Świerzawa

Świerzawa (do 1945 niem. Schönau an der Katzbach, po 1945 Szunów) – miasto w woj. dolnośląskim, w powiecie złotoryjskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Świerzawa. Leży w dolinie Kaczawy, w centralnej części Pogórza Kaczawskiego.

Według danych z 31 grudnia 2010 liczyło 2472 mieszkańców.

Położone 18 km na północny wschód od Jeleniej Góry. Lokalny ośrodek handlowo-usługowy i wypoczynkowy. Przez miasto przebiega nieczynna linia kolejowa Legnica – Złotoryja – Marciszów – Kamienna Góra - Lubawka.

Położenie

Świerzawa jest historycznym miasteczkiem położonym w południowej części województwa dolnośląskiego w powiecie złotoryjskim nad Kaczawą. Położenie miasta na Pogórzu Kaczawskim, w niewielkiej odległości na północ od Gór Kaczawskich stwarza możliwość rozwoju turystyki.

Miasto leży przy drodze wojewódzkiej i w niedalekiej odległości od głównych tras:

• Droga wojewódzka nr 328 (Kamienna Góra – Złotoryja – Chojnów – Chocianów – Przemków – Nowe Miasteczko)
• Droga wojewódzka nr 365 (Jelenia Góra – Jawor) trasa ta przebiega w niewielkiej odległości od miasta przez Starą Kraśnicę.
• Droga krajowa nr 3 (Świnoujście – Szczecin – Gorzów Wielkopolski – Zielona Góra – Legnica – Jelenia Góra) trasa ta przebiega w odległości 17 km od Świerzawy
• Autostrada A4 (Medyka – Zgorzelec) autostradę od Świerzawy dzieli tylko 32 km.

W Świerzawie do niedawna czynna była stacja kolejowa. Obecnie ruch na trasie kolejowej Legnica – Złotoryja – Kamienna Góra biegnącej przez miasto został wstrzymany.

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 1,76 km².

Świerzawa historycznie leży na Dolnym Śląsku. W latach 1975-1998 administracyjnie należało do woj. jeleniogórskiego.

Historia

Świerzawa swą historią sięga roku 1195, kiedy to na miejscu dzisiejszego miasta Bolesław I Wysoki wybudował drewniany kościółek. Według legendy niemiecka nazwa Schönau pochodzi od wypowiedzi Agnieszki von Habsburg, żony Bolka Małego, która w drodze z Jawora do Złotoryi zatrzymała się w tym miejscu i rzekła "Hier will ich ein Haus haben auf der schönen Aue ("Chcę mieć dom na tej pięknej łące"). Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1268. Prawa miejskie nadał jej książę świdnicki Bolko I Surowy w 1296 roku. Świerzawa początkowo podlegała pod jurysdykcję Złotoryi. Rozwijała się szybko i dynamicznie, gdyż leżała na głównym szlaku handlowym z Kamiennej Góry do Złotoryi.

Miasto wielokrotnie nawiedzały epidemie, pożary i wojny. Największe zniszczenia przyniosła wojna trzydziestoletnia, podczas której, w wyniku pożaru, spaleniu uległa większa część zabudowy. Po tym incydencie nastąpiło wyraźne spowolnienie rozwoju i rozbudowy miasta. W latach 1818-1932 Świerzawa wspólnie z Bolkowem była siedzibą powiatu. W czasie I i II wojny światowej miasto nie doznało zniszczeń.

W 1945 r. miasto zostało włączone w granice Polski. Jego dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. W 1973 zniesiono prawa miejskie Świerzawy, degradując ja do rangi wsi. Prawa te zostały przywrócone w 1984 roku. W latach 1950-1975 Świerzawa należała do województwa wrocławskiego, w latach 1975-1999 do województwa jeleniogórskiego, a od 1999 roku należy do województwa dolnośląskiego i powiatu złotoryjskiego.

Zabytki

Świerzawa nie odniosła znaczących strat w zabudowie podczas II wojny światowej.

