Ślesin (województwo kujawsko-pomorskie)

Ślesin – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie nakielskim, w gminie Nakło nad Notecią.

W latach 1934-1954 i 1973-1976 miejscowość była siedzibą gminy Ślesin. W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie bydgoskim.

Położenie Ślesina i jego pierwsi właściciele

Wieś Ślesin (dawniej Śleszyn, Slesis) oddalona od centrum Bydgoszczy około 25 kilometrów, położona jest na wysokości 85 – 100 m n.p.m. przy drodze, którą kiedyś nazywano „Berlinką” (bity trakt, łączący Bydgoszcz i Berlin). Aktualnie nie jest to jedyna droga łącząca wymienione miasta, niegdyś jednakże jej istnienie ułatwiało komunikację z wieloma ośrodkami państwa pruskiego i jego aglomeracją centralną.
Duże znaczenie komunikacyjne „Berlinki” osłabło nieco w II połowie XIX stulecia. Wybudowana w tym czasie linia kolejowa oraz stacja wpłynęła na zmianę w zakresie możliwości transportowych.

Ślesin graniczy z Minikowem, Trzeciewnicą, Gumnowicami, Kazinem, Gabrielinem oraz niejako pośrednio z Gorzeniem i Samsiecznem. W Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich podano, że wieś od chwili powstania należała do rodu Nałęczów, a pierwszym znanym właścicielem był Sułko (1311 rok). Jako właścicieli kolejnych wymienia się : podczaszego bydgoskiego Deresława (1426) i chorążego bydgoskiego Mikołaja (1452).

W 1489 Ślesin należał do Witosławskich, następnie przeszedł w ręce Mikołaja Mścigłówki, któremu w roku 1497 skonfiskowano majątek. Ślesin wraz z Sucharami i Samsiecznem przekazany został staroście nakielskiemu Pałuce Janowi Starszemu z Donaborza.
W roku 1510 Jan i Bartłomiej Stefkowie ze Ślesina nabyli działy od kasztelana lądzkiego i Łukasza Górki. W 1652 podarował go wraz z Minikowem i Górzynem Jezuitom. Tym ostatnim kilka lat później, w wyniku sekularyzacji zakonu, darowany majątek odebrano.. Niedługo potem Ślesin przeszedł w ręce Potulickich.

W roku 1866, jak zaznaczono w archiwum parafialnym, panowała na obszarze dóbr ślesińskich cholera. Od 4 czerwca do 9 października zmarło na nią ogółem 90 parafian : Ze Ślesina – 53, Kazina – 16, Ugody – 3, Samsieczna – 12, Potulic – 1, Smolar – 1, Minikowa – 2, Nidoli – 1, Gorzenia – 1. Pomimo nieszczęścia, którego parafia doświadczyła liczba jej mieszkańców ciągle wzrastała – pod koniec XIX wieku liczyła 1190 „dusz”. Historia parafii pierwszych lat XX stulecia jest słabo zaznaczona w tekstach i dokumentach źródłowych. Fakt ten można usprawiedliwić chaosem związanym z „wielką” historią docierającą w opłotki, z polityką poprzedzającą wybuch pierwszej wojny światowej i samą wojnę. Pewnym świadectwem zaangażowania mieszkańców Ślesina w politykę i działania wojenne jest znaleziony w dokumentach parafialnych, wiersz odnoszący się do roku 1918. Niestety nie wiadomo, kiedy powstał. Znany jest wprawdzie autor i czas, którego dotyczy (powstanie ślesińskie 1918), lecz nie ma danych związanych z zapisem w archiwach ślesińskich (tekst autorski, czy przepisany). W roku 1960 powstała w Ślesinie kaplica pod wezwaniem Świętego Stanisława Kostki.

