Spis województw
Kowal
Ocena internautów województwa Kujawsko-pomorskie
Średnia ocena: 4.2
liczba ocen: 15
» Polska » Wojewodztwo: Kujawsko-pomorskie
Województwo Kujawsko-pomorskie:
Liczba miast na prawach powiatu: 4
Liczba powiatow: 19
Liczba kodów pocztowych: 879
Powierzchnia: 17 971,34 km²
Urbanizacja: 61,1%
Populacja: 2 069 575
Gęstość zaludnienia: 115,16 os./km²
Tablice rejestracyjne: C
TERYT: 04
Kod ISO: PL-KP
Urząd Marszałkowski:
Adres: Toruń, pl. Teatralny 2
Herb województwa
Kujawsko-pomorskiego:
Flaga województwa
Kujawsko-pomorskiego:
Województwo kujawsko-pomorskie
Województwo kujawsko-pomorskie – jedno z 16 województw leżące w północnej części Polski centralnej. Zostało utworzone na mocy ustawy z dnia 24 lipca 1998 r. w przybliżeniu z dawnych województw: bydgoskiego, toruńskiego i włocławskiego.
Urzędy i jednostki szczebla wojewódzkiego zostały rozdzielone pomiędzy dwa główne miasta regionu. Siedziba wojewody oraz większości urzędów administracji państwowej została ustanowiona w Bydgoszczy, natomiast siedziba sejmiku wojewódzkiego oraz organów administracji samorządowej w Toruniu.
Położenie
Region leży centralnie w północnej części Polski po obu brzegach Wisły, w jej dolnym biegu. Znajduje się między Pojezierzem Pomorskim i Mazurskim. Zajmuje obszar 17 972 km2, co stanowi 5,7% powierzchni Polski i zamieszkiwane jest przez 2,1 mln mieszkańców, tj. 5,4% mieszkańców kraju. Maksymalna długość obszaru na kierunku północ-południe wynosi około 166 km, a maksymalna szerokość na kierunku wschód-zachód około 168 km.
Od północy teren województwa graniczy z województwami: pomorskim i warmińsko-mazurskim, od wschodu z województwami: warmińsko-mazurskim i mazowieckim, od południa z województwami: łódzkim i wielkopolskim, a od zachodu z województwem wielkopolskim.
Historia
Trzon województwa stanowią historyczne Kujawy, a ponadto ziemia chełmińska, ziemia dobrzyńska oraz fragmenty Wielkopolski i Pomorza. W X-XII w. większość ziem obecnego regionu należała do państwa pierwszych Piastów w zasięgu prowincji mazowieckiej. Jedynie północno-zachodnie obszary podlegały kontroli Pomorzan, którzy do początku XII w. posiadali warownie m.in. w Nakle, Świeciu i Wyszogrodzie. W końcu XII w. nastąpiło wydzielenie z Mazowsza dzielnicy kujawskiej, co zapoczątkowało kształtowanie się zrębu historycznego regionu, obejmującego również tereny zawiślańskie (ziemia chełmińska i dobrzyńska). Rozdarcie spójności terytorialnej tak ukształtowanego regionu zapoczątkowało sprowadzenie w 1228 r. Zakonu Krzyżackiego przez księcia Konrada Mazowieckiego. Krzyżacy uniezależnili się na przydzielonej im ziemi chełmińskiej i rozpoczęli chrystianizację Prus, a z początkiem XIV w. – także podbój ziem polskich, m.in. Pomorza Gdańskiego (1308-1466), Kujaw i ziemi dobrzyńskiej (1331-1343). Państwo krzyżackie objęło północną część obecnego województwa, a na jego terytorium powstały warowne zamki i liczne miasta lokowane na prawie chełmińskim (w tym pierwsza stolica zakonu – Chełmno). Odmiennie powodziło się południowej części regionu, która pozostała we władaniu książąt piastowskich. W XIV wieku region kujawski uległ podziałowi na dzielnice: brzeską, inowrocławską, bydgosko-wyszogrodzką i gniewkowską. Za panowania Władysława Jagiełły region ten został scalony administracyjnie w dwa województwa kujawskie, nawiązujące do dawnych podziałów dzielnicowych. W 1466 r. na mocy traktatu kończącego wojnę trzynastoletnią, ziemia chełmińska oraz Pomorze Gdańskie powróciły w granice państwa polskiego. Kraina ta jako Prusy Królewskie zachowała jednak pewną autonomię oraz odróżniała się gospodarczo, religijnie i społecznie od reszty ziem polskich.
Pod względem administracyjnym w XV-XVIII w. ziemie obecnego regionu należały do pięciu województw prowincji wielkopolskiej Korony Królestwa Polskiego (później Rzeczypospolitej Obojga Narodów: chełmińskiego i pomorskiego (Prusy Królewskie), inowrocławskiego i brzesko-kujawskiego (Kujawy) oraz kaliskiego (Krajna i Pałuki zaliczane do Wielkopolski). Ziemia dobrzyńska zachowywała odrębność samorządową należąc formalnie do województwa inowrocławskiego.
W XV-XVI wieku w obrębie regionu rozwinęły się miasta leżące na szlaku handlowym Wisły, którym odbywał się transport płodów rolnych i leśnych z głębi kraju do portu gdańskiego. Dzięki rozległym przywilejom utrzymała się rola Torunia jako ważnego ośrodka handlowego (10 tys. mieszkańców), zaś Grudziądz uzyskał status siedziby parlamentu prowincjonalnego Prus Królewskich. Wśród miast regionu dużą rolę gospodarczą zaczęła odgrywać Bydgoszcz (5 tys. mieszkańców), Inowrocław i Włocławek (po 2 tys. mieszkańców). Siedzibami biskupstw były: Włocławek i Chełmno. Okres prosperity zahamowały wojny szwedzkie w II poł. XVII w., które przyniosły ogromne zniszczenia gospodarcze oraz wyludnienie miast.
W 1772 r. wskutek I rozbioru Polski, Królestwo Prus dokonało aneksji części ziem obecnego regionu: Prus Królewskich, Krajny oraz części Pałuk i Kujaw z Bydgoszczą i Inowrocławiem. Prusy Królewskie przemianowano w przybliżeniu w prowincję Prusy Zachodnie, zaś w Bydgoszczy ustanowiono siedzibę władz Obwodu Nadnoteckiego, który objął wcielone tereny wielkopolsko-kujawskie, nie należące dawniej do Prus Królewskich. Reszta regionu znalazła się w granicach Prus po II rozbiorze w 1793 r., przydzielona do prowincji: Prusy Południowe i Prusy Nowowschodnie. W latach 1807-1815 r. cały region, z wyjątkiem jego północno-zachodnich kresów, znajdował się w Księstwie Warszawskim, utworzonym pod berłem Napoleona. Pod względem administracyjnym należał niemal w całości do departamentu bydgoskiego (z wyjątkiem ziemi dobrzyńskiej przydzielonej do departamentu płockiego).
Klęska wojsk Napoleona w 1815 r. przesądziła o ponownym wcieleniu ziem regionu do obcych organizmów państwowych. W wyniku kongresu wiedeńskiego zachodnią i północną część regionu włączono do Prus, zaś część wschodnia stała się częścią Królestwa Kongresowego związanego z Rosją. W obrębie zaboru pruskiego utworzono rejencję bydgoską, która objęła południowo-zachodnią część ziem obecnego regionu, zaś dawne tereny Prus Królewskich należały do rejencji kwidzyńskiej w prowincji Prusy Zachodnie. Rozwój przemysłu, handlu i komunikacji w II połowie XIX wieku spowodował rozwój gospodarczy zwłaszcza w zaborze pruskim. Spośród miast wyróżniała się Bydgoszcz, która osiągnęła w 1910 r. z przedmieściami ok. 100 tys. mieszkańców. Pogłębiła się także różnica w rozwoju społeczno-gospodarczym ziem regionu przedzielonych granicą niemiecko-rosyjską.
Po I wojnie światowej całe terytorium dzisiejszego województwa znalazło się w granicach odrodzonego państwa polskiego. Południowo-zachodnia część regionu (należąca w czasach pruskich do prowincji Poznańskiej) należała do województwa poznańskiego, część północna (dawniej Prusy Zachodnie) do województwa pomorskiego, zaś część wschodnia (dawniej Królestwo Kongresowe) do województwa warszawskiego. W 1938 roku nastąpiło poszerzenie województwa pomorskiego o Kujawy i część Wielkopolski (Bydgoszcz, Inowrocław, Włocławek). W dwudziestoleciu międzywojennym siedzibą władz administracyjnych był Toruń, zaś największym miastem i stolicą gospodarczą – Bydgoszcz. W czasie okupacji niemieckiej większość ziem obecnego regionu wcielono do III Rzeszy. Część północna znalazła się w okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie (rejencje: bydgoska i kwidzyńska), zaś część południowa w Kraju Warty (rejencja inowrocławska).
Po wyzwoleniu w lutym 1945 r. nastąpiło reaktywowanie województwa pomorskiego, tym razem ze stolicą w Bydgoszczy. Województwo bydgoskie w kształcie z lat 1945-1975 objęło w przybliżeniu obszar obecnego regionu kujawsko-pomorskiego. W reformie administracyjnej 1975 r. podzielono je na trzy mniejsze województwa: bydgoskie, toruńskie i włocławskie. Kolejne zmiany administracyjne nastąpiły w wyniku reformy samorządowej w 1998 r. W pierwotnym projekcie sejmowym region ten miał się stać częścią wielkiego województwa pomorskiego, jednak na skutek protestów mieszkańców zrezygnowano z tych planów. Po trwających kilka miesięcy rozmowach polityków, samorządowców i przedstawicieli lokalnych elit zdecydowano o ulokowaniu Wojewody w Bydgoszczy, zaś Sejmiku Samorządowego w Toruniu.
