Janikowo

Janikowo (niem. Janikowo, 1903–1918 Amsee) – miasto w woj. kujawsko-pomorskim, w powiecie inowrocławskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Janikowo. Położone nad Jeziorem Pakoskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. bydgoskiego.

Według danych z 31 grudnia 2008, miasto miało 9169 mieszkańców (4444 mężczyzn, 4725 kobiet).

Historia

Pierwsza źródłowa wzmianka o Janikowie pochodzi z 1472 roku – wtedy to król Kazimierz IV Jagiellończyk poświadczył dokument, który stwierdzał, że Bogusz z Ostrowa nadaje wieś Janikowo bratu Władysławowi. Gleby tego rejonu sprzyjały uprawie buraków cukrowych, toteż w 1875 lub w 1876 roku z inicjatywy doktora Zygmunta Wilkońskiego powstała pierwsza na Kujawach cukrownia Janikowo (zamknięta w 2005).

W wyniku I rozbioru Polski, Janikowo, Inowrocław i Kujawy zachodnie przeszły pod panowanie pruskie. W czasie zaboru (pruskiego) i w latach okupacji 1939-1945 nosiło nazwę Amsee. Na początku XX wieku w szkole doszło do strajku szkolnego. Trwał on od 22 października 1906 roku do 27 czerwca 1907 roku. Podczas Powstania Wielkopolskiego oddział porucznika Cymsa zajął Janikowo po małej potyczce z Niemcami na moście kolejowym.

Po rozpoczęciu II wojny światowej Janikowo zostało (konkretnie cukrownia) zostało zbombardowane prze hitlerowski Luftwaffe 3 września 1939, a zajęte przez Niemców 8 września 1939 roku. Pierwszy dworzec kolejowy uległ zniszczeniu podczas II wojny światowej – nowy wybudowano w latach 60. XX wieku. Spod okupacji hitlerowskiej miasto zostało wyzwolone w styczniu 1945 roku. W 1957 roku został uruchomiony największy zakład przemysłowy Janikowa – kombinat sodowy (obecnie Janikowskie Zakłady Sodowe "Janikosoda SA", należące do chemicznej grupy kapitałowej "Ciech SA"), które wykorzystują sól lub solankę z kopalni w Przyjmie pod Mogilnem i Wapnie z Piechcina oraz wodę z jeziora Pakoskiego. Zakład produkuje m.in. sodę ciężką i lekką, sól spożywczą, przemysłową i jodowaną.

Ulokowanie kombinatu sodowego w Janikowie, na bardzo dobrych glebach (a nie np. w pobliskich Mątwach, gdzie fabryka sody istnieje od XIX wieku), powodujące zaprzestanie rolniczego użytkowania ziem bardzo wysokiej klasy (z powodu zajęcia ich przez składowiska odpadów), bywa, obok podkrakowskiej Nowej Huty podawane jako przykład odgórnej państwowej decyzji lokalizacyjnej sprzecznej z obiektywnymi przesłankami. W Janikowie znajduje się jedna z niewielu w Europie czynna towarowa kolej linowa, która transportuje kamień z Piechcina do Zakładów Sodowych w Janikowie.

Zabytki

• kościół gotycki pw. św. Jana Chrzciciela z końca XV wieku w dzielnicy Ostrowo,
• plebania z XIX wieku,
• zabudowania cukrowni z XIX wieku,
• kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa z 1925 rozbudowany w 1978, położony na obrzeżach miasta (niegdyś w centrum).

Kościoły

• Parafia bł. Michała Kozala BM w Janikowie (rzymskokatolicka)
• Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Janikowie (rzymskokatolicka)
• Parafia św. Jana Chrzciciela w Janikowie (rzymskokatolicka)
• Zbór Kościoła Ewangelicznego w RP (protestancki)

Honorowi obywatele Janikowa

• Abdullah bin Abdulaziz al Saud – fundator operacji rozdzielenia sióstr syjamskich z Janikowa (Darii i Olgi Kołacz).