Z nowym rokiem szkolnym 1960/1961 władze państwowe zabroniły nauczania religii w szkołach. W okresie jesiennym prowadzono zajęcia w kościele, zimą, ze względu na przenikliwy chłód, było to niestety niemożliwe. Ówczesny proboszcz, ksiądz Szczepan Kowalski szukając wyjścia z trudnej sytuacji postanowił zrezygnować ze swojego pokoju gościnnego na plebanii i uczynić z niego kaplicę.

Ślesiński kościół

Kościół został rozplanowany na rzucie prostokąta z wydłużonym zamkniętym trójbocznie prezbiterium. Poziomy rzut przyziemia, wykazuje jego jednonawową budowę z podwójnie dzielonym wejściem centralnym oraz osobnym, mieszczącym się niejako w przybudówce wejściem dla obsługujących liturgię.

Historia Parafii

Dokumentu erekcyjnego parafia nie posiada.

Pierwszy Kościół założyli i uposażyli prawdopodobnie w XIV wieku Nałęcze. Parafia pod wezwaniem św. Mikołaja założona przy lokacji wsi na prawie średzkim, należała do mniejszych. W roku 1486 proboszczem był Tu Mikołaj z Kościana. W tym okresie istniał w Ślesinie prawdopodobnie drugi, nowszy kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych, ufundowany przez dziedzica wsi Wojciecha Jackowskiego. Obecność drugiej świątyni potwierdza konflikt między wyżej wymienionym dziedzicem Wojciechem Jackowskim, a plebanem. Proboszcz Mikołaj odmawiał odprawiania nabożeństw w nowym kościele. Dziedzic Jackowski zgłosił ów fakt władzom duchownym i domagał się obecności księdza w świątyni Wszystkich Świętych.

Spór o sprawowanie posługi kapłańskiej rozsądził na korzyść proboszcza biskup Oleśnicki.

Z czasem stary kościół podupadł i został rozebrany. Jego wezwanie , Świętego Mikołaja, jako pierwotne, przeniesiono na kościół nowy. W roku 1754 wojewodzic czernihowski, książę Aleksander Hilary Potulicki wystawił nową świątynię, która nawiązywała do tradycji drugiego kościoła ślesińskiego i nosiła nazwę Wszystkich Świętych. Kościół w niedługim czasie, z nieznanych przyczyn, uległ spaleniu. W miejsce starego, Potuliccy wznieśli w roku 1779 nowy, któremu nadano pierwotne wezwanie św. Mikołaja. Reliktem poprzedniej świątyni pozostała do dziś chorągiewka na sygnaturze wieży z literami A.P. ( Aleksander Potulicki) i datą 1754.

Sporządzony w 1859 roku rejestr dóbr ślesińskich dowodzi, że właścicielem Ślesina, Gorzenia, oraz Minikowa był od 1825 hrabia Kazimierz Łukasz Guido Ignacy Potulicki. W skład dóbr, pozostających własnością hrabiego wchodziły obok folwarku z kuźnią i karczmą, młynów, łąk, pastwisk, ogrodów, dróg, jezior i nieużytków, oraz również kościół, cmentarz, plebania z przyległą do niej ziemią, budynkami gospodarczymi oraz szpital.