Ostatecznie województwo kujawsko-pomorskie zostało utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:
- włocławskiego (w całości)
- toruńskiego (oprócz gmin powiatu nowomiejskiego)
- bydgoskiego (oprócz gmin powiatu chojnickiego i gminy Trzemeszno)
Podział administracyjny
Dane dotyczące powiatów według stanu z 31 grudnia 2009 r.
| Powiat | Powierzchnia (km²) | Liczba ludności (tys.) | Gęstość zaludnienia (osób/km²) | Pracujący (tys.) | Ludność miejska (%) | Zalesienie (% pow.) |
|---|---|---|---|---|---|---|
 aleksandrowski | 475 | 55,3 | 116,2 | 13,9 | 45,4 | 7,2 |
 brodnicki | 1040 | 75,1 | 72,2 | 21,0 | 43,4 | 21,4 |
 Bydgoszcz | 176 | 366,1 | 2080,0 | 115,7 | 100 | 27,2 |
 bydgoski | 1395 | 103,0 | 73,8 | 24,1 | 25,5 | 40,7 |
 chełmiński | 527 | 51,5 | 97,7 | 11,3 | 39,3 | 6,8 |
 golubsko-dobrzyński | 613 | 45,1 | 73,6 | 11,1 | 37,7 | 19,8 |
 Grudziądz | 58 | 99,6 | 1717,2 | 21,6 | 100 | 20,1 |
 grudziądzki | 728 | 38,4 | 52,7 | 9,4 | 13,4 | 14,4 |
 inowrocławski | 1225 | 165,5 | 135,1 | 41,4 | 65,5 | 10,2 |
 lipnowski | 1016 | 66,3 | 65,2 | 15,6 | 31,1 | 22,2 |
 mogileński | 675 | 47,0 | 69,6 | 11,4 | 38,9 | 16,1 |
 nakielski | 1120 | 84,8 | 75,7 | 16,5 | 44,0 | 23,0 |
 radziejowski | 607 | 42,4 | 69,9 | 11,4 | 24,3 | 4,7 |
 rypiński | 586 | 44,4 | 75,8 | 11,7 | 37,7 | 19,4 |
 sępoleński | 791 | 40,9 | 51,7 | 8,8 | 42,2 | 24,5 |
 świecki | 1474 | 97,0 | 65,8 | 25,2 | 32,5 | 35,5 |
 Toruń | 116 | 208,0 | 1793,1 | 65,4 | 100 | 23,9 |
 toruński | 1230 | 95,2 | 77,4 | 21,8 | 16,0 | 34,0 |
 tucholski | 1075 | 47,2 | 43,9 | 11,4 | 29,3 | 48,5 |
 wąbrzeski | 502 | 35,0 | 69,7 | 9,1 | 39,9 | 8,2 |
 Włocławek | 84 | 121,8 | 1450,0 | 32,9 | 100 | 24,5 |
 włocławski | 1474 | 85,5 | 58,0 | 20,0 | 20,1 | 18,3 |
 żniński | 985 | 69,8 | 70,9 | 14,8 | 43,3 | 16,9 |
Miasta
Na terenie województwa są 52 miasta, w których mieszka 61% mieszkańców regionu. Największym miastem jest Bydgoszcz skupiająca 18% ludności regionu, w tym 29% ludności miejskiej. Następnie Toruń (10% ludności regionu), Włocławek, Grudziądz i Inowrocław. Grupę miast średniej wielkości tworzy 16 ośrodków liczących od 10 do 30 tys. mieszkańców. Pod względem wielkości wyróżniają się tu: Brodnica, Świecie i Chełmno. Pozostałe miasta pełnią funkcję ośrodków centralnych o znaczeniu ponadlokalnym. Grupę miast małych tworzy 30 ośrodków. Są one bardzo zróżnicowane, znajdują się wśród nich zarówno miasta o funkcjach miast średnich, jak też bardzo małe miasteczka, liczące poniżej 3 tys. mieszkańców.
Bydgoszcz i Toruń to dwa główne regionalne ośrodki przemysłu, biznesu, nauki, kultury, sztuki, działalności badawczo-rozwojowej, a także siedziba władz lokalnych i kluczowych organizacji gospodarczych. Obszar Bydgoszczy i Torunia wraz z powiatami ziemskimi (tzw aglomeracja bydgosko-toruńska) skupia 41% ludności województwa, ponad połowę podmiotów gospodarczych, a także zdecydowaną większość potencjału kulturalnego i szkolnictwa wyższego. Potencjał społeczno-gospodarczy aglomeracji lokuje ją na 6-7 miejscu wśród krajowych ośrodków regionalnych.
Liczba ludności miast według stanu z 31 grudnia 2010 w przeliczeniu na podział administracyjny obowiązujący 1 stycznia 2011. Wyróżniono nazwy miast powiatowych. Tabelę można uporządkować rosnąco lub malejąco według wartości w każdej z kolumn naciskając przycisk 
.
Demografia
Dane z 30 czerwca 2010 r.:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 2 069 575 | 100 | 1 071 309 | 51,76 | 998 266 | 48,24 |
| powierzchnia | 17 971,34 km² | |||||
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 115,16 | 59,61 | 55,55 | |||
Klimat
Klimat regionu zalicza się do przejściowych, łączących klimaty pojezierzy bałtyckich na północy i Wielkich Dolin Środkowopolskich na południu. Średnia temperatura stycznia obniża się z zachodu na wschód od -2 do -3 st., zaś w lipcu wynosi średnio 18 st. Najcieplejszym rejonem województwa jest dolina Wisły (szczególnie okolice Włocławka), gdzie średnie roczne temperatury powietrza przekraczają 8 °C, zaś najchłodniejszym część północno-zachodnia i wschodnia (średnia temp. 7 °C).
Środkowo-zachodnia i południowa część województwa należy do obszarów o najniższych opadach atmosferycznych w Polsce, sięgających miejscami poniżej 500 mm. Związane jest z tym zjawisko „stepowienia” obszaru i odczuwalny niedobór wody, zwłaszcza w rolnictwie. Wyższe opady notowane są w części północno-zachodniej (powyżej 575 mm) i wschodniej (ponad 600 mm). Minimum opadów występuje w lutym, a maksimum - w lipcu i sierpniu. Przeważają wiatry z kierunków: zachodniego i południowo-zachodniego (ponad 40% częstości).
Środowisko naturalne
Całość obszaru województwa kujawsko-pomorskiego znajduje się w strefie krajobrazu młodoglacjalnego, ukształtowanego w zlodowaceniu bałtyckim. Osią województwa jest rzeka Wisła, płynąca w obrębie makroregionu: Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka, a poniżej zakola dolnej Wisły - w Dolinie Dolnej Wisły. Obniżenie zajęte przez Wisłę otaczają wysoczyzny morenowe, charakteryzujące się dużym zróżnicowaniem rzeźby terenu, występowaniem form pagórkowatych oraz licznych jezior polodowcowych. Znajdują się one w makroregionach: Pojezierze Południowopomorskie (północny-zachód), Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie (północny-wschód), Pojezierze Wielkopolskie (południe). Dzielą się one na liczne mniejsze mezoregiony – na południu: Pojezierze Gnieźnieńskie, Pojezierze Kujawskie, Równina Inowrocławska, na północy: Równina Tucholska, Pojezierze Krajeńskie, Bory Tucholskie, Dolina Brdy, Wysoczyzna Świecka, Pojezierze Chełmińskie, Pojezierze Brodnickie, Dolina Drwęcy, Pojezierze Dobrzyńskie, Równina Urszulewska. W pradolinie, stanowiącej oś województwa wyróżnia się mezoregiony: Kotlina Płocka, Kotlina Toruńska, Dolina Środkowej Noteci, zaś w Dolinie Dolnej Wisły – Dolinę Fordońską i Kotlinę Grudziądzką.
Morfologia
Na Kujawach występują płaskie i faliste równiny morenowe, zaś na północy i wschodzie województwa tereny pagórkowate. Najbardziej urozmaiconą pod względem morfologicznym jest część północno-zachodnia, gdzie występują znaczne deniwelacje terenu, wały moren czołowych, ozy, kemy oraz głęboko wcięte rynny subglacjalne (m.in. Rynna Jezior Byszewskich). Północną część województwa zajmuje piaszczysta równina sandrowa Borów Tucholskich, urozmaicona licznymi jeziorami. W województwie leży jedno z większych w Polsce obszarów wydm śródlądowych, które zajmuje Puszcza Bydgoska, zaś na wschodzie regionu w okolicy Zbójna znajduje się najokazalsze w Polsce pole drumlinów. Unikalnym tworem natury jest także Dolina Dolnej Wisły, stanowiąca rodzaj przełomu w wysoczyznach pojezierzy. Inicjuje ją w pobliżu Bydgoszczy - Fordoński Przełom Wisły, zaś w zboczach Doliny występują miejscami jaskinie (Bajka, Klonowa, Pod Wierzbą).
Rzeki
Obszar województwa kujawsko-pomorskiego znajduje się w około 80% w dorzeczu Wisły. Tylko zachodnia i południowo-zachodnia część województwa leży w dorzeczu Odry (zlewnia Noteci i Wełny). Osią województwa jest rzeka Wisła, płynąca przez jego obszar na długości 206 km. Najważniejszymi jej dopływami na terenie regionu są: uchodząca we Włocławku: Zgłowiączka (79 km), naprzeciw Nieszawy: Mień, w Otłoczynie: Tążyna, w Toruniu: Drwęca (117 km w regionie), w Bydgoszczy: Brda (111 km), w Świeciu: Wda (62 km), niedaleko Grudziądza: Osa (50 km), oraz w Nowem: Mątawa (62 km). Ważną arterią w regionie jest również Noteć (127 km w regionie), przepływająca przez obrzeża Inowrocławia, Barcin i Nakło nad Notecią. Wśród sztucznych arterii wodnych największe znaczenie ma Kanał Bydgoski łączący Brdę z Notecią – ważny element drogi wodnej Wisła-Odra oraz Kanał Górnonotecki łączący Gopło i system jezior pałuckich z Kanałem Bydgoskim.
Zbiorniki wodne
Młodoglacjalny krajobraz województwa kujawsko-pomorskiego obfituje w naturalne zbiorniki wodne. Ogólna powierzchnia jezior wynosi 25 052 ha, co stanowi 1,4% obszaru województwa i 9% powierzchni wszystkich jezior w kraju. Przeważają akweny małe; na ogólną liczbę 1002 jezior o powierzchni ponad 1 ha, 614 nie przekracza 10 ha. Wszystkie jeziora powstały w wyniku erozyjnej działalności wód lodowcowych (jeziora rynnowe), bądź w dnach wytopisk polodowcowych (jeziora morenowe). Największym naturalnym akwenem jest Gopło (2 094 ha), a następnie: Jezioro Głuszyńskie (608,5 ha) i Jezioro Żnińskie Duże (431,6 ha). 40 jezior posiada powierzchnię większą od 100 ha, a 11 jest większych niż 200 ha. Około 30% jezior posiada przynajmniej II klasę czystości wód, a w czterech stwierdzono I klasę czystości (Okonek, Stryszek, Stelchno, Piaseczno).
