Solec Kujawski

Solec Kujawski (do 1924 Solec; niem. Schulitz) – miasto w centralnej części Kujaw i woj. kujawsko-pomorskiego, w powiecie bydgoskim, siedziba miejsko-wiejskiej gminy Solec Kujawski. Leży na lewym brzegu Wisły w odległości 20 km od Bydgoszczy (zachód) i 35 km od Torunia (wschód). Tereny położone na południe od miasta porasta jeden z największych kompleksów leśnych w Polsce – Puszcza Bydgoska. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. bydgoskiego.

Według danych z 30 czerwca 2009 miasto zamieszkiwało 15 270 mieszkańców (93,5% ludności zamieszkującej gminę).

Patronem miasta jest Święty Stanisław Biskup i Męczennik.

W pobliżu miasta znajduje się uruchomione 4 września 1999 r. Radiowe Centrum Nadawcze z nadajnikiem o mocy 1000 KW i dwoma masztami radiowymi o wysokości 330 i 289 m, które emitują 1 Program Polskiego Radia.

Historia

Kalendarium

• 1244 – pierwsza wzmianka o mieście (określenie, w odniesieniu do Solca, położenia innej miejscowości na Kujawach)
• 1325 – nadanie praw miejskich (prawo magdeburskie) przez księcia inowrocławskiego – Przemysła
• 1332-1343 – miasto w rękach Krzyżaków
• 1382 – pierwsza pisemna wzmianka o pierwszym kościele parafialnym na terenie miasta
• 1520 – Św. Stanisław zostaje patronem miasta
• 1633 – wyrzeźbienie ołtarza, który od 1650 r. znajduje się w Kościele św. Stanisława
• 1635 – ogromny pożar zamienia w popiół całe miasto
• od 5 sierpnia 1772 – miasto pod zaborem Pruskim
• 1807-1815 – miasto w Księstwie Warszawskim (po jego rozwiązaniu przez kongres wiedeński miasto powróciło do Prus)
• 1847 – wybudowano Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa
• 1891-1903 – budowa zabytkowej kamienicy przy ulicy 23 Stycznia 13, w której obecnie mieści się Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Solcu Kujawskim
• 18 października 1898 – herb miasta zostaje przyjęty przez zgromadzenie Rady Miasta
• 25 listopada 1909 – rozebranie grożącego zawaleniem, dotychczas drewnianego kościoła parafialnego, na miejscu którego stoi do dziś Kościół św. Stanisława
• 2 sierpnia 1910 – 1 listopada 1912 – budowa murowanego Kościoła św. Stanisława oraz jego poświęcenie
• 19 stycznia 1920 – miasto powróciło do Polski
• 2 grudnia 1924 – dodanie przymiotnika Kujawski do nazwy miasta
• 23 stycznia 1945 – wyzwolenie miasta spod okupacji niemieckiej
• 4 września 1999 – uruchomienie Radiowego Centrum Nadawczego
• 25 sierpnia 2000 – uroczyste otwarcie Ośrodka Sportu i Rekreacji w Solcu Kujawskim
• 2005 – powstanie Parku Przemysłowego
• 27 kwietnia 2006 – uroczysta inauguracja działalności Inkubatora Przedsiębiorczości w soleckim Parku Przemysłowym
• 22 września 2006 – uroczyste otwarcie jedynego w regionie parku wodnego "Wisła"
• 1 maja 2008 – uroczyste otwarcie parku jurajskiego (JuraParku Solec)
• 20 listopada 2009 - została postawiona pierwsza turbina wiatrowa nad Wisłą

Nazwa miasta

Nazwa miasta pochodzi od soli (niem. Saltz) – w średniowieczu bardzo ważnego towaru handlowego. Możliwe jest również pochodzenie od staropolskich wyrazów sół, sołek, które oznaczały spichrz – magazyn zbożowy, gdzie składowano daniny dla księcia (w szczególności zboże). W przeszłości, przed nadaniem obecnej polskiej nazwy, funkcjonowały również inne wersje nazewnictwa: Solecz, Solyecz (Soliecz), Solitz, Sulec, Szolec, Szulice.

