Szubin

Szubin (niem. Schubin) – miasto gminne typu miejsko-wiejskiego, należące do regionu Pałuk - jedno z najstarszych jego miasteczek, położone w powiecie nakielskim województwa kujawsko-pomorskiego. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa bydgoskiego. Miasto leży na zboczu rozległego wzniesienia, z którego widać jego panoramę. Przez Szubin przepływają dwie niewielkie rzeki Gąsawka oraz mniej znana Biała Struga, która częściowo płynie starym korytem Gąsawki.

Według danych z 31 grudnia 2004 miasto miało 9354 mieszkańców. Do 1975 r. miasto powiatowe.

Historia

Początki miasta

Znaleziska urn oraz starych monet greckich świadczą, że osada ludzka istniała tutaj przed powstaniem państwa polskiego.

Ziemia szubińska obejmująca miasto i gminę Szubin, stanowi część Pałuk – dawnego regionu północno-wschodniej Wielkopolski. W średniowieczu na tej ziemi zamieszkiwał ród Pałuków, z którego najznaczniejszym był Sędziwój Pałuka z Szubina. Piastował on wiele wysokich stanowisk w kraju, m.in. był starostą bydgoskim, wielkopolskim i krakowskim, wojewodą kaliskim oraz za panowania Ludwika Węgierskiego był jednym z regentów Królestwa Polskiego.

Sędziwój Pałuka jest również historycznym założycielem Szubina w XIV wieku. Z tego też okresu pochodzą resztki ruin zamku szubińskiego. Pierwsze wzmianki historyczne o Szubinie pochodzą z 1365 r. Datę tę przyjmuje się jako datę powstania miasta.

Miasto Szubin powstało obok zamku po prawej stronie Gąsawki. Pierwszymi jego mieszkańcami byli rzemieślnicy, którzy ze skór licznych w okolicznych puszczach zwierząt szyli dla mieszkańców zamku odzienie (kożuchy) zwane "szubami" – stąd prawdopodobnie pochodzi późniejsza nazwa Szubin, która powstała dopiero w XVI wieku. We wcześniejszych dokumentach spotykamy nazwy: Subyn, Subina, Schubini i Szubino.

Najstarszą istniejącą w mieście budowlą jest kościół pod wezwaniem św. Marcina, ufundowany przez dziedzica na zamku Sędziwoja w XIV wieku. Zbudowany jest w stylu późnogotyckim o jednej nawie. Jako beneficjum kościoła Sędziwój podarował wieś Wieszki.

Po zwycięskiej bitwie pod Grunwaldem w Szubinie przebywał król Władysław Jagiełło goszczony przez Macieja z Wąsosza.

W okresie panowania króla Kazimierza Wielkiego sadzono w Szubinie szczepy winne, stąd zachowała się do dzisiaj nazwa ulicy Winnica.

Szubin był niegdyś miastem szlacheckim i poza zamkiem nie posiadał murów obronnych. Przy końcu XIV wieku dziedzicami Szubina zostali Łabiszyńscy, później – aż do XVII wieku – Czarnkowscy. W roku 1645 właścicielem Szubina był Krzysztof Opaliński, który nadał miastu liczne przywileje. Następnie Szubin należał do Konarzewskiego, Józefa Złotnickiego, księżnej Teofili Wiśniowieckiej i do Mycielskich. Stanisław Mycielski rozszerzył prawa miasta nadane przez Opalińskiego. Później Szubin przeszedł w ręce niemieckie.

Od rozbiorów do 1945

I rozbiór Polski w 1772 r. pozostawił Szubin w granicach Rzeczypospolitej, jednak już rok później, w 1773 r. król pruski drogą dodatkowej aneksji włączył Szubin do swojego państwa. W okresie 1807-1815 miasto należało do Księstwa Warszawskiego, by następnie znowu znaleźć się w granicach Prus. W roku 1818 został Szubin miastem powiatowym, a w roku 1835 otrzymał sąd okręgowy. Powstały wówczas drogi bite do Bydgoszczy, Nakła, Żnina i Kcyni.

Polscy mieszkańcy Szubina brali czynny udział w powstaniach: kościuszkowskim, listopadowym i styczniowym. W 1848 r. w "Wiośnie Ludów" Szubin był widownią zaburzeń i ruchów wolnościowych. O utrzymanie polskości walczyły polskie stowarzyszenia kościelne i świeckie (np. Chór "Halka". Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" i inne).

Początek roku 1919 przynosi usunięcie władzy pruskiej z Szubina i ziemi szubińskiej, wywalczone przez powstańców wielkopolskich. Długie i krwawe walki, decydujące o powodzeniu całego powstania, toczyły się pod Szubinem, Rynarzewem i na linii Noteci. W okresie międzywojennym miasto i gmina Szubin należały najpierw do województwa poznańskiego, później pomorskiego.

W 1939 miasto zostało zajęte przez wojska niemieckie, a następnie włączone bezpośrednio do III Rzeszy 1939-1945. Administracja hitlerowska nadała miastu nową nazwę – Altburgund. Niemcy utworzyli w Szubinie obóz jeniecki dla aliantów: Francuzów, Brytyjczyków i Amerykanów. Przebywało w nim ogółem 20 tys. jeńców, jednorazowo po 5 tys.

W wyniku terroru stosowanego wobec ludności polskiej, wysiedleń i powołań do armii w czasie II wojny światowej zginęło łącznie ok. 500 osób z Szubina i powiatu. 21 stycznia 1945 r. w wyniku ofensywy wojsk radzieckich zakończyła się okupacja hitlerowska.

Zabytki

• gotycki kościół (XIV, XIX w.) z kaplicą Jagiellońską (XVI w.)
• drewniana kaplica z 1748
• resztki zamku z XIII/XIV w.
• poewangelicki neogotycki kościół z 1904
• domy z XIX w.

Religia

Parafie rzymskokatolickie

• Parafia św. Andrzeja Boboli w Szubinie
• Parafia św. Marcina w Szubinie

Inne

• Świadkowie Jehowy, (Sala Królestwa, ul. Brzozowa 35)

Zobacz też

• Dekanat Szubin
• Herb Szubina
• Powiat szubiński
• Cmentarz żydowski w Szubinie