Jeziora rozmieszczone są bardzo nierównomiernie. Najwięcej z nich występuje na Pojezierzu Brodnickim, Pojezierzu Gnieźnieńskim, Pojezierzu Dobrzyńskim i w Kotlinie Płockiej, zaś najmniejsza jeziornością odznaczają się Kotlina Toruńska, Dolina Noteci i Równina Inowrocławska.
Spośród sztucznych zbiorników wodnych znajdujących się na obszarze województwa najintensywniej wykorzystywane są dla produkcji czystej ekologicznie energii: Zbiornik Włocławski (na Wiśle, 70,4 km²), Zalew Koronowski (na Brdzie, 13,5 km²) i Jezioro Żurskie (na Wdzie). Zalew Koronowski i Zbiornik Żurski są zagospodarowane turystycznie i wykorzystywane na potrzeby rekreacji.
Bogactwa naturalne
Do najważniejszych bogactw naturalnych na terenie województwa należą wapienie jurajskie, eksploatowane w rejonie Barcina, Pakości i Piechcina oraz złoża soli kamiennej w okolicach Inowrocławia, Góry i Mogilna. Eksploatacja soli (2,7 mln t) w województwie stanowi ponad 84% ogólnokrajowego wydobycia tego surowca. Udokumentowane pokłady soli znajdują się także na południowym wschodzie regionu (Lubień Kujawski, Izbica Kujawska). Nie są eksploatowane złoża węgla brunatnego w okolicach Szubina, Kcyni, Żnina, Łabiszyna i Radziejowa. Na terenie województwa udokumentowano także trzy złoża wód mineralnych: Ciechocinek (lecznicze, termalne), Marusza w gminie Grudziądz (lecznicze, termalne) i Wieniec w gminie Brześć Kujawski (lecznicze, mineralne).
Grupę kopalin pospolitych stanowią: kruszywa naturalne, piaski kwarcowe, surowce ilaste, wapienie i margle, torf i kreda jeziorna.
Gleby
Dominującym typem gleb w województwie są gleby brunatnoziemne, tj. brunatne i płowe, zajmujące łącznie około 44% ogólnej powierzchni województwa oraz bielicoziemne pokrywające około 39% powierzchni. Gleby średnie pod względem rolniczym (IV klasa bonitacyjna) stanowią 40% powierzchni regionu, a dobre i bardzo dobre (I-III klasa bonitacyjna) – 35%. Najlepsze gleby występują na Kujawach, Pałukach i Ziemi Chełmińskiej. Użytki rolne zajmują 57% obszaru, w tym na grunty orne przypada 51%, a na użytki zielone 6%.
Roślinność
Szata roślinna województwa kujawsko-pomorskiego jest charakterystyczna dla obszarów polodowcowych. Występuje tu najbogatsze w Polsce północnej i środkowej skupisko roślinności stepowej. Rośliny te osiedliły się i utrzymują na stromych, silnie nasłonecznionych zboczach Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, doliny Wisły oraz jej dopływów. Do najstarszych składników flory należą m.in. gatunki dawnej tundry glacjalnej i postglacjalnej, które zachowały się najczęściej na torfowiskach, licznie występujących w Borach Tucholskich i na Pojezierzu Brodnickim. Do roślin rzadkich należą specyficzne pod względem warunków siedliskowych rośliny słonolubne, tzw. halofity. Teren województwa jest objęty zasięgiem większości rodzimych gatunków drzew, z tym że granice zasięgu osiągają na tym obszarze m.in. świerk, buk, klon, cis i jarząb brekinia.
Lasy
Pod względem odsetka lasów (23%) województwo kujawsko-pomorskie należy do najsłabiej zalesionych w kraju (13 miejsce). Kompleksy leśne na terenie województwa, poza Borami Tucholskimi i doliną Wisły są niewielkie i występują w dużym rozproszeniu. Występuje duże zróżnicowanie lesistości w powiatach (powiat tucholski – lesistość 48%, bydgoski – 40%, chełmiński – 6%, radziejowski – 4%). Głównymi zwartymi obszarami leśnymi są: Bory Tucholskie w północnej części regionu, Puszcza Bydgoska w części centralnej oraz Lasy Włocławsko-Gostynińskie w części wschodniej. Lasy sektora publicznego zajmują 90% ogólnej powierzchni lasów. Lasy województwa kujawsko-pomorskiego na tle kraju charakteryzują się niewielkim zróżnicowaniem gatunkowym (60% stanowią monokultury sosnowe), spowodowanym niską żyznością i wilgotnością siedlisk. Większość lasów chroniona jest w jednostkach ochrony przyrody (rezerwaty, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu).
Na obszarze województwa wydzielono dwa Leśne Kompleksy Promocyjne: LKP „Bory Tucholskie” i LKP „Lasy Gostynińsko-Włocławskie”, w których gospodarka leśna jest prowadzona w oparciu o podstawy ekologiczne.
Zanieczyszczenie środowiska
Kujawsko-pomorskie należy do obszarów o średnim poziomie zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w kraju (9 miejsce). Z uwagi na obecność przemysłu, nieco większą skalę zanieczyszczeń powietrza notują miasta: Bydgoszcz, Toruń, Włocławek, Janikowo, Inowrocław, Świecie, Grudziądz i Kruszwica. Do najbardziej zanieczyszczonych rzek należą: Noteć, Wisła, Osa, Gąsawka zaś do najczystszych: Brda i Wda. Gleby województwa charakteryzują się ogólnie niskim stopniem zanieczyszczenia.
Ochrona przyrody
Ekologiczny System Obszarów Chronionych na terenie województwa tworzą pomniki przyrody, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe oraz obszary Natura 2000. Przez region przebiegają korytarze ekologiczne o znaczeniu międzynarodowym: Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka i Dolina Dolnej Wisły oraz szereg korytarzy o znaczeniu krajowym, którą tworzą doliny większych rzek i ciągi jezior.
Łącznie obszary chronione zajmują jedną trzecią obszaru województwa kujawsko-pomorskiego. Największy odsetek powierzchni objętej ochroną prawną występuje w północnych powiatach: sępoleńskim (66%), tucholskim (57%), brodnickim (53%) i świeckim (48%).
Parki krajobrazowe
W regionie znajduje się 8 parków krajobrazowych: 2 na obszarze Borów Tucholskich, 2 na Pojezierzu Chełmińsko-Dobrzyńskim, po jednym w Dolinie Dolnej Wisły i na Pojezierzu Krajeńskim oraz 2 w południowej części regionu.
| Nazwa | Rok zał. | Pow. | Siedziba | Opis |
| Brodnicki Park Krajobrazowy | 1985 | 12349 | Grzmięca | Ponad 60% obszaru zajmują lasy, a 12% zbiorniki wodne; znajduje się tu około 60 jezior, w większości występujących w rynnach subglacjalnych. Strona |
| Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy | 1979 | 22200 | Kowal | Położony jest w obrębie Kotliny Płockiej i Pojezierza Gostynińskiego; występują tu bogate formy morfologiczne: rynny subglacjalne, ozy, terasy oraz kompleks wydm śródlądowych. Strona |
| Górznieńsko-Lidzbarski Park Krajobrazowy | 1990 | 13901 | Górzno | Osobliwością parku jest niezwykle urozmaicona rzeźba terenu, zwłaszcza w dolinie Brynicy, w okolicach Górzna oraz rozległe kompleksy leśne. Strona |
| Krajeński Park Krajobrazowy | 1998 | 73850 | Więcbork | Znajduje się w centralnej części Pojezierza Krajeńskiego; obejmuje teren o zróżnicowanej rzeźbie terenu: wysokich wzgórzach morenowych, ozach, drumlinach, kemach i rynnach jeziornych. Strona |
| Nadgoplański Park Tysiąclecia | 1992 | 9983 | Kruszwica | Park i zarazem rezerwat obejmuje rozległe, rynnowe jezioro Gopło; środowisko naturalne odznacza się bogactwem gatunków ptaków, w tym wielu chronionych; w otoczeniu jeziora mają swoje stanowiska rzadkie gatunki roślinności niżowej, a wśród nich halofity. Strona |
| Tucholski Park Krajobrazowy | 1985 | 25660 | Tuchola | Położony jest w kompleksie Borów Tucholskich; 72% obszaru zajmują lasy, oraz 3% - wody; oś systemu hydrograficznego parku stanowi rzeka Brda wraz z jej dopływami: Czerską Strugą, Bielską Strugą, Rudą, Szumionką, Kiczą i Raciąską Strugą. Strona |
| Wdecki Park Krajobrazowy | 1993 | 19177 | Osie | Położony jest na północy województwa w kompleksie Borów Tucholskich; 59% obszaru zajmują lasy; oś systemu hydrograficznego stanowi rzeka Wda wraz z jej dopływami: rzeką Prusiną, Sobińską Strugą i Ryszką. Strona |
| Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego | 1993 | 55642 | Świecie | Obejmuje fragment Doliny Dolnej Wisły od Bydgoszczy do gminy Nowe; obejmuje ochroną atrakcyjny krajobrazowo i przyrodniczo, naturalny krajobraz doliny Wisły wraz z łąkami, starorzeczami, łęgami, zboczami, dolinkami erozyjnymi i wąwozami. Strona |
Rezerwaty przyrody
Według stanu na 2011 w województwie było 94 rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 9493 ha, co stanowiło około 1% powierzchni. Wśród nich znajduje się 47 rezerwatów leśnych, 18 torfowiskowych, 10 florystycznych, 8 faunistycznych, 6 krajobrazowych, 2 wodne, po 1 przyrody nieożywionej, stepowy i słonoroślowy. Najwięcej rezerwatów znajduje się w dolinie Wisły, w Borach Tucholskich i na Pojezierzu Brodnickim.
Rezerwaty o największej powierzchni to:
- krajobrazowy Nadgoplański Park Tysiąclecia (2313,76 ha)
- krajobrazowy Rezerwat przyrody Dolina Rzeki Brdy (1681,50 ha)
- ichtiofaunistyczny Rezerwat przyrody Rzeka Drwęca (543,47 ha)
- torfowiskowy Rezerwat przyrody Bagna nad Stążką (478,45 ha)
- faunistyczny Rezerwat przyrody Jezioro Rakutowskie (414,07 ha)
Do ścisłych rezerwatów przyrody należą: Cisy Staropolskie im. Leona Wyczółkowskiego, Osiny, Linje, Szumny Zdrój, Płutowo, Góra Św. Wawrzyńca, Stręszek, Czarny Bryńsk.
Obszary chronionego krajobrazu
W granicach województwa wyznaczonych jest 30 obszarów chronionego krajobrazu, gdzie ochroną objęto 335116 ha, co stanowi 19% powierzchni województwa. Najwięcej tego typu form znajduje się w dolinach rzecznych: Wisły, Brdy, Drwęcy i Osy oraz na terenie Borów Tucholskich. Chroni się tutaj zarówno przyrodnicze, jak i kulturowe elementy krajobrazu.