Później powstała i ukształtowała się niemiecka nazwa Schulitz, następnie przekształcona przez ludność wiejską z okolic miasta w gwarze dolnoniemieckiej (Plattdeutsch) na Sülz.

Do dziś nie udowodniono, iż w okolicach miasta znajdowały się pokłady soli (podobnie jak w Inowrocławiu), z czym mogło się wiązać powstanie nazwy. Najbardziej prawdopodobne jest przypuszczenie, że miasto w przeszłości było ważnym ośrodkiem handlu solą z samych Kujaw bądź z Wieliczki i Bochni (transport Wisłą w dół rzeki – intensywna wymiana towarowa między regionami nadwiślańskimi a Pomorzem).

Po powrocie miasta do Polski w 1920 roku, wynikły trudności w dostarczaniu poczty związane z istnieniem większej liczby miast położonych nad Wisłą o tej samej nazwie. W związku z tym początkowo miasto określano jako Solec nad Wisłą. Jednak zmiana ta nie rozwiązała problemów z dostarczaniem poczty i w celu bliższego określenia położenia miasta dodano do nazwy Solec człon koło Torunia.

W roku 1924 wojewoda poznański Adolf Bniński zaproponował nazwę funkcjonującą do dziś. Innymi propozycjami niektórych radnych były nazwy: Solec Pomorski, Solec Wielkopolski, Solec Drzewny, Solec Spław, Solec Las.

2 grudnia 1924 r. oficjalnie zatwierdzono obecną nazwę miasta.

Rys historyczny (do początków XVII w.)

Historia miasta sięga zamierzchłych początków polskiej historii. Przypuszcza się, iż jako wieś istniała już w XIII wieku, gdyż pierwsze wzmianki w dokumentach pochodzą z roku 1244 – w jednym z dokumentów określono wtedy położenie pewnej kujawskiej, bliżej nieokreślonej miejscowości względem właśnie Solca Kujawskiego (zaś pierwsze wzmianki dotyczące wsi Łęgnowo i Otorowo pochodzą z roku 1280). Korzystne położenie nad Wisłą pozwala domniemać, że Solec istniał jeszcze przed pojawieniem się pierwszych pisemnych wzmianek.

Od ok. 1230 r. tereny dzisiejszego Solca były pod władaniem syna Konrada I mazowieckiego – Kazimierza I kujawskiego.

	Król	Data wydania	Miejsce wydania	Uwagi
	Zygmunt I Stary	27 II 1538	Piotrków	sejm walny
	Stefan Batory	19 I 1577	Bydgoszcz
	Zygmunt III Waza	22 IV 1589	Warszawa	sejm walny
	Władysław IV Waza	20 III 1635	Warszawa
	Jan II Kazimierz Waza	17 III 1651	Warszawa
	Michał Korybut Wiśniowiecki	24 XII 1670	Warszawa
	Jan III Sobieski	6 VI 1690	Warszawa
	August II Mocny	18 XII 1702	Toruń

W roku 1325 Solcu nadano prawa miejskie. Prawnuk Konrada I mazowieckiego – książę Przemysł inowrocławski udzielił wtedy swemu poddanemu Tomaszowi z Jaksic przywileju na założenie miasta. Oryginalny dokument lokacyjny już nie istnieje – nie wiadomo co się z nim stało (przypuszczalnie zaginął w czasie walk między Krzyżakami a Władysławem Łokietkiem, lecz, jak wynika z potwierdzenia przywileju przez króla Zygmunta I Starego z 1538 r. mieszkańcy przedłożyli mu dokument z podpisem i pieczęcią księcia). Przywilej był wielokrotnie potwierdzany przez królów polskich. Po prawej, w tabeli zestawiono dane dotyczące kolejnych potwierdzeń aktu lokacyjnego.

