Bardo (województwo dolnośląskie)

Bardo (niem. Wartha) – miasto w woj. dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Bardo, położone w Górach Bardzkich nad Nysą Kłodzką.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. wałbrzyskiego.

Według danych GUS z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 2 739 mieszkańców.

Historia

Założone w X w. jako gród obronny w Górach Bardzkich nad przełomem Nysy Kłodzkiej. Gród wymieniony był po raz pierwszy przez kronikarza Kosmasa pod rokiem 1096 jako zniszczone przez czeskiego księcia Brzetysława II. O polskości tego terenu świadczy fakt, że kasztelanami bardzkimi byli wyłącznie rycerze polscy (Sobiesław w 1203 r., Dzierżko-Peregryn w 1223 r., Bogusław Jarosławowic w 1261 r., Jan syn Żerzucha w 1269 r., Jarosław Mroczkowic z Owiesna w 1283), a okoliczne miejscowości w większości już istniały i były zamieszkane przez ludność słowiańską. Gród po czeskim najeździe został odbudowany o czym świadczą wzmianki z 1155 i 1245 r. Na terenie grodu istniała już wówczas kaplica, wymieniona po raz pierwszy w 1189 r. jako przekazana przez biskupa Żyrosława II zakonowi joannitów. W 1210 roku biskup Wawrzyniec przekazał kościół kanonikom regularnym z Kamieńca. Wg tradycji już ok. 1200 r. szerzył się tutaj kult maryjny, związany z cudowną figurką Matki Boskiej, która jest do dzisiaj największym skarbem Barda. Około 1290 r. Bardo przestało być kasztelanią. W związku z budową przez Bolka II nowego murowanego zamku na Kalwarii (Góra Bardzka) teren grodu w 1301 r. kupili cystersi i od tego momentu do 1810 r. byli właścicielami miejscowości. Od połowy XIV w. Bardo rozwijało się dzięki swojemu położeniu i coraz częściej przyjeżdżającym tutaj pątnikom. Prawa miejskie od początku XIV w. W 1874 r. wybudowano linię kolejową Wrocław – Kłodzko. W 1945 r. miejscowość znalazła się w granicach Polski i ze względu na niewielki rozmiar utraciła prawa miejskie. Dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. Bardo uzyskało status osiedla w 1954 r. Ponownie miasto od 1969. Obecne Bardo jest niewielkim letniskiem, specjalizującym się w koloniach dziecięcych oraz ważnym ośrodkiem turystyki. Zlokalizowany jest też tu drobny przemysł papierniczy i meblarski.

Administracja

Kalendarium wydarzeń

• Xw.-1322 – polski gród graniczny na Śląsku
• 1322 r. – nadanie praw miejskich, znajduje się w granicach księstwa świdnickiego
• 1322-1548 – w granicach księstwa ziębickiego
• 1548-1565 – należało do księstwa legnicko-brzeskiego
• 1565-1742 – w księstwie ziębickim
• 1742-1945 – w Królestwie Pruskim, następnie w Niemczech
  • 1816-1945 – miasto należało do Powiatu Ząbkowickiego
• od 1945 r. w granicach Polski
  • 1945-1954 – miasto w powiecie ząbkowickim w województwie wrocławskim
  • 1954-1969 – osiedle w powiecie ząbkowickim w województwie wrocławskim
  • 1969-1973 – miasto w powiecie ząbkowickim w województwie wrocławskim
  • 1973-1975 – miasto i gmina w powiecie ząbkowickim w województwie wrocławskim
  • 1975-1990 – miasto i gmina w województwie wałbrzyskim
  • 1990-1998 – miasto i gmina w rejonie ząbkowickim w województwie wałbrzyskim
  • od 1999 r. – miasto i gmina w powiecie ząbkowickim w województwie dolnośląskim

Rozwój terytorialny

Najstarsza część miasta położona jest na lewym brzegu Nysy Kłodzkiej. W 1808 r. w wyniku reorganizacji granic do Barda przyłączono Radkowice, Brune oraz część Przyłęku (ul. Fabryczna). W latach 1808-1969 przynależały do niego część Opolnicy i Dębowiny.

Honorowi obywatele miasta

• Józef Zych – polski prawnik i polityk, poseł na Sejm nieprzerwanie od 1989 (X, I, II, III, IV, V i VI kadencji), były marszałek i wicemarszałek Sejmu.
• o.Michał Reinke CSsR - redemptorysta, m.in. wieloletni duszpasterz i proboszcz w Bardzie.
• Jerzy Widzyk - – polski polityk, poseł na Sejm III kadencji, minister w rządzie Jerzego Buzka, samorządowiec.
• Carl Hamerling i Wiel Rutjens - holendrzy prowadzący fundację pomocy Polsce i mieszkający w Bardzie Śląskim. Wielokrotnie przywozili do kraju niezliczoną ilość darów w postaci sprzętu rehabilitacyjnego, mebli, odzieży, sprzętu gospodarstwa domowego i sprzętu szkolnego.
• ks. kard. Henryk Gulbinowicz – polski biskup rzymskokatolicki, administrator wileński w Białymstoku w latach 1970–1976, arcybiskup metropolita wrocławski w latach 1976–2004, od 2004 arcybiskup senior wrocławski, kardynał prezbiter od 1985.
• o. Stanisław Golec CSsR - proboszcz m.in. w Bardzie i we Wrocławiu. Twórca muzeum klasztornego w Bardzie i Golgoty Wschodu we Wrocławiu.
• Olga Tokarczuk – polska pisarka, eseistka, autorka scenariuszy, poetka, psycholog, laureatka nagrody literackiej Nike. Autorka wiersza Bardo.Szopka nawiązującego do ruchomej szopki znajdującej się w klasztorze redemptorystów w Bardzie.
• o. Roman Wantuch CSsR - jeden z twórców ruchomej bardzkiej szopki, wieloletni duszpasterz i mieszkaniec klasztoru w Bardzie.
• Lech Wierzchowski - przedsiębiorca, właściciel firmy Danako, sponsora Domów Opieki Społecznej Zamek i Oleńka.
• Waldy Dzikowski - polski polityk i samorządowiec, chemik, poseł na Sejm IV, V i VI kadencji.
• ks. bp. Ignacy Dec – polski biskup rzymskokatolicki, biskup diecezjalny świdnicki od 2004, teolog, uczestnik koronacji Cudownej Figurki Matki Bożej Bardzkiej w 1966. Przy jego wsparciu kościół Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Bardzie otrzymał tytuł Bazyliki Mniejszej.

Zabytki

• kościół Nawiedzenia NMP z XV w.; przebudowany XVII i XVIII w., teraz barokowa bazylika – (sanktuarium maryjne)
• Kamienny most z XV w.
• Kaplice różańcowe położone na wzgórzu nad miastem
• Kaplica Górska położona na szczycie góry Kalwaria (Bardzka Góra) w Górach Bardzkich

Transport

Przez miasto przebiega:

• droga krajowa nr 8: Kudowa-Zdrój – Budzisko
• linia kolejowa nr 276: Wrocław Główny – Międzylesie, w mieście znajduje się stacja kolejowa Bardo Śląskie

Ciekawostki

• W Bardzie i jego okolicach toczy się część akcji powieści historycznej Andrzeja Sapkowskiego Narrenturm.

• Na terenie Barda kręcono film Marcowe migdały (w filmie wyraźnie widać charakterystyczne budynki miasta, a także dworzec kolejowy i Górę Bardzką z kapliczkami drogi krzyżowej).

Miasta partnerskie

• Česká Skalice
• Tarnowo Podgórne

Zobacz też

• inne znaczenia słowa Bardo