Runowo Krajeńskie

Runowo Krajeńskie – wieś krajeńska w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie sępoleńskim, w gminie Więcbork. Wieś położona przy jeziorach Runowskim Dużym i Runowskim Małym.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.

Przez miejscowość przepływa Orla, rzeka dorzecza Warty.

Sport

Na terenie wsi działa drużyna piłkarska na co dzień grająca w Powiatowej Lidze Piłki Nożnej pod nazwą Tęcza Runowo.

Początki

Najstarsze zapisy z 1325 r. informują, że Runowo należało do cystersów z Byszewa. Potem miejscowość przeszła w ręce rodziny Orzelskich. Fundatorem renesansowego dworku w Runowie z przełomu XVI/XVII w. był Jan Orzelski. Najmłodsza jego córka – Izabela została żoną Mikołaja Działyńskiego, podkomorzego dobrzyńskiego. W ten sposób Runowo przeszło w późniejszym okresie w posiadanie Działyńskich.

Szkolnictwo

Historia Szkoły Podstawowej w Runowie Krajeńskim sięga XIX wieku - okresu kiedy tereny Krajny były pod zaborem pruskim. Do wybuchu I wojny światowej językiem wykładowym był niemiecki. Istniały dwie szkoły:

• I oddział – mieścił się w miejscu obecnej szkoły
• II oddział – mieścił się w miejscu obecnego przedszkola.

Zaraz po wojnie istniała szkoła rzymsko–katolicka, a później powszechna. Od 1918 aż po II wojnę światową kierownikiem szkoły był działacz społeczno-kulturalny wsi Jan Figurski. Szkoła tego okresu to nauczanie polsko-niemieckie. Liczba uczniów w tych latach wahała się w granicach 180-190.

W pierwszych dniach okupacji kierownikiem szkoły z polecenia władz hitlerowskich został Rudolf Schmidt, który prowadził w szkole zaciętą hitleryzację i germanizację. Do szkoły mogli uczęszczać tylko ci, którzy urodzili się na Pomorzu, pozbawione były nauki dzieci ludzi przybyłych z Kongresówki. Polacy w czasie okupacji uczyli się w budynku obecnego przedszkola, natomiast Niemcy w budynku obecnej szkoły. W 1945 szkoła zamieniła się w szpital polowy Armii Czerwonej.

11 kwietnia 1945 roku młodzież polska na nowo zaczęła uczyć się w języku. W dniu otwarcia placówki zgłosiło się 146 ochotników. Były to dzieci w wieku 7-15 lat. Po zbadaniu poziomu umysłowego podzielono dzieci na cztery klasy. Rok 1951 był trudnym okresem dla szkoły. W styczniu tegoż roku spalił się budynek szkoły. Z powodu zaistniałych trudności dzieci uczyły się w budynku obecnego przedszkola. W tym okresie w szkole odbywały się uroczystości zgodne z panującym wówczas ustrojem, promujące przyjaźń polsko-radziecką. Około 1960 uczęszczało do szkoły 130 dzieci, w tym uczniowie dochodzący z Borzyszkowa do klas VI–VII. Zorganizowano szkołę dla pracujących stopnia podstawowego. Rozpoczęto starania o przywrócenie budynku resortowi oświaty. Po 1966 podjęto prace przy rozbudowie szkoły. W pracach pomagali rodzice, społeczeństwo i młodzież szkolna. Już 2 września 1967 dokonano uroczystego otwarcia nowego budynku szkoły. Przeprowadzano liczne zawody szkolne i międzyszkolne. Zapraszano do szkoły teatrzyki, organizowano koncerty Filharmonii Bydgoskiej. Rozwinięte były dość powszechne czyny społeczne: sadzenie drzewek i krzewów, budowa stacji kolejowej PKP w Borzyszkowie, drogi z Borzyszkowa do Czarmunia.

25 kwietnia 2003, zgodnie z uchwałą Rady Miejskiej w Więcborku, nadano szkole imiona Elżbiety i Jana Orzelskich.

Zabytki

• Pałac w Runowie zbudowany w 1595 r. przez Jana Hr Orzelskiego przebudowany w 1860 r. na styl neorenesansowy. Zespół pałacowo-parkowym to pow. 18 ha. wraz z jeziorem pałacowym Runowskim Mniejszym. Obecnie mieści się tam ekskluzywny hotel i restauracja.
• Kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Trójcy Świętej z 1606 -1607.
• Pałac Prezydenta II RP Ignacego Mościckiego z 1912 r.