcymi wagonami wróciło do ojczyzny - przybyliśmy do Ronnenberg pod Hannverem , niektórzy osiedlili się w Raum (niedaleko) . Pozostali mieszkańcy Różanej ( narodowości niemieckiej ) w 1947 roku zostali przesiedleni do NRD (niedaleko Lipska ).

Od roku 1945 wieś Różana, była zasiedlana głównie osobami zamieszkującymi dotychczas wschodnie tereny Polski - okolice Kielc i Rzeszowa. Obecnie wieś liczy 232 mieszkańców.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa legnickiego.

Zobacz też: Różana