W inwokacji dokumentu stwierdza się, że Przemysł z łaski i własnej woli, jak również za radą naszej szlachty, miasto nasze na zasadach prawa magdeburskiego przekazuje mądremu i szlachetnemu człowiekowi, wiernemu Tomaszowi z Jaksic”. Tomasz i jego następcy otrzymali nieograniczone dziedziczenie oraz wójtostwo w nowo założonym mieście, z czym wiązało się otrzymanie wielu przywilejów jak i obowiązków dla niego i jego następców.

• Przywileje wójta – niektóre przywileje wójta i jego następców:
  • prawo wybudowania w dowolnie wybranym miejscu swojego domu, który był wolny od wszelkich opłat oraz dożywotnio zapewniony dla niego i jego następców
  • sześć łanów pola wolnych od wszelkich opłat oraz prawo wypasu
  • otrzymywanie 1/6 części należnych podatków oraz 1/3 części należnych opłat sądowych
  • prawo wybudowania kuźnicy, młyna i łaźni

• Obowiązki wójta – do obowiązków wójta nałożonych na niego w dokumencie należało m.in.:
  • dopilnowanie by miasto ze wszelką starannością rozbudować i gdyby w przyszłości miasto przez ogień, od czego nas Bóg zachowaj, lub w inny sposób ucierpieć miało, co uszkodzone znowu odtworzyć
  • sprawowanie sądów wg prawa magdeburskiego – podlegało mu sądownictwo (Jeśli (...) mieszczanin rani drugiego, zabije, bądź mu jakąś krzywdę wyrządzi, to nie ma nikt inny poza Tomaszem, naszym wójtem, być sędzią w tej sprawie; zastrzeżono jednak, iż w przypadku gdy jedną z wyżej wymienionych osób jest rycerz, lub gdy zdarzenie ma miejsce w pobliżu ratusza, to sądzenie przypada sędziemu bądź staroście)

• Inne części dokumentu:
  • Częścią dokumentu jest poza tym przywilej leśny, który zapewnił, że las w promieniu jednej mili (najprawdopodobniej staropolskiej, która liczyła ok. 6 000 – 7 000 m) jest we wieczystym posiadaniu wójta i miasta.
  • Mieszczanie mieli obowiązek, po upływie 10-letniego zwolnienia od podatków, corocznego ich uiszczania na św. Marcina (11 listopada).
  • Określono poza tym granice miasta (między wsiami Łęgnowo i Przyłubie).
  • W całym dokumencie nazwa "Solec" nie została wymieniona. Dopiero w potwierdzeniu Zygmunta I Starego z 1538 r., król stwierdził, że w dokumencie chodzi (...) wyraźnie o nazwę miasta Solec.

Pierwsze lata istnienia Solca jako miasta nie były spokojne. Spory pomiędzy zakonem krzyżackim a Polską (w 1309 r. Krzyżacy przejmują Pomorze Wschodnie z Gdańskiem) doprowadziły do działań wojennych, które wybuchły w roku 1329. W walkach tych, podczas gdy Krzyżacy plądrowali Kujawy i Wielkopolskę, szczególnie mocno ucierpiał m.in. Solec (ziemie te zdobyte zostały w okolicach roku 1332).

Za panowania następcy Łokietka – Kazimierza Wielkiego, w roku 1336 król zgodził się w układzie z Wyszehradu na to, by zakon zatrzymał Pomorze, ziemię chełmińską i michałowską, a ziemię dobrzyńską i Kujawy zwrócił Polsce – lecz szlachta i duchowieństwo odmówili potwierdzenia porozumienia i doprowadzili do procesu kanonicznego, który zakończył się dla zakonu niekorzystnie. Pomimo to Krzyżacy zatrzymali Kujawy, wraz z Bydgoszczą i Solcem. Tragedią dla mieszkańców młodego miasta była powódź, która nawiedziła Solec wiosną 1339 r. Miasto pozostawało pod kontrolą zakonu aż do 8 lipca 1343 r., gdy zatwierdzono układ z Wyszehradu pokojem kaliskim i Krzyżacy zwrócili ziemię kujawską oraz dobrzyńską. Po zakończeniu sporu polsko-krzyżackiego król zajął się odbudową silnie zniszczonych miast na Kujawach, w tym odbudową Solca.

