Brodnica

Brodnica (niem. Strasburg, Strasburg an der Drewenz, Strasburg in Königlich-Preußen, Strasburg in Westpreußen) – miasto i gmina w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie brodnickim obecnie położone po obu stronach rzeki Drwęcy. Historyczne centrum miasta leży na prawym (zachodnim) brzegu rzeki, w ziemi chełmińskiej. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa toruńskiego.

Według danych z 2010 miasto miało 27 731 mieszkańców.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2006 Brodnica ma obszar 23,15 km², w tym:

• użytki rolne: 38%
• użytki leśne: 8%

Miasto stanowi 2,2% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004:

W 2008 roku miasto Brodnica liczyło 28 837 mieszkańców, w ciągu dwóch lat ich liczba spadła o 1106 do stanu 27 731 w roku 2010.

Historia

Pierwszy zapis dotyczący spalenia grodu Straisberg przez Jaćwingów odnotowany został w kronice Piotra z Dusburga w 1263. Drugi zapis o ataku Litwinów na osadę Brodnicę pochodzi z 1298. Zdaniem historyków pierwsza wzmianka dotyczy raczej strażnicy zakonnej nad jeziorem Strażym a drugi umocnień w rejonie Żmijewa, zatem niekoniecznie muszą odnosić się do osad na terenie dzisiejszego miasta. Ziemie na lewym brzegu Drwęcy, ziemia michałowska, stała się własnością zakonu krzyżackiego w 1303 (książę kujawski Leszek oddał ziemie michałowskie Krzyżakom w zastaw za uzyskaną pożyczkę, Krzyżacy ostatecznie wykupili je od książąt kujawskich w 1317). Budowa zamku w Brodnicy rozpoczęła się w 1305.

Prawa miejskie Brodnica uzyskała na prawach chełmińskich. Pierwszy zapis dotyczący miasta Brodnicy pochodzi z 1298, pod datą 29 IX kronikarz krzyżacki Piotr z Dusburga zanotował, iż oddział 140 Litwinów zaatakował osadę Brodnica. Natomiast pierwsza wzmianka dotycząca budowy kościoła św. Katarzyny pochodzi z 1310. Po raz pierwszy jako "civitas" - a więc miasto, lokowane na prawie niemieckim - Brodnica była wzmiankowana w 1317. W 1320 rozpoczęto budowę podwójnego pasa murów otaczających miasto, realizacja ich została zakończona wraz z budową głównych bram miejskich: Mazurskiej i Chełmińskiej (zwanej również Kamienną), w 1370. Najprawdopodobniej w 1305 rozpoczęto budowę zamku krzyżackiego, pierwszą fazę budowy zamku zakończono około 1339. Trzy dni przed Małgorzatą1388 r. (...) był tak duży deszcz na obszarze Prus, że na skutek powodzi min. w Brodnicy zostały zniszczone młyny. W 1415 budowniczy Mikołaj Fellenstein dokonał przebudowy fortyfikacji zamku. Początkowo władzę w mieście sprawował wójt. Około 1343 powołana została rada miejska wraz z burmistrzem. Rozwój miasta był pomyślny. W 1380 zbudowano szpital i kościół św. Ducha w pobliżu bramy Grudziądzkiej. Pod koniec wieku ratusz, częściowo rozebrany w 1868, którego pozostałości przy trójkątnym rynku zachowały się do dzisiaj.

W 1466 wraz z Prusami Królewskimi weszła w skład Polski. W 1481r. starostwo brodnickie od Kazimierza Jagielończyka za 4500 guldenów otrzymał Franciszek Gliwicz szlachcic małopolski herbu Starykoń. Miasto zostało zniszczone podczas pożarów w 1553 i 1661. Od 1772 Brodnica leżała w granicach Prus, w latach 1806-1815 należała do Księstwa Warszawskiego, następnie znów do Prus i (od 1817) Prus Zachodnich. Do Polski powróciła po okresie zaborów w 1920 na mocy traktatu wersalskiego. We wrześniu 1921 miasto liczyło 11 903 mieszkańców.

