Powiat grudziądzki

Powiat grudziądzki – powiat w Polsce (w północno-wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Grudziądz. Największym miastem w powiecie jest Łasin.

W skład powiatu wchodzą:

• gminy miejsko-wiejskie: Łasin, Radzyń Chełmiński
• gminy wiejskie: Grudziądz, Gruta, Rogóźno, Świecie nad Osą
• miasta: Łasin, Radzyń Chełmiński

Historia

1818-1945

Powiat grudziądzki utworzono w 1818 roku. Powiat wchodził w skład rejencji kwidzyńskiej znajdującej się w prowincji Prusy Zachodnie. W 1900 r. w powiecie grudziądzkim (bez miasta Grudziądz) zamieszkiwało 58% Niemców i 40% Polaków. Ewangelicy stanowili 50% mieszkańców, a katolicy 48%.

23 stycznia 1920 r. powiat grudziądzki został przejęty przez administrację polską. Wchodził w skład województwa pomorskiego z siedzibą w Toruniu. W 1921 r. w powiecie grudziądzkim zamieszkiwało 33% Niemców i 67% Polaków, a w 1931 r. już tylko 18% Niemców.

W latach okupacji powiat podlegał rejencji kwidzyńskiej Okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie.

1945-1975

W latach 1945-1950 powiat wchodził w skład województwa pomorskiego z siedzibą w Bydgoszczy.

W latach 1950-1975 powiat wchodził w skład województwa bydgoskiego z siedzibą w Bydgoszczy. Powiat liczył wtedy: 2 miasta, 7 gmin i 96 gromad.

Miasta: Łasin i Radzyń Chełmiński

Gminy: Gmina Grudziądz, Gmina Gruta, Gmina Łasin, Gmina Mokre, Gmina Radzyń Chełmiński, Gmina Rogóźno i Gmina Świecie nad Osą.

W 1973 r. powiat liczył 1 miasto i 5 gmin (bez Radzynia Chełmińskiego i Gminy Radzyń Chełmiński które to należały wtedy do powiatu wąbrzeskiego).

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

Jednostki organizacyjne powiatu, inspekcje, służby

• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Kazimierza Jagiellończyka w Łasinie
• Placówka Opiekuńczo – Wychowawcza w Wydrznie
• Placówka Opiekuńczo – Wychowawcza w Białochowie
• Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
• Powiatowy Zarząd Dróg w Grudziądzu
• Powiatowy Rzecznik Konsumentów
• Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego

Walory turystyczno-przyrodnicze

W Grudziądzu rozpoczyna swój bieg pięć znakowanych szlaków turystycznych, które przebiegają przez najciekawsze fragmenty powiatu. Szlak czerwony wiedzie przez Nową Wieś, Wielki Wełcz, rezerwat "Jany" do Gardei. Jego druga odnoga prowadzi z Grudziądza przez Radzyń Chełmiński do Ryńska. Szlak żółty prowadzi przez Rogóźno-Zamek, do jeziora Kudznia, kolejny zielony łączy Świecie nad Osą, Mełno i Radzyń Chełmiński. Ostatnia trasa oznaczona kolorem niebieskim prowadzi skrajem Wysoczyzny Chełmińskiej przez Mnirelk, Goplin i Klamry. Jedną z największych atrakcji turystycznych powiatu są pozostałości średniowiecznych zamków krzyżackich w Radzyniu Chełmińskim, Rogóźnie i Pokrzywnie. Najsławniejsza z warowni w Radzyniu Chełmińskim posiada klasę międzynarodową w skali oszacowania wartości zabytków. Do naszych czasów zachowało się południowe skrzydło zamku z kaplicą i dwoma narożnymi kwadratowymi wieżami, część przyziemia a także przedzamcze w formie trapezu. Z udostępnionych do zwiedzania wież zamkowych turyści mogą podziwiać panoramę rozciągająca się na miasteczko i okolice. Z położonego na wyniosłym wzgórzu zamku w Rogóźnie pozostało czworoboczna wieża z bramą wjazdową, resztki murów, fragmenty przedzamcza oraz budynki gospodarcze z przełomu XVIII i XIX wieku. W Pokrzywnie obejrzeć można część zamkowych murów oraz trój kondygnacyjny spichlerz na przedzamczu.