Następca ostatniego Piasta – Ludwik Węgierski oddał m.in. ziemie w okolicach Bydgoszczy (w tym Solec) jako lenno dla księcia Kazimierza Szczecińskiego. Następnie Solec Kujawski, Bydgoszcz i kilka innych okolicznych miast należało do księcia Władysława Opolczyka (od 1378). W późniejszym czasie właściciel zmieniał się wielokrotnie.

Z roku 1382 pochodzi pierwsza pisemna wzmianka o kościele parafialnym w Solcu Kujawskim – o dzisiejszym Kościele pw. Św. Stanisława (parafia ta aż do czasów rozbiorowych należała do dekanatu bydgoskiego).

W roku 1392, po zjednoczeniu Kujaw i przyłączeniu ich do Korony Królestwa Polskiego, miasto zostało własnością samego króla Władysława Jagiełły (administracyjnie leżało w powiecie bydgoskim i w województwie inowrocławskim; zobacz: podział terytorialny Rzeczypospolitej Obojga Narodów). Było ono wielokrotnie miejscem rozmów i pertraktacji z zakonem krzyżackim. Rozmowy różnego typu i wagi odbywały się najczęściej na pisakowych wyspach na Wiśle, których wtedy było bardzo dużo, gdyż tędy przebiegała wówczas granica pomiędzy Polską a zakonem. Przykładem może być rozmowa z 1389 r., w czasie której zakon skarżył się, że pruscy kupcy są w Polsce obrabowywani. Rozmowa ta nie przyniosła jednak rezultatu.

W czasie wielkiej wojny z zakonem w latach 1409-1411 Solec został spalony. Również po jej zakończeniu miasto było wielokrotnie plądrowane przez Krzyżaków. Wskutek wojen i napadów miasto poważnie podupadło i znacznie zubożało. Ponownie Solec był miejscem rokowań polsko-krzyżackich w roku 1417, lecz dopiero 27 września 1422 w miejscowości Mełno (dzisiejszy powiat grudziądzki) zawarto pokój między obydwoma stronami (zobacz: pokój melneński).

W roku 1441 wdowa po Władysławie Jagielle Zofia Holszańska przekazała w zastaw za 5736 guldenów węgierskich Bydgoszcz wraz z zamkiem, Solec Kujawski, Gniewkowo i Fordon staroście inowrocławskiemu Mikołajowi Szarlejskiemu. Skutkowało to tym, że Solec z miasta królewskiego spadł do rangi miasta zależnego. Szesnaście lat później, w roku 1457 właścicielem m.in. Solca został Jan Kościelecki, herbu Ogończyk (aż do roku 1600 miasto należało do rodziny Kościeleckich). W następnych latach Solec, pomimo osiągniętego spokoju po II pokoju toruńskim z 1466 r., nie mógł się rozwijać w pełni, ponieważ jego gospodarkę tłumiły większe miasta sąsiednie – Bydgoszcz i Toruń.

Z roku 1540 pochodziły dawne nadwiślańskie spichrze zbożowe, które znajdowały się na terenie Solca i znacznie ułatwiły handel zbożem z Gdańskiem. Według nielicznych zachowanych odpisów z ksiąg miejskich wynika, że w roku 1571 wszyscy mieszkańcy miasta byli Polakami (ludność niemiecka, która prawdopodobnie na początku istnienia Solca przebywała na tych terenach, zasymilowała się).

