Goncarzewy

Goncarzewy – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie bydgoskim, w gminie Sicienko.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.

Wskazówka – występuje również wariant nazewniczy miejscowości: Goncarzewo

Historia

Wieś od początku swego istnienia leżała w obszarze granicznym pomiędzy Pomorzem, Wielkopolską i państwem zakonnym. Rozwijała się w cieniu pobliskiego Samsieczna a później Sicienka, dlatego często dzieje tych miejscowości są wspólne.

W 1288 Samsieczno i przyległe okolice należały do cystersów z Byszewa, jednak w dokumentach klasztornych jeszcze w 1386 nazwa wsi nie jest wymieniana.

Zasadźcą wsi był zapewne Guncerz z Bronikowa, potomek serbołużyckiego, szlacheckiego rodu Pradel (Predel), który przybył do Krajny w XIV w. Dokładna data lokacji wsi nie jest znana. Można przypuszczać, że powstała na przełomie XIV i XV w.

Pierwszy zapis dotyczący nazwy wsi pojawia się w nakielskich księgach sądowych 4 sierpnia 1453. Wymieniony jest w nich Jan de Guncerzewy (Jan pochodzący z miejscowości Guncerzewy), podsędek sądu ziemskiego w Nakle n. Notecią.

Mimo że wieś od początku lokacji była mocno "związana" z Samsiecznem, nie powstała w wyniku jego podziału. Jej zabudowa odbywała się na planie ulicówki. Od początku wieś była własnością szlachecką i ciążył na niej obowiązek bezpośredniego udziału w wyprawach wojennych. Podzielona była pomiędzy kilku właścicieli.

Od połowy XV w. dziedzicami wsi była rodzina Guncerzewskich oraz rodziny z nią spokrewnione. W 1578 wieś należała do rodziny Siedleckich, Szczutowskich i Turzyńskich. W połowie XVII w. wieś przejęła rodzina Działyńskich. Pod koniec XVII w. dziedzicem był Michał Działyński, kasztelan chełmiński. Na początku XVIII w., od rodziny Działyńskich, ziemie we wsi przejmuje spokrewniona z nimi rodzina Potulickich. Ostatnią dziedziczką wsi jest Aniela Konstancja Aleksandra hrabina Potulicka.

20 października 1932 wieś przechodzi pod zarząd Fundacji Potulickiej, utworzonej przez Anielę Potulicką na bazie dóbr potulickich.

Po II wojnie światowej, majątek Fundacji Potulickiej został znacjonalizowany i ziemie wsi weszły w skład Kombinatu Rolniczego w Wojnowie.

Od 1990 dobrami wsi administruje Katolicki Uniwersytet Lubelski, spadkobierca testamentowy zysków Fundacji Potulickiej.

Etymologia i pisownia

Nazwa wsi pochodzi od serbołużyckiego imienia Goncerz. Jego brzmienie jest inne niż pisownia i fonetycznie przypomina Gunczerz.

Pierwotna nazwa wsi Gunczerzewy ulegała zmianom na przestrzeni lat. Od połowy XV w. do czasów rozbiorów nazwa wisi była zapisywana jako: Guncerzewy, Gunczerzowy, Gunczerzewy, Guncerzewo, Gunczarzewy, Gącarzewy, Goncerzewo, Guncerzowy, Guncerzewice, Gunczerzewy. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego występowały dwie odmiany nazwy: Gońcarzewy – po polsku i Goncerzewo – po niemiecku. Nazwa Goncarzewy, która obowiązuje obecnie, po raz pierwszy pojawia się w 1926.

Źródła

• Teki Dworzaczka. Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV-XX w. Biblioteka Kórnicka PAN 1995-2004
• Dzieje Ziemi Nakielskiej aż do pierwszego rozbioru Polski – ks. Ignacy Geppert. 1926.
• Powiat Nakielski w XVI wieku. Szkic geograficzno-historyczny – E. Callier. Poznań 1886
• Krajna i Nakło: studia i rozprawy wydane z okazji pięćdziesięciolecia gimnazjum im. Bolesława Krzywoustego w Nakle – W. Malicki, Wydział Powiatowy, Nakło; Wyrzysk,1926
• Herbarz Polski, Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich Adam Boniecki – Marek Jerzy Manikowski Ph.D., publisher by Dr. Manikowski Publikacje Elektroniczne, Kraków, Poland 2005, ISBN 83-918058-3-2
• Fundacja Potulicka im. Anieli hr. Potulickiej 1925 – 1948, Jan Ziółek, Katolicki Uniwersytet Lubelski, ISBN 83-228-0697-3

Zobacz też

• Bydgosko-Wyrzyskie Koleje Dojazdowe