Stare Bogaczowice

Stare Bogaczowice (do 1945 niem. Altreichenau) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim, w gminie Stare Bogaczowice.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Stare Bogaczowice. Stare Bogaczowice to wieś położona w dolinie rzeki Strzegomki, Polskiej Wody i Chwaliszówki. Stare Bogaczowice leżą na skraju dwóch regionów: Pogórza Bolkowskiego i Masywu Trójgarbu.

Stare Bogaczowice stanowią ogniwo łańcucha osadniczego o długości ok. 4,8 km na wysokości 360-420 m n.p.m. Do Starych Bogaczowic należą dwie osady: Przysiółek Podgórna i Wrony. Na terenie wsi występują źródła mineralne (szczawy wodoro-węglanowo-sodowe). Znajduje się tu urząd gminy, szkoła podstawowa, gimnazjum, Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna, OSP, parafia rzymskokatolicka, sołectwo, zalew rekreacyjny, leśnictwo.

W miejscowości działała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna „Przyszłość” Stare Bogaczowice.

Historia

Rychnów – 1228, Richenowe – 1263, Richinowe – 1292, Richynow – 1318, Reychenaw – 1399, Altreichenau do 1945, Dolina do 1947.

Pierwsza wzmianka o wsi znajduje się w dokumencie z 1228, dotyczącym fundacji klasztoru cysterskiego w Henrykowie. Wieś nosząca wówczas nazwę Rychnów wraz ze swoim obejściem w ilości 100. wielkich łanów została przekazana klasztorowi nadaniem przez kanonika Mikołaja, kanclerza książęcego. Zostało one zatwierdzone przez księcia Henryka Pobożnego. Po ufundowaniu klasztoru cystersów w Krzeszowie, z woli księcia Bolka I, wieś w ramach wymiany z klasztorem henrykowskim od 1292 przynależała do klasztoru krzeszowskiego. W 1318 we wsi była karczma, wolny wyszynk i dom parafialny – proboszczem był pochodzący z Pomorza Liczko (do dziś zachowały się ruiny pochodzącego z tego okresu kościoła św. Mikołaja odbudowanego po wojnach husyckich w 1518 i przebudowanego w 1704).

W połowie XV w. powstał kościół w dolnej części wsi, w miejscu dzisiejszego kościoła św. Józefa, jedynym zachowanym jego elementem jest dolna część wieży. Spis majętności klasztornych z 1576 zawiera zapis, iż w Starych Bogaczowicach gospodaruje 74. gospodarzy. Z inicjatywy opata Bernarda Rosy w latach 1685–1689 wzniesiono nowy kościół parafialny pw. św. Józefa Oblubieńca NMP z barokowym wyposażeniem, które wykonali: Johann Claessens, Franz Heigel, Georg Schrötter. W 1736 wzniesiono kaplicę św. Anny, w której freski na sklepieniu wykonał Franz Heigel ze Świdnicy.

6 lipca 1762 w okresie prusko-austriackiej wojny siedmioletniej miała miejsce potyczka w okolicach Starych Bogaczowic. Ze spisu gruntów z 1788 wynika, że w Starych Bogaczowicach mieszkało 60. chłopów, 21. zagrodników, 84. dzierżawców, 92. chałupników, 2. młynarzy, 2. kowali. Zawiera on 270 tytułów własności.

W 1810 została przeprowadzona sekularyzacja dóbr zakonnych. Na rzecz państwa przejęto ziemię, budynki, źródła mineralne, dzieła sztuki. W 1830 we wsi działały dwie szkoły, królewskie nadleśnictwo, 3. młyny wodne i 1. wiatrak, 135. warsztatów płócienniczych, farbiarnia, 4. kołodziei i 5. kuźni. Na przełomie XIX i XX wieku w Stare Bogaczowice stały się kurortem w oparciu o występujące tu źródła mineralne i walory krajobrazowe. Zostały wybudowane studnie, pijalnie oraz domy kąpielowe. Do nazwy miejscowości zaczęto dopisywać dodatek „Bad”. W 1939 wieś zamieszkiwało 1691. mieszkańców.

Obecna wieś gminna należała do okręgu bolkowsko-kamiennogórskiego dawnego księstwa świdnickiego, od 1818 przyporządkowana była do powiatu bolkowskiego rejencji legnickiej, a w 1934 Stare Bogaczowice włączone zostały do powiatu wałbrzyskiego.

Zabytki

• Parafialny kościół pw. św. Józefa Oblubieńca NMP z XVII wieku
• Kaplica św. Anny z 1736
• Ruiny kościoła św. Mikołaja z XV-XVI wieku
• Prepozytura cystersów obecnie Plebania z XVIII wieku