Większość dzisiejszego obszaru miasta tworzyły dawniej dwie samodzielne gminy wiejskie – Olędry Miejskie i Olędry Zamkowe. Należały one, jak same nazwy wskazują do dawnych osad olęderkich, czyli do holenderskich osadników, którzy osiedlali się m.in. na terenach dzisiejszego Solca i okolic. Osadnictwo holenderskich mennonitów zapoczątkowane zostało w Polsce już w XVII w. Było one wywołane przede wszystkim nietolerancją religijną w Holandii za czasów cesarzy Karola V i Filipa II. Z biegiem czasu Olędrami (Holendrami) nazywano wszystkich osadników na terenach zalewowych, także Polaków. Pozostałościami po osadnictwie olęderskim na ziemiach gminy Solec Kujawski są cmentarz menonicko-ewangelicki w Przyłubiu i resztki zabudowy.

Demografia

Stan obecny

Dane z 30 czerwca 2009 (według faktycznego miejsca zamieszkania):

Wyznania

Większość mieszkańców Solca Kujawskiego stanowią katolicy. Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi także Zbór Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan – protestancka wspólnota o charakterze ewangelikalnym, doktrynalnie zbliżona do wyznania mennonitów, którzy zamieszkiwali miasto w XVII i XVIII wieku.

Zabytki i miejsca warte zobaczenia

• Kościół św. Stanisława
• Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa
• budynek ratusza
• kamienica przy ulicy 23 Stycznia 13 – obecnie Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Solcu Kujawskim
• Pomnik pamięci walczących o wolność
• Pomnik Jana Pawła II
• XIX-wieczne budynki stacji kolejowej
• pozostałości osadnictwa Olęderskiego na terenach wsi Otorowo i Przyłubie.
• Ośrodek Sportu i Rekreacji
• Park Wodny "Wisła"
• Radiowe Centrum Nadawcze
• Obszar chronionego krajobrazu Wydm Kotliny Toruńskiej i pomniki przyrody – m.in. okazałe topole oraz inne elementy krajobrazu nadwiślańskiego
• Cmentarz menonicko-ewangelicki w Przyłubiu
• JuraPark Solec, w którym można obejrzeć modele około 100 dinozaurów naturalnej wielkości; na jego terenie znajduje się Muzeum Ziemi im. Karola Sabatha oraz plac zabaw dla dzieci
• Muzeum Solca im. księcia Przemysła- muzeum regionalne, ekspozycja stała dotyczy historii Solca Kujawskiego i okolic od okresu prehistorycznego aż po wiek XX

Gospodarka

Dawniej miasto było znanym oraz ważnym ośrodkiem przemysłu drzewnego.

W mieście prosperuje wiele firm z najprzeróżniejszych branż. Jest to w sumie prawie 1500 podmiotów zarejestrowanych w ewidencji działalności gospodarczej (z czego ogromna większość, bo ok. 97% to firmy prywatne). Na obszarze miasta i gminy funkcjonuje co najmniej 30 firm mających podstawowe znaczenie dla miejscowego rynku pracy.

Główne firmy

Do najważniejszych przedsiębiorstw zalicza się:

Łącznie w wyżej wymienionych firmach zatrudnionych jest ponad połowa wszystkich pracujących mieszkańców Solca Kujawskiego. Część z nich posiada własną sieć kooperatorów na terenie całego województwa, a często również poza nim (przykładowo firma Autos ma ponad 25 oddziałów poza Solcem Kujawskim na terenie całego kraju).

Infrastruktura

Przez miasto i gminę przebiega linia kolejowa: Bydgoszcz – Solec K. – Toruń – Aleksandrów Kujawski – Włocławek – Kutno – Warszawa Wsch. Gminę obsługują dwie stacje kolejowe: Solec Kujawski oraz Przyłubie.