We wrześniu 1939 Brodnica znalazła się pod okupacją niemiecką. Miesiąc później miasto wraz z całym powiatem zostały wcielone do Rzeszy jako część rejencji kwidzyńskiej Okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie. Lucyna Langer szacuje, iż w latach 1939-1945 Niemcy zamordowali ok. 650 mieszkańców powiatu brodnickiego, przy czym 1/5 ofiar miała pochodzić z samej Brodnicy. Stefan Bilski oceniał z kolei liczbę zamordowanych na ok. 1000. Najwięcej ofiar pochłonęła tzw. akcja politycznego oczyszczania terytorium przeprowadzona jesienią 1939. Niemcy aresztowali wówczas ok. 450-500 mieszkańców Brodnicy i okolicznych miejscowości. Większość z nich została następnie rozstrzelana lesie koło majątku Birkenek (Brzezinki) w gminie Zbiczno.

Okupację niemiecką zakończyła ofensywa Armii Czerwonej, której oddziały zajęły Brodnicę w dniu 23 stycznia 1945. Żołnierze sowieccy dopuścili się w mieście szeregu rabunków i zniszczeń. Wiosną 1945 z miasta i powiatu aresztowano, a następnie deportowano do łagrów blisko 700 osób – w tym licznych Polaków zmuszonych do podpisania volkslisty oraz zatrzymanych przez NKWD przedstawicieli inteligencji.

Starostowie Brodnicy w I RP

Zabytki

• gotycki kościół św. Katarzyny budowany od ok. 1285, budowa prezbiterium ukończona w 1320, do ok. 1370 budowa korpusu nawowego i zasklepienie wnętrza; z zewnątrz wyróżnia się bogato opracowany architektonicznie wschodni szczyt prezbiterium; wewnątrz przy filarach figury 12 apostołów wykonane w XIV w. z drewna lipowego, wyposażenie wnętrza głównie barokowe i późnobarokowe, poza tym kilka gotyckich rzeźb (głowa św. Jana Chrzciciela na misie, grupy Ukrzyżowania)
• ruiny zamku krzyżackiego z 1-2 ćwierci XIV w., rozbudowywanego w 4 ćw. XIV w. i 1415 i rozbieranego od 1785 do 1842 r.; zachowała się wysoka ośmioboczna wieża i dolne partie murów
• fragment ratusza z końca XIV w.
• na przedzamczu pałac Anny Wazówny z II połowy XVI wieku, przebudowywany w XVII w.
• fragmenty średniowiecznych murów miejskich z XIV i XV w., w tym Brama Chełmińska i wieża Bramy Mazurskiej
• spichlerze barokowe z XVII w.
• barokowy zespół poreformacki: kościół NMP z lat 1752-61 i klasztor
• dawny kościół ewangelicki z ok. 1850 r., wg proj. Stanisława Hebanowskiego (obecnie tzw. kościół szkolny)
• Kościół św. Jerzego - obecnie nieistniejący
• rynek miejski o nietypowym kształcie (często błędnie opisywany jako trójkątny, co wiąże się z Legendą o brodnickim rynku)
• wieża ciśnień z roku 1905, w 2006 częściowo rozebrana
• zdewastowana linia wąskotorowa do Ostrowitego

Muzea

Muzeum w Brodnicy zostało powołane do życia 29 marca 1973 roku jako Muzeum Regionalne w Brodnicy. Od 1989 r. nazwa placówki brzmi Muzeum w Brodnicy. Od początku jest placówką naukowo-oświatową realizującą zadania statutowe w ramach działów: archeologii, historii, etnografii i przyrody, obszarem działania jest szeroko rozumiany region brodnicki.

Oddziały brodnickiego muzeum:

• Spichlerz, ul. Św. Jakuba 1
• Piwnice zamkowe, ul. Zamkowa 1
• Brama Chełmińska (galeria „Brama”), ul. Mały Rynek 4

Prywatne Muzeum pana Jacka Bielickiego, ul. Kamionka

Religia

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące wspólnoty wyznaniowe:

• Kościół Rzymskokatolicki:
  • parafia św. Katarzyny,
  • parafia Niepokalanego Poczęcia NMP (przy klasztorze franciszkańskim - sanktuarium św. Antoniego),
  • parafia MB Fatimskiej,
  • parafia Jezusa Miłosiernego.