Teren powiatu grudziądzkiego oferuje wiele atrakcji turystom również dzięki bogactwu form morfologicznych i osobliwościom przyrody. Spragnieni wypoczynku nad wodą, mogą zażywać kąpieli w licznych jeziorach, spośród których najlepiej zagospodarowane są: j. Łasińskie, j. Kuchnia, j. Nogat. Pasjonaci żeglarstwa i sportów wodnych znajdą dogodne warunki nad j. Łasińskim. Jeziora i rzeki powiatu są ponadto znakomitymi miejscami do wędkowania. Amatorzy wycieczek pieszych i rowerowych mogą podziwiać nieskażoną przyrodę na terenach rezerwatów przyrody: "Jamy", "Dolina Osy" i "Rogóźno Zamek". Największym jest rezerwat "Dolina Osy" zajmujący 665,11 ha. Utworzony został w 1994 r. dla ochrony unikatowego krajobrazu wijącej się między stromymi zboczami rzeki. Rezerwat leśny "Jamy" o powierzchni 106,11 ha (utworzony w 1967 r.) chroni fragmenty buczyny pomorskiej oraz zbiorowiska grądowe.

Transport drogowy

Drogi przebiegające przez teren powiatu:

• A1 (Rusocin - Nowe Marzy - Grudziądz - Lisewo - Lubicz - Stryków - Gorzyce granica państwa z Czechami )
• S16 16 (91 Dolna Grupa - Grudziądz - Rogóźno-Zamek - Łasin - Iława - Olsztyn - Ełk - Augustów - Ogrodniki granica państwa z Litwą )
• 55 (91 Stolno - Mały Rudnik - Grudziądz - Mokre - Dusocin - Kwidzyn - Malbork - Nowy Dwór Gdański S7)
• 533 (Okonin - Mełno)
• 534 (16 55 Grudziądz - Okonin - Radzyń Chełmiński - Wąbrzeźno - Golub-Dobrzyń - Rypin)
• 535 (16 Rogóźno-Zamek - Rogóźno - Rogóźno Pomorskie)
• 538 (Fijewo - Mełno - Gruta - Łasin - Nowe Miasto Lubawskie - Rozdroże)
• 543 (Paparzyn 55 - Radzyń Chełmiński - Jabłonowo Pomorskie - 15 Brodnica)

Transport kolejowy

• 207 (Toruń Wschodni - Wałdowo Szlacheckie - Grudziądz - Rogóźno Pomorskie - Malbork)
• 208 (Działdowo - Brodnica - Jabłonowo Pomorskie - Bursztynowo - Mełno - Nicwałd - Grudziądz - Laskowice Pomorskie - Chojnice)

Turystyka

Ośrodek Wypoczynkowo-Szkoleniowy „Casus” nad jeziorem Łasińskim.

Sąsiednie powiaty

• kujawsko-pomorskie: miasto Grudziądz, powiat świecki, powiat chełmiński, powiat wąbrzeski, powiat brodnicki
• pomorskie: powiat kwidzyński
• warmińsko-mazurskie: powiat nowomiejski, powiat iławski

Źródła

• "Diecezja Toruńska Historia i Teraźniejszość T.12 Dekanat Łasiński" Toruń 1997 r.
• Dz. U. z 1955 r. Nr 44, poz. 289 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 listopada 1955 r. w sprawie utworzenia powiatów golubsko-dobrzańskiego i radziejowskiego oraz zmiany granic niektórych powiatów w województwie bydgoskim.