Zabytki Parafii

• Konsolka z rzeźbą Matki Boskiej, umieszczona na zewnętrznej ścianie kościoła. Osłonięta jest daszkiem wspartym na czterech kolumnach z półkolistą arkadą, zdobioną ornamentem skokowym, skierowana w stronę wschodu słońca.
• Krzyż z ukrzyżowanym Jezusem, widniejący przed ołtarzem, na samej górze kościoła.
• Spośród wielu znajdujących się w kościele obrazów najcenniejszy wydaje się namalowane w II połowie XVII wieku płótno przedstawiające św. Antoniego Padewskiego, na którym znalazły się herby : własny – Damiana Garczyńskiego, chorążego poznańskiego, oraz Wieniawa – złożony prawdopodobnie przez jego drugą żonę, Ludwikę z Leszczyńskich. Obraz z powodu zniszczenia został w 1968 roku oddany renowacji.
• Zarówno w prezbiterium jak i w nawie znajdują się bogato zdobione stalle datowane na początek XVII wieku. Zdobienia zachowały się, co prawda fragmentycznie, a spod przemalówek prześwitują zarysy św. Franciszka, Norberta i Wojciecha.
• Duże znaczenie liturgiczne i jednocześnie zdobnicze spełnia pochodząca z 1889 roku Droga Krzyżowa. Powstała ona za czasów sprawowania posługi duszpasterskiej przez księdza Michała Zgierskiego.
• Znakomitym dopełnieniem wewnętrznych rozwiązań architektonicznych kościoła w Ślesinie jest chór muzyczny. Został on wkomponowany w zachodnią część nad kruchtą i częścią nawy głównej. Wsparto go na czterech sfazowanych słupach z profilowanymi zastrzałami i trójbocznie wypchniętym parapetem.
• Historyczną wartość posiadają pochodzące z 1887 roku organy (autorstwo S. Gryszkiewicz, organmistrz z Poznania.)
• W polu środkowym prawego ołtarza widoczny jest obraz św. Mikołaja, w zwieńczeniu – owalne malowidło przedstawiające nierozpoznanego świętego Diakona. Oba malowidła pochodzą z końca XIX wieku, przy czym obraz św. Mikołaja na polecenie księdza Dzierwy zastąpiono kopią, którą wykonał Józef Flik z Torunia.
• Środkowy obraz otaczają rzeźby św. Ignacego Loyoli i Mikołaja, w zwieńczeniu umieszczono rzeźbę św. Jana Ewangelisty.
• Dwa rokokowe ołtarze boczne pochodzą z II połowy XIX wieku.
• Ołtarz lewy zawiera w części centralnej współczesny obraz św. Jana Nepomucena (Zamiennie z nim obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy), w kondygnacji górnej – owalne malowidło Najświętszej Maryi Panny z metalową koroną.
• Obraz św. Jana otaczają rzeźby św. Marty i Anny.
• Tuż przy lewym ołtarzu znajduje się rokokowa, pochodząca z II połowy XVIII wieku ambona z baldachimem, na którym umieszczono rzeźbę Anioła.
• W pobliżu prezbiterium umiejscowiono chrzcielnicę w kształcie Anioła dźwigającego czarę wykonaną w II połowie XVIII wieku.
• Bardzo ciekawym zabytkiem jest pochodzący z XVIII wieku konfesjonał z rzeźbą św. Marii Magdaleny.
• Ołtarz główny pochodzi z trzeciego ćwierćwiecza XVII wieku. Posiada bardzo bogatą dekorację chrząstkową. Jest trójdzielny. W jego środku znajduje się późnobarokowy, pochodzący z połowy XVIII wieku obraz Najświętszej Maryi Panny ze świętym Joachimem.
• Zamiennie z tym obrazem w centrum ołtarza wystawiane są dwa inne malowidła – Matki Boskiej Częstochowskiej z 1972 roku (ufundowane przez ks. E. Matza) oraz namalowane przez T. Drapniewskiego z Poznania, a ufundowane przez ks. E. Koźlinkę płótno Królowej Różańca.
• Tuż przed obrazem umieszczono pochodzące z II połowy XVIII wieku rokokowe tabernakulum z płaskorzeźbą kielicha na drzwiczkach i krzyżem w zwieńczeniu.
• Obok obrazu po jego prawej i lewej stronie, znajdują się rzeźby św. Piotra i Pawła wykonane w wieku XIX.
• W głównej kondygnacji ołtarza osadzono anioły oraz w miejscu centralnym Oko Opatrzności z XVII wieku.
• Stojący na podium, wykonany z belek i desek sosnowych ołtarz soborowy zawiera płaskorzeźbę krzyżowania Pana Jezusa.