• Kościół Zielonoświątkowy
  • misja

• Świadkowie Jehowy
  • dwa zbory.

Gospodarka

Największym obiektem przemysłowym na terenie Brodnicy są Zakłady Sprzętu Motoryzacyjnego Polmo, produkujące tłumiki i filtry do samochodów. Przemysł spożywczy reprezentuje Fabryka Żelatyny, mleczarnia Bromilk, Vobro i młyn. Miasto jest także ośrodkiem przemysłu odzieżowego - działają tu takie firmy jak Henri Llyod, VITO. Rozwija się przemysł drzewny, meblarski ("sits") i papierniczy (Wytwórnia Opakowań Kartonowych, Samindruk), znajdują się tu firmy takie jak Saminex, Seni. W mieście jest również firma z branży spożywczej DLS. Znajdują się również zakłady branży tworzyw sztucznych (Vorwerk, Cofresco), materiałów opatrunkowych (Seni) i przemysłu maszynowego.

Komunikacja

Przez Brodnicę przebiega droga krajowa:

• 15 (Olsztyn)-Ostróda-Brodnica-Toruń-Gniezno-Krotoszyn-Trzebnica-(Wrocław).

Miasto ma również połączenia drogowe z Sierpcem (560), Jabłonowem Pomorskim (543 od Szabdy) i Działdowem (544).

Tranzyt

Brodnica nie posiada obwodnicy, a większość ruchu na osi wschód-zachód odbywa się drogą krajową nr 15 przez centrum miasta. Od września 2010 r. tzw. mała obwodnica, wraz z nową przeprawą mostową na Drwęcy, łączy drogę krajową nr 15 (ul. Sądowa) z drogą wojewódzką nr 560 (ul. Podgórna).

Mosty

Szeroka rzeka Drwęca, nad którą leży Brodnica, jest wciąż dużą barierą komunikacyjną. Budowane tu w przeszłości przeprawy mostowe były wielokrotnie niszczone przez powodzie oraz podczas wojen. Kilkadziesiąt lat po ostatniej z nich liczba przepraw i ich przepustowość jest wciąż niewystarczająca w stosunku do potrzeb rozwijającego się dynamicznie miasta. Obecnie w Brodnicy jest siedem mostów drogowych, dwa kolejowe oraz dwie kładki dla pieszych. Jeden most drogowy jest częścią tzw. małej obwodnicy miasta (Południowo-Zachodnia Trasa Przemysłowa).

Władze miasta planują w przyszłości budowę kolejnego mostu w Michałowie oraz remont obecnie istniejących mostów.

Kolej

Z Brodnicy kursują pociągi do Grudziądza, Jabłonowa Pomorskiego, Bydgoszczy i Laskowic Pomorskich oraz Warszawy i Krakowa.

Autobusy

Komunikacja miejska w Brodnicy składa się z 9 linii (1, 2, 3, 3BIS, 4, 5, 6, 7, 8). Obsługuje je PGK sp. z o.o.

Ścieżki rowerowe

W Brodnicy w 2010 było zaledwie kilka km ścieżek rowerowych; obejmują one tylko trzy ulice miasta: Podgórną, Aleję Leśną oraz Aleję Józefa Piłsudskiego (Południowo-Zachodnią Trasę Przemysłową).

Media

• Nowości Brodnickie – (mutacja Nowości Toruńskich)
• Gazeta Pomorska – wydanie toruńskie (codziennie jedna strona poświęcona wydarzeniom w Brodnicy i Nowym Mieście Lubawskim)
• Czas Brodnicy – tygodnik
• Ziemia Michałowska – miesięcznik
• TVK ELtronik
• Brodnicki oddział Multimedia Polska z programem lokalnym TVK Brodnica
• Telewizja TELETOP Brodnica
• Brodnica.net
• ebrodnica.pl

">edytuj] Edukacja

Przedszkola

• Przedszkole nr 6
• Przedszkole nr 8
• Przedszkole nr 9
• Przedszkole Niepubliczne

Zespoły szkół

• Zespół Szkół nr 1 im. Karola Wojtyły - Jana Pawła II

• Zespół Szkół nr 3 (specjalna)