Gospodarka i komunikacja

W grudniu 2007 roku na terenie miasta według danych Głównego Urzędu Statystycznego istniało w Janikowie 821 podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON. Na sektor prywatny składało się 760 podmiotów gospodarczych a na sektor publiczny 61 podmiotów gospodarczych.

Przez Janikowo przebiega linia kolejowa nr 353: Poznań Wschód - Žielieznodorožnyj. Znajduje się tu stacja kolejowa. Pociągiem można dojechać do największych miast województwa Kujawsko-Pomorskiego i Wielkopolskiego.

Janikowo ma też od 2011 roku obwodnicę.

Edukacja

• Przedszkola
  • Przedszkole Miejskie - ul. Słoneczna 31

• Szkoły podstawowe
  • SP Janikowo - ul. Kozala 3 - klasy I-III
  • SP Janikowo - ul. Szkolna 1- Klasy IV-VI

• Gimnazja
  • Gimnazjum Janikowo - ul. Główna 6

• Szkoły Ponadgimnazjalne
  • Zespół Szkół PRESTIGE (niepubliczna)
  • Liceum Albert (niepubliczna)

Sport

Na terenie miasta znajdują się następujące kluby sportowe:

• MLKS Unia Janikowo - piłka nożna (III liga)
• MKS Basket Janikowo - koszykówka (III liga)
• KŻ Kormoran Janikowo - żeglarstwo
• Klub KSM Zefir - warcaby

W mieście działa koło wędkarskie. Istnieje też nowoczesna kryta pływalnia "Wodnik". Są tu dwa boiska "Orlik 2012" oraz "Biały Orlik" (lodowisko). Do dyspozycji mieszkańców są ściana wspinaczkowa i siłownie, a także hala widowiskowo-sportowa.

Dzielnice i osiedla

• Osiedle Wilkońskiego (dawniej Przyjaźni Polsko-Radzieckiej) – składa się w większości z bloków 4-piętrowych. Na terenie osiedla siedzibę ma Urząd Miasta, Piastowski Bank Spółdzielczy, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury i Policja.
• Ostrowo – dawna wieś przyłączona do Janikowa. Znajduje się tu XV-wieczny kościół pw. Jana Chrzciciela i cmentarz. Swoją siedzibę ma tu kilka firm i zakładów pracy oraz Straż Pożarna.
• Stare Janikowo – w tej części miasta występuje zróżnicowana zabudowa. Znajduje się tu dużo zabytkowych budynków, a ponadto Dworzec PKP, Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, Zbór Kościoła Ewangelicznego w RP, dawna cukrownia, zabytkowy most kolejowy nad Jeziorem Pakoskim, pomnik ku czci Powstańców Wielkopolskich (na Starym Janikowie mieszkał pierwszy dowódca Powstania Wielkopolskiego gen. Taczak) oraz pomnik ofiar nalotu na Janikowo 3 września 1939 roku. Budynek starej szkoły, w którym znajduje się Międzynarodowe Centrum Promocji Dialogu, został wyremontowany z pieniędzy wyłożonych przez Króla Arabii Saudyjskiej. Mieści się tu budynek szkoły podstawowej (oddziały klas IV-VI).
• Śródmieście – w większości zabudowę stanowią bloki 4 i 5-piętrowe. Można tu także znaleźć 3 supermarkety różnych sieci. Wybudowano tu największy kościół pw. bł. bp. Kozala. Jest tu szkoła podstawowa (klasy I-III), Gimnazjum, Ośrodek Zdrowia i Pogotowie Ratunkowe. Przy ul. Głównej mieści się Stadion Miejski (4500 miejsc z czego 3000 pod dachem) oraz Hala Widowiskowo-Sportowa (700 miejsc). Nad jeziorem jest przystań i pomost.

Zobacz też

• Unia Janikowo
• Stacja Janikowo