Kamieniec Ząbkowicki

Kamieniec Ząbkowicki (niem. Kamenz, Camenz) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Kamieniec Ząbkowicki.

W latach 1975-1998 administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Wieś jest siedzibą gminy Kamieniec Ząbkowicki oraz ważnym węzłem kolejowym.

Kalendarium

• 1096: książę Czech Brzetysław II wznosi na wschód od zniszczonej przez siebie polskiej twierdzy Bardo warownie obronną w Kamieńcu;
• 1200: warownia i okolice są własnością znanej śląskiej rodziny Pogorzelów – panów z Pogorzeli;
• 1210: Pogorzelowie zakładają w Kamieńcu opactwo oo. augustianów. Pierwszym opatem zostaje Wincenty z Pogorzeli;
• 1249: klasztor zostaje odebrany augustianom i przekazany cystersom z Lubiąża, powstaje samodzielne opactwo cystersów w Kamieńcu;
• 1350: przebudowa kościoła i klasztoru na klasztor obronny;
• 1425-1428: zniszczenia i rabunki klasztoru w czasie wojen husyckich;
• 1618-1648: dalsze zniszczenia w czasie wojny trzydziestoletniej;
• 1681-1732: nowy rozkwit klasztoru pod rządami opatów Augustyna Neudecka (1681-1702) i Gerharda Woywody (1702-1732): klasztor i kościół zostają kompletnie przebudowane w stylu barokowym z obrazem Willmanna na głównym ołtarzu;
• 1741-1747: w czasie wojen śląskich Fryderyka Wielkiego klasztor musi płacić wielkie podatki i kontrybucje; Fryderyk Wielki znajduje w r. 1741 schronienie w klasztorze, uciekając przed Austriakami po potyczce pod Braszowicami (niem. Baumgarten);
• 1784: wieś Camenz (wymowa: ka'ments), jak się wówczas nazywa, ma 988 mieszkańców;
• 1810: sekularyzacja klasztorów w Prusach. Klasztor w Kamieńcu ma wówczas 38 mnichów, w jego posiadaniu znajduje się 31 wsi. Zbiory sztuki i książek zostają częściowo przewiezione do Wrocławia, częściowo rozkradzione, przyklasztorny kościół staje się parafialnym kościołem katolickim. Mnisi z ostatnim opatem Placidusem Hoffmannem opuszczają Kamieniec;
• 1812: księżniczka pruska Fryderyka Zofia Wilhelmina (1774-1837), siostra króla Fryderyka Wilhelma III, żona przyszłego króla Niderlandów Wilhelma I zakupuje dobra poklasztorne;
• 1817: kościół i klasztor padają ofiarą pożaru; kościół zostaje odbudowany w nieco zmienionej formie, z budynków klasztornych udaje się ocalić tylko jedno skrzydło, tzw. prałaturę;
• 1830: dobra w Kamieńcu dostaje w posagu królewna niderlandzka i księżna pruska Marianna Orańska;
• 1835: ponieważ resztki budynków poklasztornych nie nadają się na rezydencję, Marianna i jej mąż książę Albrecht Pruski starszy zlecają sławnemu architektowi Schinklowi wybudowanie monumentalnego pałacu na tzw. Hertabergu ponad budynkami dawnego opactwa;
• 1838: budowa pałacu w stylu neogotyckim rozpoczyna się i trwać będzie do r. 1872;
• 1845: Marianna opuszcza męża i przenosi się do Holandii, później do Nadrenii;
• 1849: przy rozwodzie Marianna przepisuje pałac na jedynego syna Albrechta;
• 1875: poprzez budowę linii kolejowej Wrocław-Kamieniec-Międzylesie-Praga znaczenie Kamieńca wzrasta;
• 1876: powstaje linia kolejowa Legnica-Kamieniec-Nysa, wieś staje się ważnym węzłem komunikacyjnym;
• 1906: książę Albrecht, syn Marianny, umiera w pałacu w Kamieńcu, dobra Kamenz przechodzą na ostatniego właściciela z rodu Hohenzollernów, jego najstarszego syna Friedrich Heinricha;
• 1939: wieś Kamenz ma 2510 mieszkańców, dobra Hohenzollernów obejmują 637 ha i płacą roczny podatek w wysokości 11.034 marek. Park pałacowy ma powierzchnię 123 ha.
• 1940: właściciel Kamieńca, ks. Friedrich Heinrich Hohenzollern, umiera bezdzietnie. Spadkobierczyniami zostają cztery córki jego najmłodszego brata Fryderyka Wilhelma (1880-1925);
• 1939-1945: w mieszczącym się w budynku prałatury sierocińcu władze hitlerowskie dokonują licznych morderstw na umysłowo niepełnosprawnych dzieciach (poprzez zastrzyk trucizny);
• 1945: wieś zostaje włączona do Polski; w ciągu następnych lat dotychczasowa ludność zostaje wysiedlona do Niemiec;
• 1945-1946: pałac zostaje obrabowany i spalony przez żołnierzy sowieckich i polskich szabrowników, także prałatura stoi przez wiele lat jako pół-ruina i wykorzystywana jest jako magazyn zboża;
• 1962: 4662 mieszkańców;
• 1970: 3884 mieszkańców
• 1996: 900-lat Kamieńca
• 1997: katastrofalna Powódź Tysiąclecia.
• 1999: oddanie do użytku wyremontowanej po powodzi Szkoły Podstawowej nr 1 im.Bolesława Chrobrego.Otwarcie osiedla domków dla powodzian-Osiedla Bolesława Chrobrego
• lata 90. XX w. – prałatura została wyremontowana i adaptowana na filię Archiwum Państwowego we Wrocławiu

Zabytki

• kościół ewangelicki, XIX w.
• zespół klasztorny cystersów, XIV-XIX w., pl. Kościelny 1-12:
  • kościół, obecnie parafialny
  • klasztor
  • spichlerz
  • 4 oficyny
  • 3 budynki gospodarcze
  • budynek
  • 2 szklarnie
• zespół pałacowy, 2 poł. XIX w.
  • pałac
  • 2 oficyny (stajnia, wozownia)
  • ogród przypałacowy (tarasy, schody, fontanny)
  • park z aleją dojazdową
  • pompownia i kotłownia, ul. Zamkowa 5
• willa z ogrodem, ul. Ząbkowicka 26, 1880

Galeria

• 

  Fragment pałacu w Kamieńcu Ząbkowickim

• 

  Kamieniec Ząbkowicki – pałac – altana na dziedzińcu

• 

  Kamieniec Ząbkowicki – pałac – taras

• 

  Kamieniec Ząbkowicki – pałac – atrium

• 
• 
• 
• 

Zobacz też

• Ścieżka edukacyjna po Przedgórzu Sudeckim
• Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kamieńcu Ząbkowickim

Bibliografia

• Almanach de Gotha, Gotha 1937
• Schlesisches Güter-Adreßbuch, Verzeichnis sämtlicher Rittergüter sowie der größeren Landgüter der Provinzen Nieder-und Oberschlesien, Breslau 1937
• Hugo Weczerka (wyd.),Handbuch der historischen Stätten – Schlesien, Stuttgart 1977