Pomniki przyrody
W 2011 r. na obszarze województwa znajdowało się 2622 pomników przyrody. Wśród nich najliczniejszą grupę stanowiły pojedyncze drzewa (1991), grupy drzew (433), głazy narzutowe (81), aleje przydrożne (56) i 61 innych obiektów. Do najokazalszych pomników przyrody należały m.in. jaskinia Bajka koło Gądecza, 600-letni dąb "Chrobry" we wsi Nogat koło Łasina, 500-letni "Dąb Bartek" w Bydgoszczy, 400-letni "Dąb Rzeczypospolitej" koło Górzna, aleja bukowa koło Radomina. Najbogatszym w pomniki przyrody miastem jest Bydgoszcz (102 obiekty). Wiele pomnikowych drzew i skupisk drzew znajduje się w wiejskich parkach pałacowych i dworskich.
Sieć Natura 2000
Do 2011 r. na obszarze województwa wyznaczono 7 Obszarów Specjalnej Ochrony Ptaków: Błota Rakutowskie, Bagienna Dolina Drwęcy, Dolina Dolnej Wisły, Ostoja Nadgoplańska, Żwirownia Skoki, Bory Tucholskie, Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego oraz 34 Obszary Mający Znaczenie dla Wspólnoty. Większość obszarów Natura 2000 znajduje się na terenach już chronionych jako parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu.
Inne formy ochrony przyrody
W 2005 r. na terenie regionu znajdowało się 1832 użytków ekologicznych, zajmujących powierzchnię 4971 ha (głównie bagna, torfowiska, łąki, wąwozy, skarpy, trzcinowiska, kępy zadrzewień i oczka wodne) oraz 12 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych o powierzchni 1924 ha (jary, doliny rzek, obrzeża jezior, torfowiska). Północno-wschodnia część województwa (33 gminy) znajduje się w granicach obszaru funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski”, zaś 13 gmin w północnej części regionu obejmuje Rezerwat biosfery Bory Tucholskie.
Ośrodki akademickie
W 2010 r. w Kujawsko-Pomorskiem funkcjonowało 33 wyższych uczelni. Najważniejsze z nich – takie, które oprócz kształcenia studentów mogą się pochwalić istotnym dorobkiem naukowym – to Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu wraz z funkcjonującym w Bydgoszczy Collegium Medicum, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy i Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy. W 2010 r. w regionie nauki pobierało 85 tys. studentów (w tym 45 tys. w Bydgoszczy, 33 tys. w Toruniu i 5 tys. we Włocławku), zaś kadra naukowa liczyła 4,6 tys. osób (w tym 1160 profesorów).
Bydgoszcz
- Uniwersytet Kazimierza Wielkiego
- Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy
- Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (dawna Akademia Medyczna)
- Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy
- Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy
- Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy
- Wyższa Szkoła Środowiska w Bydgoszczy
- Bydgoska Szkoła Wyższa
- Wyższa Szkoła Nauk o Zdrowiu w Bydgoszczy
- Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu Wydział Finansów i Zarządzania w Bydgoszczy
- Prymasowski Instytut Kultury Chrześcijańskiej
- Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Bydgoskiej im. bpa Michała Kozala
- Wyższe Misyjne Seminarium Duchowne Zgromadzenia Ducha Świętego im. bł. ojca Jakuba Lavala
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu - Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Bydgoszczy
- Wyższa Szkoła Informatyki w Łodzi - Wydział Zamiejscowy w Bydgoszczy
- Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi - Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Bydgoszczy
- Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości w Poznaniu - Dział Rekrutacji w Bydgoszczy
- Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu - Ośrodek Studiów Wyższych w Bydgoszczy
- Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Bydgoszczy
- Niepubliczne Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Bydgoszczy
Toruń
- Uniwersytet Mikołaja Kopernika
- Uniwersytet Warmińsko-Mazurski - Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Toruniu
- Kolegium Pracowników Służb Społecznych w Toruniu
- Publiczne Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Toruniu
- Kolegium Mody ASP w Toruniu
- Wyższa Szkoła Bankowa w Toruniu
- Wyższa Szkoła Filologii Hebrajskiej
- Wyższa Szkoła Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu
- Wyższe Seminarium Duchowne im. Bł. Ks. Stefana W. Frelichowskiego w Toruniu
- Toruńska Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości
- Toruńska Szkoła Wyższa
- Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy - Wydział Techniczny w Toruniu
Włocławek
- Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa we Włocławku
- Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna we Włocławku
- Wyższa Szkoła Informatyki w Łodzi- Oddział Zamiejscowy we Włocławku
- Wyższa Szkoła Techniki i Przedsiębiorczości we Włocławku
- Wyższe Seminarium Duchowne we Włocławku
Grudziądz
- Uniwersytet Mikołaja Kopernika - Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Grudziądzu
- Politechnika Gdańska - Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Grudziądzu
- Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi - Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny w Grudziądzu
- Grudziądzka Szkoła Wyższa
Inowrocław
- Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy Wydział Zamiejscowy w Inowrocławiu
Świecie
- Wyższa Szkoła Menadżerska w Świeciu
- Wyższa Szkoła Języków Obcych w Świeciu
Tuchola
- Wyższa Szkoła Zarządzania Środowiskiem w Tucholi
Brodnica
- Społeczna Akademia Nauk w Łodzi - Wydział Zamiejscowy w Brodnicy
Działalność badawczo-rozwojowa
W regionie istnieje wiele instytutów resortowych, zwłaszcza Ministerstwa Rolnictwa, w Toruniu istnieją placówki badawcze i badawczo-wdrożeniowe funkcjonujące w strukturze Polskiej Akademii Nauk. Rozwój innowacyjnej gospodarki w regionie wspomagają takie placówki jak: Regionalne Centrum Innowacyjności w Bydgoszczy, Centrum Transferu Technologii w Toruniu, Toruńska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Toruniuoraz placówki Naczelnej Organizacji Technicznej (Bydgoszcz, Toruń, Włocławek, Grudziądz, Inowrocław).
Działalność naukowo-badawczą, zwłaszcza studia regionalno-historyczne, prowadzą także towarzystwa naukowe, a wśród nich: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Włocławskie Towarzystwo Naukowe oraz liczne stowarzyszenia społeczno-kulturalne.
Oświata
W 2010 r. w regionie funkcjonowało 705 szkół podstawowych, 397 gimnazjów, 149 zasadniczych szkół zawodowych, 124 licea ogólnokształcące, 28 liceów profilowanych, 153 technika, 7 średnich szkół artystycznych oraz 187 szkoły policealne. W 2011 r. samorząd województwa kujawsko-pomorskiego prowadził następujące szkoły i placówki oświatowe:
- Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Bydgoszczy (do 2011), Strona
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci i Młodzieży Słabowidzącej i Niewidomej im. L. Braille'a w Bydgoszczy Strona
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci i Młodzieży Słabosłyszącej i Niesłyszącej im. gen. S. Maczka w Bydgoszczy Strona
- Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli w Bydgoszczy Strona
- Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Bydgoszczy Strona
- Okręgowy Ośrodek Dokształcania Zawodowego w Bydgoszczy Strona
- Zespół Szkół Nr 33 Specjalnych dla Dzieci i Młodzieży Przewlekle Chorej w Bydgoszczy Strona
- Publiczne Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Toruniu (do 2011), Strona
- Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli w Toruniu Strona
- Biblioteka Pedagogiczna im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej w Toruniu Strona
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. J. Korczaka w Toruniu Strona
- Szkoła Policealna Medyczna im. Mikołaja Kopernika w Toruniu Strona
- Zespół Szkół Społecznych w Toruniu Strona
- Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli we Włocławku Strona
- Szkoła Policealna Medyczno – Społeczna w Inowrocławiu Strona
- Zespół Szkół Specjalnych Nr 1 w Ciechocinku Strona
Komunikacja
Transport drogowy
Województwo znajduje się w centralnej części kraju, gdzie przebiegają ważne paneuropejskie korytarze transportowe, zwłaszcza w kierunku południkowym:
- Korytarz Transportowy nr VI, w którym budowana jest autostrada A1 E75, łącząca Gdańsk, Grudziądz, Toruń, Włocławek, Łódź, Katowice;
- Korytarz Transportowy nr VIa, w którym planowana jest budowa drogi ekspresowej S5 E261, łączącej Grudziądz, Bydgoszcz, Poznań i Wrocław;
W kierunku równoleżnikowym przebiega droga krajowa nr 10, docelowo droga ekspresowa S10, łącząca Warszawę, Toruń, Bydgoszcz i Szczecin.
Drogi krajowe przebiegające przez teren województwa
- E75 A1 S1 1 (Gdańsk - Świecie - Toruń - Włocławek - Łódź - Katowice - Cieszyn granica państwa
z Czechami 
) - E261 S5 5 (Świecie - Bydgoszcz - Poznań - Wrocław - Lubawka granica państwa z Czechami )
- S10 10 (Lubieszyn granica państwa z Niemcami
- Szczecin - Stargard Szczeciński - Piła - Bydgoszcz - Toruń - Lipno - Płońsk) - 15 (Trzebnica - Jarocin - Gniezno - Inowrocław - Toruń - Brodnica - Ostróda)
- S16 16 (Dolna Grupa - Grudziądz - Łasin - Iława - Olsztyn - Ełk - Augustów - Ogrodniki granica państwa z Litwą
) - 25 (Bobolice - Człuchów - Bydgoszcz - Inowrocław - Konin - Kalisz - Gęsia Górka)
- 55 (Stolno - Grudziądz - Kwidzyn - Malbork - Nowy Dwór Gdański)
- 56 (Trzeciewiec - Koronowo)
- 62 (Strzelno - Włocławek - Płock - Nowy Dwór Mazowiecki - Siemiatycze)
- 67 (Lipno - Włocławek)
- 80 (Pawłówek - Bydgoszcz - Zławieś Wielka - Toruń - Lubicz)
- 91 (Rusocin - Tczew - Gniew - Nowe - Dolna Grupa - Nowe Marzy)
Transport kolejowy
Kolej doprowadzono na teren regionu w 1851 r. Była to Pruska Kolej Wschodnia, której Dyrekcja w latach 1849-1895 znajdowała się w Bydgoszczy. W 1862 r. oddano do użytku Kolej Warszawsko-Bydgoską, która łączyła jako pierwsza ziemie zaboru pruskiego i rosyjskiego. W II połowie XIX wieku wzniesiono trzy okazałe mosty kolejowe przez Wisłę (Toruń, Grudziądz, Fordon), z których most fordoński (dł. 1,33 km) był najdłuższą przeprawą w Rzeszy Niemieckiej, a do momentu zniszczenia w 1945 r. - najdłuższym w Polsce. W latach 1926-1933 wybudowano przebiegająca przez teren regionu magistralę węglową, stanowiącą najważniejszą linię towarową Polski międzywojennej, umożliwiającą eksport polskiego węgla przez port w Gdyni. Obecnie przez województwo przebiega w kierunku południkowym linia kolejowa nr 131 (magistrala węglowa) ulokowana w Korytarzu Transportowym C-E65 (Tczew - Bydgoszcz - Inowrocław - Zduńska Wola - Tarnowskie Góry - Pszczyna). Do ważniejszych tras kolejowych należy również linia nr 353 (Poznań - Inowrocław - Toruń - Olsztyn - Korsze) oraz nr 13 (Piła - Bydgoszcz - Toruń - Włocławek - Kutno). Najważniejsze, regionalne węzły kolejowe to Bydgoszcz, Toruń i Inowrocław.