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Henryka Sienkiewicza
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Polskich Olimpijczyków
• Szkoła Podstawowa nr 4 im. 700-lecia Brodnicy
• Szkoła Podstawowa nr 5 (specjalna)
• Szkoła Podstawowa nr 7 przy Zespole Szkół nr 1 im. Karola Wojtyły-Jana Pawła II
• Społeczna Szkoła Podstawowa (Organ prowadzący: Brodnickie Stowarzyszenie Oświatowe)

Szkoły muzyczne

• Państwowa szkoła muzyczna pierwszego stopnia im. Fryderyka Chopina (administrowana przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego)

Gimnazja

• Gimnazjum nr 1 im. Władysława Jagiełły
• Gimnazjum nr 2 przy Zespole Szkół nr 1 im. Karola Wojtyły-Jana Pawła II
• Społeczne Gimnazjum (Organ prowadzący: Brodnickie Stowarzyszenie Oświatowe)

Szkoły ponadgimnazjalne

• I Liceum Ogólnokształcące im. Filomatów Ziemi Michałowskiej
• III Liceum Ogólnokształcące przy Zespole Szkół nr 1 im. Karola Wojtyły-Jana Pawła II
• Zespół Szkół Rolniczych
• Zespół Szkół Zawodowych
• Technikum Ekonomiczne
• Liceum Handlowe
• Liceum Profilowane
• Technikum Informatyczne
• Technikum Budowlane
• Technikum Mechaniczne
• Technikum Logistyczne
• Technikum Żywienia i Gospodarstwa Domowego

">edytuj] Regionalne Centrum Kształcenia Praktycznego i Ustawicznego w Brodnicy

• Gimnazjum dla Dorosłych
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa dla Dorosłych
• Technikum Uzupełniające dla Dorosłych
• 2-letnie Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
• 3-letnie Ogólnokształcące Liceum dla Dorosłych
• Szkoła Policealna dla Dorosłych

Wyższe uczelnie

• Wydział zamiejscowy Społecznej Akademii Nauk z Łodzi

Biblioteki

Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. Ignacego Łyskowskiego w Brodnicy została powołania do życia w 1945 r. uchwałą Powiatowej Rady Narodowej jako Biblioteka Powiatowa. Przez lata swojej działalnosci systematycznie powiększala swoje zbory i rozbudowywała swoje filie, których dziś jest IV:

• Filia nr 1 ul.Wyspiańskiego 10A
• Filia nr 2 ul.Graniczna 1A
• Filia nr 3 ul. Wiejska 9
• Filia nr 4 ul. Kazimierza Wielkiego 8 B

Zbiory biblioteczne są w pełni skomputeryzowanie.

Biblioteka Pedagogiczna im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej w Toruniu Filia w Brodnicy na ul. Matejki 5 (tel. 56 498-71-70)

Kina

• Kino Świt na ul. Mostowej 3

Sport

W mieście działa w chwili obecnej wiele klubów i towarzystw sportowych m.in.:

• Brodnicki Klub Sportowy Sparta - piłka nożna
• Nauczycielski Klub Sportowy Belfer - futsal
• Międzyszkolny Klub Sportowy Brodnica - piłka ręczna
• Brodnickie Towarzystwo Żeglarskie Pojezierze - żeglarstwo
• Uczniowski Klub Sportowy Pojezierze - żeglarstwo
• Uczniowski Klub Sportowy Remus - wioślarstwo
• Uczniowski Klub Sportowy Siódemka Brodnica - pływanie
• Miejski Uczniowski Klub Lekkoatletyczny Brodnica - lekkoatletyka
• Uczniowski Klub Sportowy OSiR - lekkoatletyka, tenis stołowy, tenis ziemny, kręgle, baseball, taniec, fitness
• Międzyszkolny Uczniowski Klub Sportowy Karate Shotokan - karate
• Brodnicka Akademia Aikido - aikido
• Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej - szachy

