Chwaliszów

Chwaliszów (niem. Quolsdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim, w gminie Stare Bogaczowice, w dolinie rzeki Strzegomki, na granicy Pogórza Wałbrzyskiego i Pogórza Bolkowskiego, która to płynie tu dość głęboką doliną, mając miejscami przełomowy charakter. Strzegomka we wsi łączy się z Czyżynką. Wieś graniczy z Książańskim Parkiem Krajobrazowym.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Jest to przykład miejscowości łańcuchowej (ok. 4 km długości). Znajduje się w niej najstarszy dom mieszkalny na Dolnym Śląsku. Jest to pruski mur pochodzący z 1578 roku. Pod numerem 94 znajduje się dom przysłupowy, zwany łużyckim, charakterystyczny dla przygranicznych rejonów Saksonii, Dolnego Śląska, Łużyc, Czech i Szwajcarii Saksońskiej. W 2001 roku na terenie wsi mieszkało 423 osoby. Przez wieś przebiega kilka ważnych szlaków turystycznych: Szlak Ułanów Legii Nadwiślańskiej oraz Szlak Zamków Piastowskich.

Miejscowość ta jest skanalizowana, posiada wodociąg oraz oczyszczalnię ścieków o przepustowości 600m3/h, oddaną do użytku we wrześniu 2006 roku. Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 375. Na terenie wsi prowadzona jest świetlica środowiskowa.

W północnej części miejscowości znajduje się południowy brzeg sztucznego Jeziora Dobromierz utworzonego na rzece Strzegomce.

Historia

Wieś jest po raz pierwszy wymieniona w dokumentach z 1228 roku, w aktach związanych z założeniem klasztoru henrykowskiego. W księdze henrykowskiej mowa jest o tym, że książę Henryk I Brodaty podarował klasztorowi 50 łanów w Chwaliszowie. Nadanie to miało miejsce 6 czerwca 1228 roku, z okazji poświęcenia dwóch ołtarzy w kościele henrykowskim, przy okazji potwierdzenia wcześniejszej darowizny zmarłego w 1227 roku kanonika Mikołaja konwentowi henrykowskiemu. Wspomniane nadanie wymienione jest ponownie w dokumencie księcia Bolka II z 1263 roku oraz w dokumencie biskupa Tomasza I z tegoż roku. Wiadomo również, że w 1263 roku wieś była lokowana na prawie niemieckim. W dokumencie z 1265 roku wymieniony był sołtys Theodor. W 1292 roku Chwaliszów wraz ze Starymi Bogaczowicami przekazany został konwentowi cysterskiemu w Krzeszowie, które to nadanie potwierdzone było w dokumentach księcia Bolka I również w latach 1293 i w 1299 Bolko I pozostawił sobie jednak prawo książęce do wsi. Po 1300 roku posiadłości we wsiach były przez cystersów rozszerzane.

W 1547 roku opat krzeszowski Johann V zastawił Stare i Nowe Bogaczowice oraz Chwaliszów radcy cesarskiemu Hansowi von Schaffgotsch; w 1571 roku opat Krzeszowa Christoph Scholtz odkupił te miejscowości od Hansa Schaffgotscha - miejscowość stała się ponownie własnością klasztorną. W okresie wojny siedmioletniej dwukrotnie zakładane były w miejscowości kwatery polowe wojsk pruskich. Poprzez przynależność do dóbr klasztoru krzeszowskiego historia wsi jest zbieżna z historią konwentu oraz innych okolicznych posiadłości cysterskich. Chwaliszów zawsze należał do parafii w Starych Bogaczowicach. Po sekularyzacji dóbr klasztornych w 1810 roku włość cysterska (1180 ha gruntów) przeszła na własność skarbu państwa. W Chwaliszowie, podobnie jak w okolicznych miejscowościach rozwijało się tkactwo lnu.

Bibliografia

• www.starebogaczowice.ug.gov.pl