Transport lotniczy
Na terenie województwa zlokalizowany jest Międzynarodowy Port Lotniczy im. Ignacego Jana Padarewskiego w Bydgoszczy, który w 2011 r. oferował połączenia krajowe z Warszawą, międzynarodowe z lotniskami w Wielkiej Brytanii, Irlandii i Niemczech oraz połączenia sezonowe z kurortami w Turcji, Grecji, Bułgarii, Hiszpanii, Tunezji i Egipcie.
W regionie działają także lotniska cywilne i sportowe oraz lądowiska. Najpopularniejsze z nich to: Lotnisko Bydgoszcz-Biedaszkowo, Lotnisko Toruń-Bielany, Lotnisko Włocławek-Kruszyn, Lotnisko Grudziądz-Lisie Kąty oraz Lotnisko Inowrocław-Latkowo.
Żegluga śródlądowa
Region posiada bogate tradycje związane z żeglugą śródlądową. W czasach staropolskich podstawową arterią dla przewozu towarów była Wisła, a w XIX wieku także droga wodna Wisła-Odra poprzez Kanał Bydgoski. Obecnie żegluga ma znaczenie głównie turystyczne.
Przez wojewódzwo przebiegają dwie z trzech prowadzących przez Polskę międzynarodowych dróg wodnych (MDW):
- E40 – łącząca Bałtyk z Morzem Czarnym; na obszarze regionu pokrywa się z Wisłą;
- E70 – łącząca Antwerpię w Belgii z Kłajpedą na Litwie, na obszarze regionu jest to droga wodna Wisła-Odra, prowadząca Notecią i Kanałem Bydgoskim, a następnie w dół Wisły.
Od 2000 r. prowadzona jest rewitalizacja szlaku wodnego E70, która doprowadziła m.in. do budowy szeregu przystani nad Notecią oraz rewitalizacji Bydgoskiego Węzła Wodnego. W Bydgoszczy znajduje się port handlowy żeglugi śródlądowej, zaś na Brdzie kursuje Bydgoski Tramwaj Wodny.
Gospodarka
Pod względem społeczno-gospodarczym region kujawsko-pomorski zajmuje środkową pozycję w kraju. Najważniejszymi ośrodkami gospodarczymi są miasta: Bydgoszcz, Toruń, Włocławek, wraz z Grudziądzem i Inowrocławiem. Trzonem gospodarczym regionu jest Bydgosko-Toruński Okręg Przemysłowy. W sektorze przedsiębiorstw pracowało w 2011 r. 246,4 tys. osób, zaś liczba podmiotów gospodarczych wynosiła 185 tys., co stanowiło 4,6% ogółu podmiotów w kraju. Większość z nich jest zarejestrowana na terenie miast (około 75%), w tym ponad 50% w czterech największych miastach regionu (25% w Bydgoszczy). Gminy o najwyższych wskaźnikach przedsiębiorczości to Bydgoszcz wraz z powiatem ziemskim oraz Toruń. W regionie funkcjonuje 1,7 tys. firm z kapitałem zagranicznym (10. miejsce w kraju). Do największych korporacji światowych, posiadających swoje przedsiębiorstwa w regionie należą: Lafarge (Piechcin), Sharp Corporation, Orion, Sumika (Łysomice), Alcatel-Lucent, Atos Orgin, Coca-Cola, Frosta, JPMorgan Chase, Can-Pack, Unilever (Bydgoszcz), Nestlé (Toruń), Mondi Group (Świecie), Klose (Nowe).
Od 2006 r. terenie województwa funkcjonują obszary włączone w skład Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (do 30 listopada 2020 r.):
- „Crystal Park” Łysomice (177,6 ha) – mieści kompleks japońskich przedsiębiorstw elektronicznych
- Podstrefa Świecie (166 ha) – głównym inwestorem jest Mondi Świecie S.A.
- Podstrefa Grudziądz (115,9 ha) – do inwestorów należy m.in. Polpak Papier Sp. z o.o.
- Podstrefa Barcin (100 ha) – głównymi inwestorami są: Lafarge oraz Mapei
- Podstrefa Bydgoszcz (35,9 ha)
- Podstrefa Kowalewo Pomorskie (7,8 ha)
- Podstrefa Toruń (7,2 ha)
- Podstrefa Rypin (3,7 ha)
Do głównych parków przemysłowych województwa należą:
- Bydgoski Park Przemysłowo-Technologiczny,
- Toruński Park Technologiczny,
- Włocławska Strefa Rozwoju Gospodarczego Park Przemysłowo – Technologiczny,
- Park Przemysłowy w Solcu Kujawskim,
- Grudziądzki Park Przemysłowy,
- Vistula Park Świecie.
Przedsiębiorczość w regionie wspierają liczne instytucje i stowarzyszenia gospodarcze, m.in. agencje rozwoju regionalnego (Toruń), izby przemysłowo-handlowe (Bydgoszcz, Toruń, Włocławek, Grudziądz) i rolnicze (Przysiek), fundusze pożyczkowe (Bydgoszcz, Toruń), zrzeszenia i związki pracodawców oraz rzemiosła (Bydgoszcz), centra i kluby eksportera (Bydgoszcz, Toruń), Business Centre Club (Bydgoszcz, Toruń). Wśród instytucji łączących gospodarkę z nauką wyróżniają się: Regionalne Centrum Innowacyjności w Bydgoszczy i Interdyscyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii UMK w Toruniu.
Statystyki gospodarcze
W 2008 r. produkt krajowy brutto woj. kujawsko-pomorskiego wynosił 59,8 mld zł, co stanowiło 4,7% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 86,4% średniej krajowej, co plasowało kujawsko-pomorskie na 8. miejscu w kraju. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. kujawsko-pomorskiego w 1. kwartale 2011 r. wynosiło 2989,88 zł, co lokowało je na 14. miejscu względem wszystkich województw. W końcu czerwca 2011 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 133,6 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 15,8% do aktywnych zawodowo.
W 2011 r. do przedsiębiorstw o największych przychodach w województwie należały m.in.: Polski Cukier (zarząd w Toruniu), Neuca, ThyssenKrupp Energostal, Grupa TZMO S.A. (Toruń), Mondi Świecie S.A., Grupa Polomarket (siedziba w Giebni k. Pakości), Zakłady Tłuszczowe Kruszwica, Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz, Jutrzenka, GK Lewiatan i Anwil S.A. (Włocławek), a także Zakłady Chemiczne Zachem w Bydgoszczy, Cereal Partners Poland Toruń-Pacific, Chemirol Mogilno i inne. W regionie swoje fabryki lub spółki posiadają także krajowe i międzynarodowe koncerny, zaliczane do firm o największych przychodach, m.in. Enea, Telefonika Kable, Unilever, MLEKPOL, Can-Pack, Pilkington, Grupa Atlas, Schenker (Bydgoszcz), Grupa Boryszew, OSM Łowicz (Toruń), Ciech (Bydgoszcz, Inowrocław, Janikowo), Lafarge (Piechcin), Bonduelle (Gniewkowo).
Rolnictwo
Podstawą gospodarki rolnej w województwie kujawsko-pomorskim są korzystne dla jej rozwoju warunki przyrodnicze, w szczególności wysoki udział gruntów ornych (57%, wobec 45% przeciętnego w kraju) oraz wysoka kultura rolna. Region dysponuje znaczącym udziałem gruntów ornych wysokich klas bonitacyjnych - 76% ogólnej powierzchni, w tym 36,7% gleb szczególnie produktywnych i chronionych, klas od I do IIIb włącznie (czarne ziemie na Kujawach). W rolnictwie regionu dominuje sektor prywatny (95%), który reprezentuje m.in. około 90 tys. indywidualnych gospodarstw o powierzchni co najmniej 1 ha.
Pod względem wartości produkcji towarowej z 1 ha użytków rolnych gospodarka rolna kujawsko-pomorskiego sytuuje się na drugim miejscu w kraju. Udział rolnictwa regionu w tworzeniu rolniczego produktu globalnego brutto jest wyższy niż przeciętnie w kraju i wynosi około 10%. Wyróżnia się produkcja buraków cukrowych (17% produkcji krajowej), rzepaku (13%) i zbóż (9%), natomiast w produkcji zwierzęcej: pogłowie trzody chlewnej i produkcja mięsa (2-3 miejsce w kraju).
Przemysł
Przemysł województwa kujawsko-pomorskiego skupia 5,5% krajowego zatrudnienia (6. miejsce w kraju) i dostarcza 5,1% ogólnej wartości produkcji sprzedanej przemysłu (7 miejsce w kraju). Około jednej piątej produkcji sprzedanej regionu kierowane jest na eksport. 75% eksportu jest kierowane na rynek UE, przy czym połowa trafia do Niemiec i krajów Beneluxu. Udział województwa w krajowym eksporcie wynosi 4,4%.
Pod względem wartości produkcji przemysłowej dominujące miejsce zajmuje przemysł spożywczy (26% wkład do krajowego przychodu przemysłu spożywczego). Dużą rolę odgrywa także przemysł chemiczny (wkład 13%), celulozowo-papierniczy (wkład 8%), oraz elektromaszynowy. Województwo zajmuje pierwsze miejsce w kraju w zakresie produkcji: sody (100%), soli (79%), włókien syntetycznych (58%), tłuszczów roślinnych (22%) i cukru (17%). Duży udział posiada także w produkcji papieru (30%) i tektury (15%), wyrobów z tworzyw sztucznych (25%), wyrobów chemii gospodarczej (20%) oraz nawozów azotowych. Kujawsko-pomorskie charakteryzuje się także ponadprzeciętnym rozwojem inwestycji w zakresie odnawialnych źródeł energii (w 2010 r. znajdowało się tu 39% wszystkich polskich elektrowni wiatrowych, które wytwarzały 143 MW energii elektrycznej oraz 54 elektrownie wodne o łącznej mocy 211 MW)
Sektor spożywczyPrzemysł spożywczy w województwie jest dobrze powiązany z bazą surowcową. W branży tej ulokowały się liczne spółki z kapitałem zagranicznym.
