Szczodre

Szczodre – (do 1945 niem. Sibyllenort), wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie wrocławskim, w gminie Długołęka. Leży na Nizinie Śląskiej 18 kilometrów od Wrocławia.

We wsi znajduje się szkoła podstawowa, ochotnicza straż pożarna, ośrodek dla bezdomnych im. Brata Alberta.

Historia przynależności administracyjnej

14 lutego 1874 utworzono Amtsbezirk Sibyllenort, dystrykt – powiat Szczodre obejmujący wsie Szczodre, Długołęka, Domaszyn i Byków oraz majątki ziemskie Szczodre, Domaszczyn i Byków. Administratorem nowoutworzonego powiatu został kapitan Fuchs, a 3 grudnia 1880 Amtsrat Bayer

W latach 1945–1951/1954 wioska administracyjnie przynależała do gminy Zakrzów w powiecie oleśnickim.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wrocławskiego.

Historia

Miejscowość ta powstała z połączenia dwóch odrębnych wsi. Jedna z nich o nazwie (niem) Raztelwitz – istniała już w XIII wieku; drugą – Neudorf wymienia się w dokumentach z 1516 r.

W czasie wojny trzydziestoletniej Raztelwitz zostało poważnie zniszczone.

Połączone Raztelwitz i Neudorf otrzymały w 1693 roku nazwę Sybillenort. Nazwa ta wywodzi się od imienia Sybilli – żony Krystiana Wirtemberskiego, księcia oleśnickiego, który wybudował w Szczodrem pałac w stylu renesansowym.

Do drugiej połowy XIX w. w Szczodrem był obecny język polski, jednakże w wyniku Kulturkampfu zaniknął.

Po II wojnie światowej nazwę spolszczono na Sybilin i dopiero Komisja Ustalania Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych nadała wsi obecną nazwę Szczodre.

Właściciele wsi

• Johann Westefall (początek XV w.)
• Steffen von Borsnitz (1528 r.)
• Rodzina Domnig z Wrocławia (1541-1571)
• Wdowa po Dawidzie Domnigu - Katharina z domu von Kottulińska (1571 r.)
• Szczodre dziedziczy jej córka z drugiego małżeństwa - Katharina Hellman.
• Katharina Hellman wychodzi za mąż za Hansa von Gaffrona.
• Po śmierci męża Katharina von Gaffron w wyniku sądowego podziału majątku staje się właścicielką Szczodrego (1602 r.)
• Georg Wilhelm von Reibenbaben und Radlan (1612-1629)
• Bernard von Waldau (1647 r.)
• Córka Georga Wilhelma von Reibenbaben und Radlan Helena Sydonia von Reibenbaben po mężu Bernardowa von Waldau odstępuje wieś kuzynowi Hansowi Joachimowi von Gaffron (1653 r.)
• Baltazar Wilhelm von Gaffron (1679 r.)
• Chrystian Ulryk- książę oleśnicki z dynastii wirtemberskiej (1685 r.)
• Żona Chrystiana Ulryka - Sybilla Maria (1693 r.)
• Karol Fryderyk II (1704 r.)
• Karol Chrystian Erdmann (1745)
• Fryderyk August (1792)
• Fryderyk Wilhelm "Czarny Książę" (1805)
• Karol III (1815)
• Wilhelm (1826)
• Albert I Wettyn (1884) - zmarł w Szczodrem
• Jerzy I Wettyn (1902)
• Fryderyk August III Saski (1904) - zmarł w Szczodrem w 1932 r.

Pałac

Szczodre w XIX i XX wieku stanowiło miejsce turystycznych wędrówek. Do dziś przetrwały fragmenty kompleksu pałacowego. Pałac powstał na wzór zamku Windsor – głównej rezydencji królów angielskich. Nazywano go wręcz "Śląskim Windsorem". Pałac słynął z pięknych komnat. Jedną z nich była tzw. Sala Łysych – nazywano ją tak, ponieważ głowy łysych mężczyzn odbijały się w przeszklonym suficie.

Do Szczodrego przybywały tysiące turystów, aby podziwiać bezcenne obrazy i rysunki oraz inne cenne przedmioty, w tym pamiątki z czasów Napoleona I i porcelanę miśnieńską. Były tu między innymi malutkie figurki tancerek w stylu rokoko i ponadmetrowej wielkości wazy. Tylko tutaj można było zobaczyć serwisy stołowe wykonane specjalnie na królewski stół.