W Brodnicy czynne są różnego rodzaju obiekty sportowe zarówno kryte jak i otwarte. Funkcję reprezentacyjną pełni niedawno oddana do użytku hala widowiskowo-sportowa „Księżniczka”, obiekt może pomieścić 650 widzów na trybunach i dodatkowo kilkaset na placu boiska. Miasto posiada także dwa stadiony lekkoatletyczne wraz z boiskami do piłki nożnej, jeden należący do OSiR-u i drugi nowszy obiekt z nawierzchnią tartanową przy Zespole Szkół nr 1. Na terenie miasta znajdują się także dwie kręgielnie (bowling i kręgle klasyczne), skatepark, kryta pływalnia, korty tenisowe, siłownie, dwa boiska sportowe typu „Orlik”, boiska do piłki plażowej, siatkowej i koszykówki oraz sześć mniejszych hal sportowych przy miejskich szkołach. Planowana jest także budowa aquaparku.

Administracja

Wszyscy mieszkańcy Brodnicy tworzą wspólnotę samorządową zwaną dalej "Miastem", która działa poprzez swoje organy. Organami miasta są Rada Miasta i Burmistrz. Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta 21 radnych. Organem wykonawczym władz jest Burmistrz Miasta. Siedziba władz miasta znajduje się na ul. Kamionka 23.

Miasto jest siedzibą starostwa powiatu brodnickiego. Budynek starostwa mieści się na ul. Kamionka 18 .

Brodnica należy do kilku związków i stowarzyszeń: Związek Gmin Północnego Mazowsza, Stowarzyszenie Przedstawicieli Gmin Rejonu Brodnickiego, Związek Stowarzyszeń Grudziądzki Bank Żywności, Stowarzyszenie wójtów, burmistrzów, prezydentów i starostów województwa kujawsko-pomorskiego, Związek Powiatów Polskich, Zielone Płuca Polski.

Podział administracyjny

Osiedla Brodnicy:

Opieka zdrowotna

• Regionalny Szpital Specjalistyczny im. dr. W. Biegańskiego w Grudziądzu, oddziały szpitalne w Brodnicy na ul. Wiejskiej 9

• Lądowisko sanitarne w Brodnicy

Bezpieczeństwo

W Brodnicy znajduje się Komenda Powiatowa Policji, Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej. Miasto posiada również Straż Miejską i oddział celny Urzędu Celnego w Toruniu

Brodnica jako garnizon wojskowy

Jednostki stacjonujące w 1920

• 36 Brygada Strzelców

Jednostki stacjonujące w 1939

• 67 Pułk Piechoty, w którym służyli m.in.
  • płk piech. January Grzędziński
  • major Marceli Cerklewicz
  • major Leon Kmiotek
  • major Franciszek Perl
  • major Zygmunt Reliszko
• Batalion ON "Brodnica" , w którym służył m.in.
  • major Jakiw Halczewśkyj

Wojna i okupacja

• Inspektorat Brodnica AK

Jednostki stacjonujące po 1945

• 21 Pułk Moździerzy
• 27 Brygada Moździerzy
• 65 Pułk Artylerii Przeciwlotniczej

Jednostki stacjonujące obecnie

• 4 Pułk Chemiczny

Brodnica w filmach

Miasto znane jest przede wszystkim z planu zdjęciowego do filmu Odwróceni, kręcono tu 8 odcinek tego popularnego serialu, w którym na ulicy Jatki w Brodnicy zastrzelono Władysława Różyckiego ps. "Skalpel", kapitana mafii pruszkowskiej.

W Brodnicy kręcono również sceny do osadzonego w realiach współczesnej Polski sensacyjnego serialu Defekt, z Magdaleną Cielecką i Piotrem Fronczewskim w rolach głównych.

Urodzeni w Brodnicy

• Wilhelm Burza – malarz.

• Artur Maria Swinarski – poeta, satyryk, dramatopisarz, plastyk.

• Dominik Sucheński – lekkoatleta, olimpijczyk.

• Ryszard Kotewicz – historyk, muzealnik, archiwista, nauczyciel akademicki.

• Ryszard Michałowski – generał, Naczelny Prokurator Wojskowy, Zastępca Prokuratora Generalnego RP.

• Edward Zielski – duchowny katolicki, biskup.

• Małgorzata Birbach – lekkoatletka, olimpijka.