Do kluczowych przedsiębiorstw tej branży należą m.in.: Bonduelle Gniewkowo, Cykoria S.A. Wierzchosławice, Zakłady Tłuszczowe Kruszwica, Jutrzenka, Mlekpol, Drobex, Frosta S.A., Polmass, Abramczyk, Domat, Globalmalt (Bydgoszcz), Bydgoskie Zakłady Mięsne, Polski Cukier, Kopernik, Nestle, Vinpol, OSM Łowicz (Toruń), Delecta, Kujawianka (Włocławek), OSM Cuiavia (Inowrocław), Wody Mineralne Ostromecko, Zakłady Mięsne w Nowem i Osiu, GM Polski Przemysł Mięsny i Drobiarski MAT S.A (Grudziądz), Brodnickie Zakłady Żelatyny, Oerlemans Foods (Strzelno), Hage Polska (Osielsko) i inne.
Sektor chemicznyNa terenie województwa znajduje się szereg dużych przedsiębiorstw przemysłu chemicznego, które ulokowano tu m.in. z uwagi na bogactwa naturalne (sól, wapień) oraz korzystne dla wodochłonnego przemysłu warunki hydrograficzne (Wisła). Kujawsko-pomorskie wytwarza 13% przychodu krajowego przemysłu chemicznego.
Do najważniejszych przedsiębiorstw tej branży należą m.in.: Anwil S.A. i Kujawska Fabryka Farb i Lakierów Nobiles (Włocławek), Zakłady Chemiczne Zachem w Bydgoszczy, Nitrochem, Stomil oraz Unilever (Bydgoszcz), Soda Polska Ciech (Inowrocław, Janikowo), Inowrocławskie Kopalnie Soli Solino S.A., Elana S.A., Zakłady Laminatów Poliestrowych Trokotex (Toruń), Mondi Świecie S.A. i Kemira (Świecie) oraz szereg przedsiębiorstw z branży przetwórstwa tworzyw sztucznych, produkcji opakowań oraz form do ich wytwarzania, które zrzeszone są w Bydgoskim Klastrze Przemysłowym.
Sektor drzewno-papierniczy i meblowyBranża drzewno-papiernicza i meblarska ma bogate tradycje w regionie z uwagi na obecność dużych kompleksów leśnych, dostarczających surowca (Bory Tucholskie, Puszcza Bydgoska), jak i tradycje spławu drewna Wisłą oraz Kanałem Bydgoskim.
Obecnie do ważniejszych przedsiębiorstw tej branży należą: Mondi Świecie S.A., Bydgoskie Fabryki Mebli, Bydgoskie Zakłady Sklejek Sklejka Multi S.A., Klose - Pomorska Fabryka Mebli (Nowe), HF Helvetia Furniture (Bydgoszcz), Gamet S.A. (Toruń) i inne.
Sektor elektromaszynowyWizytówką regionu jest holding Pojazdy Szynowe PESA Bydgoszcz (2500 zatrudnionych), będący czołowym polskim dostawcą nowoczesnych zespołów trakcyjnych i tramwajów.
Do innych przedsiębiorstw tej branży należą m.in.: Apator, Towimor (Toruń), Makrum, Fabryka Obrabiarek do Drewna, Bydgoskie Zakłady Elektromechaniczne Belma S.A., Wojskowe Zakłady Lotnicze nr 2, Zakład Urządzeń Dozymetrycznych POLON-ALFA, Byfauch S.A., Tectro Polska (Bydgoszcz), Hydrotor S.A. (Tuchola), KFMR Krukowiak (Brześć Kuj.), Kujawska Fabryka Manometrów (Włocławek), Inofama (Inowrocław), Hydro-Vacuum S.A. (Grudziądz), Kohler + Bovenkamp Polska (Żnin), Istrail (Golub-Dobrzyń), Budkrusz (Aleksandrów Kuj.) i inne.
Sektor metalowyZ przemysłem elektromaszynowym związana jest ściśle branża metalowa, w której funkcjonują takie regionalne przedsiębiorstwa jak: Bydgoska Fabryka Narzędzi Befana Vis, Fabryka Form Metalowych Formet, Kolejowe Zakłady Nawierzchniowe Cogifer Polska, Crown Center, Hasco, CGH International S.A., Maribo, Metalbark (Bydgoszcz), Pol-Necks (Toruń), Drumet, Wika Polska, Concordia (Włocławek), Stal-Met (Chełmno), Inter Metal i Cronimet (Inowrocław), Drutpol (Golub-Dobrzyń), Bohamet (Białe Błota) i inne.
Sektor elektrotechniczny i telekomunikacyjnyRegionalne przedsiębiorstwa branży elektrotechnicznej i telekomunikacyjnej zlokalizowane są przede wszystkim w Bydgoszczy i „Parku Kryształowym” w Ostaszewie pod Toruniem.
Są to m.in.: Bydgoska Fabryka Kabli, Tyco Electronics, APW Poland, Elda-Eltra Elektrotechnika S.A., Slican, Prettl Molding Polska, Volex Poland (Bydgoszcz), Kolejowe Zakłady Łączności w Bydgoszczy, Metron, Trias (Toruń), Vorwerk Autotec Polska (Brodnica), Pol-Elektra (Łochowo).
Od 2006 r. w „Parku Kryształowym” pod Toruniem wznoszony jest zespół kilkunastu japońskich przedsiębiorstw - montowni sprzętu elektronicznego. Należą one do korporacji: Sharp Corporation, Orion Electric, Tenscho Electric Indistries, Sumitomo Chemical Co. Ltd, Tokai Pressing Co. Ltd i in.
Sektor budowlany i materiałów budowlanychNajwiększymi firmami budowlanymi w województwie kujawsko-pomorskim są: Budopol S.A., Projprzem S.A., Eltor (Bydgoszcz), Erbu, Marbud i Budlex (Toruń), Hydrobudowa (Włocławek), Melbud (Grudziądz), Alstal (Inowrocław). Do ważniejszych przedsiębiorstw produkujących materiały budowlane należą m.in.: Cementownia Kujawy (Piechcin), Solbet (Solec Kujawski), Grupa Atlas, Polbet i Kamal (Bydgoszcz), Prefabet Białe Błota, Baumat i Betor (Toruń), G+P Izomont (Włocławek)
Business Process Outsourcing
W województwie znajdują się międzynarodowe przedsiębiorstwa typu Business Process Outsourcing (BPO) oraz Share Service Center (SSC).
Najważniejszymi reprezentantami tej branży w kujawsko-pomorskim są:
- Atos Origin (Bydgoszcz), doradztwo, integracja systemów i zarządzanie infrastrukturą informatyczną
- Alcatel-Lucent Polska Sp. z o.o. (Bydgoszcz), doradztwo i wsparcie operacyjne w zakresie systemów informatycznych
- JPMorgan Chase LTD (Bydgoszcz), zarządzanie finansami w zakresie handlu międzynarodowego i logistyki
- Teleplan Polska Sp. z o.o. (Bydgoszcz), usługi serwisowe sprzętu elektronicznego, komputerowego i telekomunikacyjnego
Spółki giełdowe z regionu
W 2011 r. na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych notowane były następujące firmy z regionu: Drozapol Profil, Oponeo.pl, Makrum, Projprzem (Bydgoszcz), Apator, Neuca, NFI Krezus (Toruń), Mondi Świecie S.A., Hydrotor Przedsiębiorstwo Hydrauliki Siłowej (Tuchola), Zakłady Tłuszczowe Kruszwica oraz Trion (Inowrocław).
Kultura
Regiony kulturowe województwa: Krajna, Kujawy, Pałuki.
W 2009 r. w województwie funkcjonowało 450 bibliotek, 14 domów i 43 ośrodków kultury, kilkanaście galerii sztuki, 16 kin, 29 muzeów, 8 teatrów i instytucji muzycznych. W województwie było 233 zespołów artystycznych z 3,6 tys. członków.
Do największych instytucji kultury w województwie należą instytucje muzyczne: Opera Nova w Bydgoszczy, Filharmonia Pomorska oraz Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy. Swój wkład w rozwój kultury regionu mają także sceny teatralne: Teatru Polskiego im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy, Teatru im. Wilama Horzycy i Baju Pomorskiego w Toruniu, a także Ośrodek Chopinowski w Szafarni. W największych miastach regionu znajdują się teatry, galerie i muzea. Do największych placówek, posiadających liczne oddziały należą muzea okręgowe: w Toruniu i w Bydgoszczy. W Bydgoszczy funkcjonuje ponadto m.in. Muzeum Wojsk Lądowych oraz Eksploseum na bazie reliktów DAG Fabrik Bromberg, zaś w Toruniu m.in. Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa, Muzeum Artylerii, Planetarium i inne. Od 2008 r. w Toruniu działa Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu.
Samorząd województwa kujawsko-pomorskiego jest organem finansującym następujące placówki kulturalne w województwie:
- Opera Nova w Bydgoszczy
- Filharmonia Pomorska im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy
- Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy
- Wojewódzki Ośrodek Kultury i Sztuki "Stara Ochronka" w Bydgoszczy
- Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu
- Książnica Kopernikańska w Toruniu
- Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu
- Galeria i Ośrodek Plastycznej Twórczości Dziecka w Toruniu
- Galeria Sztuki Wozownia w Toruniu
- Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury w Toruniu
- Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku
- Muzeum Archeologiczne w Biskupinie
- Ośrodek Chopinowski w Szafarni
- Pałac Lubostroń w Lubostroniu
Wydarzenia kulturalne
W każdym większym mieście regonu odbywają się cykliczne wydarzenia kulturalne oraz koncerty, lecz największe i najbardziej prestiżowe z nich odbywają się w Bydgoszczy i Toruniu. Do najstarszych festiwali należą: Festiwal Teatrów Polski Północnej w Toruniu (1959, od 1990 r. Międzynarodowy Festiwal Teatralny "Kontakt"), Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy (1961), Bydgoski Festiwal Muzyczny (1962) i kongres Musica Antiqua Europae Orientalis w Bydgoszczy (1966). Do najbardziej prestiżowych należy natomiast Międzynarodowy Festiwal Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych Plus Camerimage, odbywający się dawniej w Toruniu (1993-1999), a od 2010 r. w Bydgoszczy. Inne bardziej znane to: Bydgoski Festiwal Operowy, Festiwal Prapremier, Bydgoskie Impresje Muzyczne, Camera Obscura, Artpop Festival Złote Przeboje Bydgoszcz, Międzynarodowe Toruńskie Spotkania Teatrów Lalek, Festiwal Muzyki i Sztuki Krajów Bałtyckich Probaltica w Toruniu, Tofifest. Wspólnym przedsięwzięciem elit kulturalnych obu miast jest Toruń-Bydgoszcz Harmonica Bridge. Monopol obu największych miast regionu przełamują takie imprezy jak: Festyn Archeologiczny w Biskupinie, Festiwal Operowo-Operetkowy w Ciechocinku, czy Ogólnopolski Festiwal Młodzieżowych Orkiestr Dętych w Inowrocławiu.