Jeszcze w trakcie przebudowy dokonano włamania do pałacu. Sprawców złapano, a ich portrety powieszono na sali, dla przestrogi. W latach 1792-1802 książę oleśnicki Fryderyk August von Braunschweig-Oels rozbudował pałac, dodając cztery nowe skrzydła. Postawił dwie wieże z kopułami, urządził teatr, kawiarnię i wozownię, w której znalazły się wystawne wozy i karety, nieomal w stylu królewskim. Za Fryderyka Augusta rozpoczął się okres świetności Sybillenort.

Pałac otoczony został 75-hektarowym ogrodem krajobrazowo-botanicznym, sięgającym od Szczodrego po Długołękę. Wokół pałacu ciągnęły się stawy, niczym fosa, połączone śluzami. Obok pałacu zbudowano oranżerię, gdzie hodowano rzadkie rośliny kwiatowe i palmy. Dodatkową atrakcją był teatr, w którym występowali aktorzy z Wrocławia oraz sprowadzony specjalnie z Brunszwiku balet.

Następnym po księciu Chrystianie Ulryku właścicielem pałacu był książę Wilhelm. Dla niego pałac w Szczodrem był przede wszystkim miejscem zabawy i wypoczynku. Po śmierci Wilhelma w 1884 r. pałac odziedziczył król Saksonii Albert z dynastii Wettynów, który wprowadził zasadnicze zmiany. Życie pałacowe popłynęło wolniejszym tempem. Nakazał on księdzu katolickiemu poświęcić wszystkie pomieszczenia pałacu, teatr zlikwidował, a w jego miejsce urządził kaplicę. Żona króla – Karolina, ostatnia z rodu Wazów Szwedzkich, sprowadziła do kaplicy cenny, antyczny marmurowy ołtarz z Wenecji.

Na cmentarzu wiejskim w Szczodrem postawiła kaplicę św.Stanisława (istnieje do dziś, na suficie kaplicy pod deskami ukryte są cenne malowidła). Przed pałacem król Albert postawił fontannę, która istniała do lat 60. XX wieku. W 1895 r. pałac wzbogacił się o nową jadalnię, której ściany pokryte były wytłoczoną skórzaną tapetą z malowidłami przedstawiającymi sceny z mitologii greckiej. Król Albert zmarł w 1902 roku. Na pamiątkę po swoim mężu jego żona Karolina wybudowała pomnik – krzyż kamienny z wyrytym w marmurze fragmentem poezji Goethego, który zachował się do dzisiaj. Odbudowała kościół w Domaszczynie – położyła nowe elewacje, ufundowała nowy ołtarz, ambonę, ławki i witraże.

Następnym właścicielem pałacu po śmierci króla Alberta był jego brat Georg. Od 1904 właścicielem Szczodrego był ostatni król Saksonii Fryderyk August III Saski. Mieszkał w Szczodrem także po swojej abdykacji w 1918, aż do śmierci w 1932. Po śmierci Augusta pałac opustoszał – jego syn Chrystian sprzedawał wyposażenie na licytacjach, a część przewiózł do swojego pałacu koło Drezna. Pałac zaczął tracić świetność. Stał się całkiem opuszczony i zaniedbany. Majątek przejęło wojsko, a w okresie II wojny światowej hitlerowskie SS.

Chociaż wnętrze pałacu uległo spaleniu w 1945 roku, sama bryła zachowała się w dobrym stanie co najmniej do 1955 roku, po czym została rozebrana. Było to możliwe, gdyż pałac aż do 1990 roku nie podlegał ochronie konserwatorskiej.

Z rozbiórki ocalał niewielki fragment całości - północna część wschodniego skrzydła.

Podczas ostatniej w Polsce epidemii ospy w 1963 roku w Szczodrem w dawnym budynku konsulatu Szwecji zorganizowano szpital epidemiczny i ośrodek kwarantanny.

W resztkach pałacu w latach 1977-1980 utworzono Ośrodek Doskonalenia Zawodowego.

Po 1989 roku pałac wraz z przyległym terenem został sprzedany włoskiej spółce, która nie interesuje się nim. Ocalały budynek wraz z przyległym terenem ulega dewastacji.