Zabytki:

• Kościół św. Jana i św. Katarzyny — Jest to najcenniejszy zabytek miasteczka. Powstał w II połowie XIII wieku i do dziś przetrwał w prawie niezmienionym wyglądzie. Jest to ewenement że obiekt romański zachował się w tak dobrym stanie. Wyznacznikiem kościoła jest czworoboczna wieża dobudowana do bryły głównej kościoła w 1506 roku. Jednak największą atrakcją zabytku są malowidła które zdobią ściany świątyni oraz drewniane polichromie na emporze. Odkryte w 1977 roku pod warstwami tynku ścienne malowidła o tematyce zwierzęcej i roślinnej pochodzą z XIII wieku. Przedstawiają dosyć nietypowe zwierzęta takie jak bocian, żyrafa czy ryby. We wnętrzu liczne XVII-wieczne renesansowe płyty nagrobne. Obiekt znajduje się na przedmieściach miasteczka w pobliżu mostu na Kaczawie, przy drodze ze Złotoryi. Kościół jest udostępniony do zwiedzania od piątku do niedzieli, jednak najlepiej wcześniej umówić się telefonicznie.
• Kościół pw. WNMP — Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny pochodzi z XIV wieku. Mieści się on w centralnej części miasta. Od samego początku był to kościół parafialny i taką też funkcję pełni do dzisiaj. Obecny wygląd kościoła to wynik wielokrotnych remontów i modernizacji. Zewnętrzne ściany świątyni zdobią XVII-wieczne renesansowe płyty nagrobne. Natomiast wewnątrz kościoła na uwagę zasługują XVIII-wieczny ołtarz, oraz figurki świętych z XVIII wieku. Ozdobne portale zdobiące wejścia do kościoła wykonane są w stylu późnogotyckim.
• Kościół św. Józefa Opiekuna — W ścisłym centrum, na świerzawskim rynku (plac Wolności) znajduje się jeszcze jedna świątynia. Jest to poewangelicki kościół św. Józefa Opiekuna Zbawiciela. Został wybudowany pod koniec XIX wieku na miejscu wcześniejszego kościoła ufundowanego w tym miejscu w 1766 roku. Od początku do zakończenia wojny służył wiernym z gminy ewangelickiej, obecnie (od 1999) jest kościołem filialnym świerzawskiej parafii. Wyróżnikiem budowli jest ciekawa ośmioboczna wieża z interesującą galeryjką na szczycie.
• Ratusz — Świerzawski magistrat pochodzi z 1810 roku i od początku służy tym samym celom. Powstał w miejscu poprzedniego ratusza który stał w tym miejscu. Ratusz wieńczy czworoboczna wieża zakończona hełmem, a samą wieże zdobi czterotarczowy zegar. Ozdobą ratusza jest płaskorzeźba przedstawiająca herb miasta czyli otwartą dłoń. Wewnątrz na uwagę zasługuje zabytkowa waga miejska zamieszczona na suficie w dolnym korytarzu. Świerzawski ratusz mieści się w centrum miasta na pl. Wolności. Budynek obecnie zajmuje Urząd Miasta i Gminy Świerzawa.
• Kamieniczki — Rynek miasta otaczają XIX-wieczne kamieniczki wśród których na szczególąa uwagę zasługuje budynek dawnej apteki pochodzący z 1690 roku.
• Zabytki techniki — Ciekawym rozwiązaniem inżynierii jest pochodzący z XX wieku wał przeciwpowodziowy wzdłuż rzeki Kamiennik. Nieco dalej znajduje się kolejny zabytek techniki a mianowicie XVIII-wieczny most kamienny.

Gospodarka

Świerzawa jest głównie ośrodkiem usługowo-handlowym dla rolniczej okolicy. W mieście nie ma większych zakładów przemysłowych. Istnieje tutaj urząd pocztowy, komisariat policji, punkty handlowe, usługowe, kilka serwisów, bar, stacja benzynowa.

Turystyka

Świerzawa leży w ciekawym turystycznie regionie na Pogórzu Kaczawskim i w pobliżu Gór Kaczawskich. Zabytki architektoniczne poświadczają jej długoletnią historię. Wszelkich informacji o historii, kulturze i zabytkach miasta oraz o bazie noclegowo-gastronomicznej udziela Centrum Kultury i Turystyki w Świerzawie przy ul. Jeleniogórskiej.

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Obercunnersdorf  Niemcy
• Mala Skala  Czechy
• Chocz  Polska