Turystyka i wypoczynek
Udział województwa w organizacji krajowego ruchu turystycznego szacuje się na około 5%, zarówno pod względem liczby miejsc noclegowych, jak i liczby turystów.
Walory turystyczno-kulturowe
Województwo charakteryzuje się znacznym bogactwem materialnego dziedzictwa kultowego. Wśród obiektów pozostających pod ochroną konserwatorską znajdują się: obiekty budownictwa i architektury (23145 obiektów), cmentarze (1752), zabytkowa zieleń (1200), zabytki archeologiczne (41 425 stanowisk archeologicznych, 188 grodzisk). Według stanu z 2007 r. wpis do rejestru zabytków uzyskało 2742 obiektów w województwie.
W regionie występuje kilka obszarów specyficznych pod względem cech kulturowych:
- Ziemia chełmińska - słynie z architektury gotyckiej, którą reprezentują pozostawione przez Krzyżaków liczne zamki obronne wzniesione z czerwonej cegły, obwarowania miejskie (Chełmno, Toruń, Grudziądz), budowle sakralne i ratusze. Najlepiej zachowane zamki krzyżackie można podziwiać w Golubiu (przełom XIII/XIV w.), Radzyniu Chełmińskim (pocz. XIV w.), Bierzgłowie (XIII w.) i Papowie Biskupim (koniec XIII w.) Wieże zamkowe zachowały się m.in. w Brodnicy i Świeciu. Do najbardziej reprezentatywnych budowli świeckich należy Ratusz Staromiejski w Toruniu (koniec XIV w.) oraz renesansowy Ratusz w Chełmnie. Do miejsc o najsilniej odciśniętym znamieniu gotyku z czasów krzyżackich należą Starówki w Chełmnie i Toruniu. Osobliwością tego obszaru są także zachowane XIX-wieczne pruskie zespoły fortyfikacji twierdz w Grudziądzu, Chełmnie i Toruniu.
- Kujawy i Pałuki - obszar związany z dziedzictwem Piastów i zabytkami architektury romańskiej; występują tu m.in. cmentarzyska neolityczne, w tym megalityczne grobowce kujawskie (rezerwaty archeologiczne w Sarnowie i Wietrzychowicach) oraz osada obronna ludności kultury łużyckiej w Biskupinie uznana za Pomnik historii; z zabytków romańskich zachowały się klasztory benedyktynów, norbertanek i kanoników regularnych, m.in. w Mogilnie (fundacja z 1065 r.), Kruszwicy (kolegiata 1120-40), Strzelnie (rotunda św. Prokopa, klasztor norbertanek 1180-93), które pełniły bardzo ważną rolę cywilizacyjną w czasach kształtowania się państwowości polskiej oraz kościoły parafialne w Inowrocławiu i Kościelcu Kujawskim; rejon Kujaw i Pałuk ze względu na kultywowanie zwyczajów i obrzędów jest postrzegany jako enklawa o zachowanej tradycyjnej tożsamości lokalnej. Przez Kujawy Zachodnie i Pałuki biegnie Szlak Piastowski.
- Dolina Wisły - obszar osadnictwa holenderskiego (mennonickiego) z XVII i XVIII w.; obejmuje elementy krajobrazu kulturowego z systemem kanałów odwadniających, obiektów hydrotechnicznych i „olęderskim” typem zabudowy; najlepiej zachowane relikty tego typu zabudowy zachowały się w nadwiślańskich wsiach: Wielka Nieszawka, Przyłubie, Otorowo, Łęgnowo, Chrystkowo, Wielkie Stwolno, Wielki Lubień, Wielkie Zajączkowo, Bratwin, Wielki Komórsk, Mały Komórsk, Mątawy, Tryl, Krusze i innych.
Za pomniki historii zostały uznane następujące obiekty:
Oprócz wyżej wymienionych obiektów, godne zwiedzenia są również miasta:
- Bydgoszcz – miasto lokowane w XIV w. słynące z symbiozy staromiejskiej zabudowy z rzeką Brdą oraz rozległego Śródmieścia z neostylową zabudową z przełomu wieków XIX i XX; w rejestrze zabytków znajdują się 223 obiekty, w tym w całości Stare Miasto, Wyspa Młyńska i Kanał Bydgoski; symbolem miasta jest zespół spichrzy nad Brdą, Wenecja Bydgoska oraz figura Łuczniczki z 1910 r.
- Grudziądz – miasto średniowieczne, którego symbolem są spichrze nad Wisłą;
- Włocławek – miasto na Wisłą z eklektyczną zabudową; kluczowym zabytkiem jest bazylika katedralna Wniebowzięcia NMP;
- Ciechocinek – jest jednym z najstarszych polskich uzdrowisk; kluczowym zabytkiem są tężnie wzniesione w połowie XIX wieku, zaś eklektyczną kurortową zabudowę otacza Park Zdrojowy.
- Inowrocław – miasto uzdrowiskowe, którego wizytówką jest Park Solankowy oraz tężnie;
- Golub-Dobrzyń – kluczowym zabytkiem jest zamek krzyżacki, w XVII wieku siedziba siostry króla Zygmunta III - Anny Wazówny.
Reprezentantami architektury gotyckiej poza ziemią chełmińską są m.in.: katedra we Włocławku, katedra w Bydgoszczy, kościoły farne w Inowrocławiu, Brześciu Kujawskim, zespół pocysterski w Koronowie i inne. W regionie obecne są również zabytki architektury barokowej: klasztory benedyktynów w Bysławiu, bernardynów w Skępem, Świeciu i Trutowie, karmelitów bosych w Kcyni i Oborach, reformatów w Brodnicy, Grudziądzu, Łabiszynie, Pakości, Podgórzu i Włocławku oraz kolegia jezuickie w Bydgoszczy, Grudziądzu i Toruniu. Architekturę klasycystyczną reprezentują m.in. pałace szlacheckie: Mostowskich w Ostromecku, Zboińskich w Kikole, Skórzewskich w Lubostroniu i grupy pałacowe w Nawrze, Okalewie i Lubrańcu.
Na Kujawach stosunkowo liczne są ośrodki kultu religijnego: sanktuarium MB Królowej Pokoju w Markowicach, sanktuarium MB Pani Kujaw w Ostrowąsie, MB Łaskawej w Pieraniu, MB Łaskawej Niezawodnej Nadziei we Włocławku oraz Kalwaria Pakoska (w jej skład wchodzą 23 kaplice i barokowy kościół Ukrzyżowania z 1661 roku). Pozostałe sanktuaria katolickie to m.in. sanktuarium MB Pięknej Miłości w Bydgoszczy, Krzyża Św. w Kcyni, NMP Królowej Krajny w Byszewie, MB Uzdrowienia Chorych w Topolnie, MB Częstochowskiej w Świeciu, MB Bolesnej w Chełmnie, MB Łaskawej w Grudziądzu, św. Juty w Bielczynach, Sanktuarium Maryjne w Rywałdzie, MB Brzemiennej w Wąbrzeźnie, karmelitańskie w Oborach, MB Trzykroć Przedziwnej w Bydgoszczy, MB Nieustającej Pomocy w Toruniu, MB Skępskiej Pani Mazowsza i Kujaw, a także sanktuaria Nowych Męczenników w Bydgoszczy, Sanktuarium Królowej Męczenników, Kalwaria bydgoska - Golgota XX wieku oraz Miłosierdzia Bożego w Toruniu.
W Gąsawie, Straszewie, Wylatowie, Łowiczku, Włókach, Kozielcu i Żołędowie znajdują się zabytkowe, XVI-XVIII-wieczne kościoły drewniane.
Na terenie województwa znajdują się 2 uzdrowiska: Ciechocinek, Inowrocław i Wieniec Zdrój. Spośród imprez związanych z wydarzeniami historycznymi, corocznie urządzane są rekonstrukcje bitew polsko-krzyżackich: pod Płowcami (1331) i pod Koronowem (1410).
Walory przyrodniczo-krajobrazowe
Oprócz zabytków kulturowych, atrakcją regionu jest przyroda. Drugim, po Puszczy Białowieskiej zespołem leśnym w Polsce są Bory Tucholskie, w których znajduje się 900 jezior. Atrakcyjnymi szlakami kajakowymi są: Brda, Wda i Drwęca. Pojezierne tereny województwa obfitują w zbiorniki wodne, naturalne, jak i sztuczne. Na obszarach tych znajdują się liczne ośrodki wypoczynkowe, kempingi, kąpieliska, a także przystanie jachtowe (Zalew Koronowski, Gopło, Zbiornik Włocławski).
Do najatrakcyjniejszych rejonów województwa wykorzystywanych dla turystyki pobytowej, pieszej i rowerowej oraz wypoczynku świątecznego należą:
Do innych obszarów, mało dotąd odkrytych pod względem turystyki wypoczynkowej należą:
- Zespół jezior okolic Rogowa, połączonych rzeką Wełną (m.in. jezioro Grochowiskie, Kaczkowskie, Kołdrąbskie, Lubieckie, Niedźwiady, Reckie, Rogowskie, Tonowskie, Wolskie, Zioło, Żernickie).
- Okolice Górzna z licznymi wzgórzami i pagórkami, urozmaicone rynnami jeziornymi oraz lasami.
- Jezioro Głuszyńskie z otaczającym kompleksem leśnym.
- Okolice Zbójna z polem drumlinów.
- Południowe krańce województwa – obszar pagórkowaty z jeziorami rynnowymi: Kromszewskim, Chodeckim, Ługowskim, Borzymowskim
- Równina Urszulewska – obszar licznych jezior otoczonych lasami.