• Jolanta Szulc – działaczka samorządowa, wicemarszałek województwa warmińsko-mazurskiego.

• Ewa Kierzkowska – wicemarszałek Sejmu.

• Waldemar Chełkowski – motocyklista wyścigowy.

• Daniel Trojanowski – wioślarz.

• Maciej Hreniak – pływak.

• Justyna Laskowska – zawodniczka karate.

Znani mieszkańcy

Wybrane osoby, mieszkające na terenie miasta Brodnicy i powiatu brodnickiego podczas swojego życia:

• Martin Truchsess von Wetzhausen – wielki mistrz zakonu krzyżackiego.

• Rafał Działyński herbu Ogończyk – starosta brodnicki.

• Erazm Gliczner – pisarz, reformator religijny, pedagog, autor pierwszego w Polsce traktatu pedagogicznego o wychowaniu dzieci (1558).

• Szymon Syreński (Syreniusz) – profesor Akademii Krakowskiej, lekarz, botanik. Był nadwornym lekarzem Anny Wazówny, ją też poprosił o sfinansowanie druku swojego "Zielnika" - pierwszego powstałego w Polsce.

• Anna Wazówna – polsko-szwedzka królewna, siostra króla Zygmunta III Wazy, starosta brodnicki i golubski.

• Wojciech Dębołęcki – franciszkanin, kronikarz, pisarz, kompozytor, teolog, poliglota, kapelan lisowczyków, hulaka.

• Maciej Dobracki – pisarz, tłumacz, pedagog, prawnik, autor podręczników do języka polskiego.

• Ernst Barczewski – pastor ewangelicki, działacz niemieckiej mniejszości narodowej w II RP, poseł i senator RP.

• Ryszard Abramowski – duchowny ewangelicki, tłumacz, redaktor, wydawca.

• Bronisława Kozłowska – poetka ludowa.

• Andrzej Niemojewski, herbu Rola – poeta, pisarz.

• Teofil Kuczyński – duchowny katolicki, działacz narodowy i społeczny.

• Józef Wybicki – lekarz, polityk, minister.

• Stanisław Bochnig – fotografik, nauczyciel, krajoznawca.

• Józef Roskwitalski – duchowny katolicki, ksiądz, pedagog, rektor Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie.

• Balbina Świtycz-Widacka – rzeźbiarka, poetka.

• Franciszek Manthey – ksiądz, filozof, religiolog.

• Franciszek Krengelewski – prawnik, polityk, poseł na Sejm PRL.

• Witold Kiedrowski – duchowny katolicki, weteran, kapelan, działacz polonijny i kombatancki, generał brygady.

• Michał Mędlewski – poeta, pisarz, dziennikarz.

• Jan Zumbach – podpułkownik dyplomowany pilot Wojska Polskiego, as myśliwski Polskich Sił Powietrznych na obczyźnie.

• Alfons Groszkowski – duchowny katolicki.

• Stefania Bekterówna, ps. Czarny Anioł – żołnierz Armii Krajowej.

• Jerzy Zdzisław Kędzierski – prozaik, poeta, eseista, historyk.

• Halina Gaca, pseud. Biały Anioł, Lilia – pielęgniarka, żołnierz Armii Krajowej.

• Ewa Rybak – lekkoatletka.

• Patryk Kuchczyński – piłkarz ręczny, reprezentant Polski.

• Mateusz Kopyciński – piłkarz ręczny.

Ciekawostki

• W początkach 1807 r. przez dwa dni mieszka w Brodnicy Napoleon Bonaparte – cesarz Francuzów w latach 1804-1814.

• 5 października 1831 r. wojsko polskie wraz z 20 tys. ludzi i ostatnim wodzem powstania listopadowego gen. Maciejem Rybińskim przekroczyło granicę pruską pod Brodnicą i złożyło broń.

• Pod koniec lat trzydziestych XIX w. odwiedza po raz pierwszy Brodnicę następca tronu, późniejszy król Prus Fryderyk Wilhelm IV. Kolejny raz w Brodnicy pojawił się w 1840 r.

• 18 stycznia 1920 r. wojska generała Józefa Hallera przynoszą brodniczanom wyzwolenie po 125 latach pruskiej niewoli a miasto powraca w granice Polski.