Przez teren miasta i gminy przebiegają następujące drogi:

• Drogi krajowe:
  • 10 Szczecin – Stargard Szczeciński – Wałcz – Piła – Nakło nad Notecią – Bydgoszcz – Solec Kujawski – Toruń – Sierpc – Płońsk (18,822 km na terenie gminy; główna droga przebiegająca przez miasto i gminę)
• Drogi wojewódzkie (17,129 km):
  • 204: 249 Solec Kujawski – Solec Kujawski (ul. Sportowa)
  • 249: 10 Solec Kujawski – Czarnowo 80
  • 394: 10 Przyłubie – Solec Kujawski – Otorowo 397
  • 397: 394 Otorowo-Makowiska 10
• Drogi powiatowe (29,387 km):
  • Droga powiatowa nr 01546C : (Bydgoszcz – Łęgnowo – Otorowo-Solec Kujawski)
  • Droga powiatowa nr 01547C : (Bydgoszcz – Wypaleniska)
  • Droga powiatowa nr 01548C : (Solec Kujawski – Nowa Wieś Wielka)
  • Droga powiatowa nr 01549C : (Solec Kujawski – Chrośna)
  • Droga powiatowa nr 02033C : (Cierpice – Inowrocław)
• Drogi gminne (152,230 km)

Północną granicę miasta i gminy stanowi rzeka, Wisła będąca drogą wodną o parametrach I klasy żeglarskiej.

Najbliżej znajdującym się lotniskiem jest Port lotniczy im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy-Szwederowie.

Duże tereny gminy dawniej zajmował poligon artyleryjski.

Park Przemysłowy w Solcu Kujawskim

Park Przemysłowy w Solcu Kujawskim jest wyodrębnionym obszarem na terenie miasta Solec Kujawski o powierzchni 36,3 ha i najprawdopodobniej największą inwestycją gminy ostatnich lat – 29 z 36,3 hektarów obszary tego przeznaczone jest pod inwestycje związane z powstawaniem szeregu małych i średnich przedsiębiorstw dających nowe miejsca pracy. Inwestycja ta współfinansowana jest przez struktury Unii Europejskiej w ramach programów PHARE.

Ludzie związani z Solcem Kujawskim

• Zygmunt Gorgolewski – architekt, twórca Teatru Wielkiego we Lwowie

Honorowi Obywatele

16 października 2005 r., w czasie uroczystej sesji Rady Miasta z okazji 680-lecia Solca Kujawskiego, na podstawie uchwały Urzędu Miasta i Gminy Solec Kujawski nr XVII/193/2005 z dnia 26 sierpnia 2005 r., tytuł Honorowego Obywatela Solca Kujawskiego otrzymały następujące osoby:

• Jolanta Kwaśniewska
• Irena Santor
• Walter Rudolf
• Krzysztof Michalski

Kolejną osobą, która otrzymała tytuł Honorowego Obywatela Solca Kujawskiego został ks. kanonik Tadeusz Zabłocki – emerytowany proboszcz Parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Solcu Kujawskim. Oficjalne wręczenie tytułu wieloletniemu soleckiemu duszpasterzowi odbyło się 8 czerwca 2008 r. w czasie obchodów 50-lecia jego posługi kapłańskiej.

Sport

• Unia Solec Kujawski – III-ligowy solecki klub piłkarski (grupa kujawsko-pomorsko-wielkopolska)
• Ośrodek Sportu i Rekreacji w Solcu Kujawskim – kompleks sportowo-rekreacyjno-hotelowy oddany do użytku 25 sierpnia 2000 (m.in. hala sportowa)
• Park Wodny "Wisła" w Solcu Kujawskim – park wodny oddany do użytku 22 września 2006, wchodzi w skład OSiR
• stadion KS Unii Solec Kujawski – przy hali OSiR oraz stadion treningowy
• Salina – stanica Drużyny WOPR nr 100 Solec Kujawski

Galeria

Solec Kujawski dziś

• 

  Kościół pw. św. Stanisława

• 

  Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa

• 

  Ratusz

• 

  Ośrodek Sportu i Rekreacji

• 

  Pomnik pamięci walczących o wolność

• 

  Pomnik Jana Pawła II

• 

  Liceum Ogólnokształcące

• 

  Stacja kolejowa

• 

  Soleckie Centrum Kultury

Solec Kujawski na starej fotografii

• 

  Solecki przemysł drzewny około 1885 roku