Baza noclegowa
Bazę noclegową na terenie województwa stanowi około 500 obiektów, w tym ok. 150 ośrodków wczasowych położonych głównie w okolicach Zalewu Koronowskiego oraz na Pojezierzu Brodnickim. Najlepiej wyposażone w hotele i inne obiekty noclegowe są miasta: Bydgoszcz, Toruń i powiaty: aleksandrowski (Ciechocinek), bydgoski (okolice Zalewu Koronowskiego), brodnicki (Pojezierze Brodnickie), tucholski i świecki (Bory Tucholskie). Obsługa wypoczynku pobytowego w sezonie letnim skoncentrowana jest w trzech rejonach: Borach Tucholskich i dolinie Brdy (40%), Pałukach (15%) oraz Pojezierzu Brodnickim (13%), zaś najwięcej noclegów w hotelach udziela się w Bydgoszczy i Toruniu.
Ochrona zdrowia
W 2009 r. na obszarze województwa znajdowały się 663 zakłady opieki zdrowotnej (72% w miastach), w tym 39 szpitali ogólnych (19 publicznych i 20 niepublicznych), 20 zakładów opiekuńczo-leczniczych, 8 zakładów pielęgnacyjno-opiekuńczych, 3 hospicja, 8 szpitali uzdrowiskowych i 21 sanatoriów. Miastem najbardziej wyposażonym w placówki służby zdrowia jest Bydgoszcz, gdzie funkcjonowało 134 zakładów opieki zdrowotnej, w tym 18 publicznych i 116 niepublicznych, zaś większość sanatoriów skupiona jest w Ciechocinku i Inowrocławiu.
Do największych szpitali w województwie należą:
- w Bydgoszczy: Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. A. Jurasza, Szpital Uniwersytecki nr 2 im. dr J. Biziela, 10. Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką, Centrum Onkologii im. prof. F. Łukaszczyka, Wojewódzki Szpital Dziecięcy im. J. Brudzińskiego, Kujawsko-Pomorskie Centrum Pulmonologii, Wojewódzki Szpital Obserwacyjno-Zakaźny im. T. Borowicza, Wielospecjalistyczny Szpital Miejski im dr. Emila Warmińskiego, Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
- w Toruniu: Wojewódzki Szpital Zespolony im. L. Rydygiera, Wojewódzki Szpital Obserwacyjno-Zakaźny, Szpital Dziecięcy, Specjalistyczny Szpital Miejski im. M. Kopernika
- we Włocławku: Szpital Wojewódzki
- w Grudziądzu: Regionalny Szpital Specjalistyczny im. W. Biegańskiego
- w Inowrocławiu: Szpital Powiatowy im. L. Błażka
- w Świeciu: Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych im. J. Bednarza
Sport
Z regionem wiążą się bogate tradycje sportowe, związane zwłaszcza ze sportami wodnymi, motorowymi oraz lekką atletyką. Sportowymi twarzami regionu są m.in. znani sportowcy: Teresa Ciepły (1937-2006) – medalistka olimpiad w Rzymie i Tokio, Zbigniew Boniek – członek reprezentacji narodowej na Mundialach (1978, 1982, 1986), Robert Sycz – złoty medalista olimpiad w Sydney i Atenach, Tomasz Gollob – żużlowiec, mistrz świata i wielu innych. Infrastrukturę sportową w województwie tworzą m.in.: Hala Łuczniczka w Bydgoszczy (6,1 tys. widzów), Hala Mistrzów Sportu we Włocławku (4,2 tys.), Hala w Inowrocławiu (2,7 tys.), stadiony żużlowe w Bydgoszczy i Toruniu, stadion piłkarsko- lekkoatletyczny „Zawiszy Bydgoszcz” im. Zdzisława Krzyszkowiaka, a także lodowisko Tor-Tor w Toruniu, tory regatowe w Bydgoszczy i Kruszwicy i inne.
W 2011 r. w najwyższych klasach rozgrywek popularnych dyscyplin sportowych znajdowały się następujące zespoły z regionu:
- koszykówka mężczyzn – Anwil Włocławek
- koszykówka kobiet – Energa Toruń, Artego Bydgoszcz
- siatkówka mężczyzn – Delecta Bydgoszcz
- siatkówka kobiet – Pałac Bydgoszcz
- hokej na lodzie – KS Toruń HSA
- żużel – KS Toruń, Polonia Bydgoszcz
- piłka nożna kobiet – KKP Bydgoszcz
W 2011 r. w I lidze piłkarskiej znajdowały się zespoły: Zawisza Bydgoszcz i Olimpia Grudziądz, zaś klub Bydgostia Bydgoszcz przez 19 lat z rzędu (1993-2011) jest Drużynowym Mistrzem Polski w wioślarstwie.
Do liczących się klubów sportowych, których zespoły są w 2011 r. niżej sklasyfikowane należą również: Elana Toruń (piłka nożna), GTŻ Grudziądz (żużel), Astoria Bydgoszcz (koszykówka mężczyzn), Polpak Świecie (koszykówka), AZS Toruń (koszykówka), KU AZS UKW Bydgoszcz (piłka ręczna), Sportino Inowrocław (koszykówka).
Administracja i polityka
Samorząd
Organem uchwałodawczym jest Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego, składający się z 33 radnych. Sejmik wybiera organ wykonawczy województwa, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. Siedzibą sejmiku województwa jest Toruń.
Marszałkowie województwa:
| Nr | Marszałek województwa | Okres urzędowania | |
|---|---|---|---|
| od | do | ||
| 1 | Waldemar Achramowicz (SLD-UP) | 1999 | 24.11.2006 |
| 2 | Piotr Całbecki (PO) | 24.11.2006 | |
Administracja rządowa
Organem administracji rządowej jest Wojewoda Kujawsko-Pomorski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Bydgoszcz, gdzie znajduje się Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki w Bydgoszczy. W ramach urzędu działają także 2 delegatury: w Toruniu i we Włocławku. Do obszaru działania delegatury w Toruniu należą powiaty: brodnicki, chełmiński, golubsko-dobrzyński, grudziądzki, toruński, wąbrzeski oraz miasta na prawach powiatu: Grudziądz i Toruń. Do obszaru działania delegatury we Włocławku należą powiaty: aleksandrowski, lipnowski, radziejowski, rypiński, włocławski oraz Włocławek.
Wojewodowie Kujawsko-Pomorscy:
| Nr | Wojewoda | Okres urzędowania | Premier | |
|---|---|---|---|---|
| od | do | |||
| 1 | Józef Rogacki (AWS/SKL) | 01.01.1999 | 21.10.2001 | Jerzy Buzek |
| 2 | Romuald Kosieniak (SLD-UP) | 21.10.2001 | 26.01.2006 | Leszek Miler i Marek Belka |
| 3 | Józef Ramlau (PiS) | 26.01.2006 | 24.07.2006 | Kazimierz Marcinkiewicz |
| Marzenna Drab (PiS) (p.o.) | 24.07.2006 | 7.11.2006 | Jarosław Kaczyński | |
| 4 | Zbigniew Hoffmann (PiS) | 7.11.2006 | 29.11.2007 | |
| 5 | Rafał Bruski (PO) | 29.11.2007 | 13.12.2010 | Donald Tusk |
| 6 | Ewa Mes (PSL) | 14.12.2010 | ||
Współpraca międzynarodowa
Porozumienia międzyregionalne i listy intencyjne zawarte przez Województwo Kujawsko-Pomorskie:
| Regiony partnerskie | ||
| Region | Kraj | Data podpisania umowy |
|---|---|---|
| Wenecja Euganejska |  Włochy | 13.10.1999 |
| Marche | Włochy | 15.11.1999 |
| Kiejdany |  Litwa | 16.02.2000 |
| Jõgevamaa |  Estonia | 23.10.2000 |
| Obwód nowogrodzki |  Rosja | 23.04.2001 |
| Obwód smoleński | Rosja | 19.02.2002 |
| Midi-Pyrénées |  Francja | 25.03.2002 |
| Obwód chmielnicki |  Ukraina | 24.09.2004 |
| Obwód żytomierski | Ukraina | 26.09.2004 |
| Styria |  Austria | 27.04.2005 |
| Obwód mohylewski |  Białoruś | 06.12.2005 |
| Obwód zachodniokazachstański |  Kazachstan | 19.03.2007 |
| Navarra |  Hiszpania | 18.06.2008 |
| Listy intencyjne | ||
| Östergötland, Sörmland, Värmland |  Szwecja | 29.09.1999 |
| Kozani |  Grecja | 17.09.2000 |
| Obwód saratowski | Rosja | 07.09.2001 |
| Hubei |  Chiny | 26.08.2007 |
Zobacz też
- Ziemia chełmińska
- Ziemia dobrzyńska
Kody pocztowe, województwo Kujawsko-pomorskie (wyświetlono 50 z 879)
83-221, 83-243, 85-004, 85-005, 85-006, 85-007, 85-008, 85-009, 85-010, 85-011, 85-012, 85-013, 85-014, 85-015, 85-016, 85-018, 85-021, 85-022, 85-023, 85-024, 85-026, 85-027, 85-028, 85-029, 85-030, 85-031, 85-032, 85-033, 85-034, 85-035, 85-036, 85-037, 85-038, 85-039, 85-040, 85-041, 85-042, 85-043, 85-044, 85-045, 85-046, 85-047, 85-048, 85-049, 85-050, 85-051, 85-052, 85-053, 85-054, 85-055 ...
Wyświetl pozostałe kody pocztowe województwa Kujawsko-pomorskiego »
Wyświetl pozostałe kody pocztowe województwa Kujawsko-pomorskiego »
Ocena internautów województwa Kujawsko-pomorskie
Średnia ocena: 4.2
liczba ocen: 15
Wtyczki społecznościowe
Lubisz Województwo Kujawsko-pomorskie, kliknij Google +1 , lub Lubię to!
Komentarze o województwie Kujawsko-pomorskie
Ostatnia data aktualizacji: 2012-03-16 13:54:48
Szybka zmiana regionu Polski
Polska - Województwo Kujawsko-pomorskie
Polska - Miasta na prawach powiatu
Bydgoszcz
Grudziądz
Toruń
Włocławek
Powiat aleksandrowski
Powiat brodnicki
Powiat bydgoski
Powiat chełmiński
Powiat golubsko-dobrzyński
Powiat grudziądzki
Powiat inowrocławski
Powiat lipnowski
Powiat mogileński
Powiat nakielski
Powiat radziejowski
Powiat rypiński
Powiat sępoleński
Powiat świecki
Powiat toruński
Powiat tucholski
Powiat wąbrzeski
Powiat włocławski
Powiat żniński