• 15-18 sierpnia 1920 r. na Pomorze wkracza Armia Czerwona. Bolszewicy przez trzy dni okupują Brodnicę, a władzę w mieście przejmuje Tymczasowy Wojenny Komitet Rewolucyjny.

• 18 sierpnia 1920 r. wczesnym rankiem w wyniku kontrofensywy wojsk polskich spod Jabłonowa Pomorskiego dochodzi do bitwy pod Brodnicą. Całością operacji kieruje pułkownik Witold Aleksandrowicz. W wyniku zaciętych walk około godziny 19.00 miasto zostało wyzwolone. W bitwie pod Brodnicą zginęło 35 Polaków a 308 zostało rannych. Straty rosyjskie to 400 zabitych w tym 3 oficerów niemieckich. Polacy zdobyli 3 sztandary, 18 ckm, 600 karabinów jednostrzałowych, 1 samochód oraz amunicję i tabory wroga. Zwycięska bitwa brodnicka sprawiła, że bolszewicy wyparci zostali z korytarza pomorskiego, a polskie wojsko mogło połączyć się z armią generała Władysława Sikorskiego.

• 22 czerwca 1924 r. Brodnicę odwiedza prezydent RP Stanisław Wojciechowski. W czasie uroczystości na Dużym Rynku wręcza sztandar ufundowany przez społeczeństwo miasta i powiatu 67 Pułkowi Piechoty.

• 24 stycznia 1945 r. Armia Czerwona „wyzwala” Brodnicę spod okupacji hitlerowskiej. Jest to okres, w którym wielu mieszkańców miasta zostaje wywiezionych w bydlęcych wagonach na Syberię przez niedawnych wyzwolicieli. W brodnickim UB maltretuje się i zabija ludzi, którzy nie chcą się pogodzić z nowymi porządkami zaprowadzanymi w kraju przez komunistów.

• W lutym 1945 r. w Brodnicy na ul. Przykop 3 przez trzy dni NKWD więzi zdegradowanego kapitana Armii Czerwonej Aleksandra Sołżenicyna – rosyjskiego pisarza, przyszłego laureata Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1970 i autora trzytomowego Archipelagu GUŁag. Brodnica jest jednym z pierwszych etapów jego długiej drogi na Łubiankę, Butyrki, na miejsce bezterminowego zesłania w rejon Kok-Tereku, na skraj jałowych nieużytków Kazachstanu.

• 2 lipca 2010 r. Brodnicę odwiedza Marszałek Sejmu, przyszły Prezydent RP Bronisław Komorowski.

Współpraca zagraniczna

• Strasburg (Uckermark) - od 1996 r.
• Kedainiai - od 1998 r.
• Chamalières - od 2003 r.
• Kristinehamn - od 2003 r.
• Koprivnica
• Sewan - od 2010 r.
• Gmina Brørup - od 1994 r.
• Gmina Hummelno En Keppel - od 1995 r.

Zobacz też

• Niskie Brodno – jezioro
• Rozejm polsko-krzyżacki pod Brodnicą 1414
• Kościół zamkowy w Brodnicy
• Kościół św. Ducha w Brodnicy
• Kościół św. Walentego w Brodnicy
• Kościół św. Jerzego w Brodnicy
• Synagoga w Brodnicy
• Cmentarz żydowski w Brodnicy
• Miejska wieża ciśnień w Brodnicy
• Kolejowa wieża ciśnień w Brodnicy
• Szlaki turystyczne Brodnicy i okolic
• Pojezierze Brodnickie
• Brodnicki Park Krajobrazowy
• Camping Muzyczny 1982-1993
• Teatr Wiczy
• Miejski Chór "Canto Grazioso"
• Turniej Chórów o "Wstęgę Drwęcy"

Sąsiednie gminy

Brodnica, Bobrowo, Zbiczno Osiek Brzozie, Bartniczka

Bibliografia

• Brodnica. Siedem wieków miasta, red. J. Dygdała, Brodnica 1998ISBN 83-907835-0-9
• http://www.sztetl.org.pl/index.php?fraza=brodnica&town=&app=search&audio=off&video=off&text=on&foto=on&lang=pl_PL