Gruczno

Gruczno – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim, w gminie Świecie.

Do 1974 roku miejscowość była siedzibą gminy Gruczno. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.

W 1290 wieś została podarowana przez księcia pomorskiego Mściwoja II arcybiskupom gnieźnieńskim. Miejscowa parafia św. Jana Chrzciciela należy do najstarszych na Pomorzu, a pierwszy kościół powstał w XIII wieku. Do połowy XVII wieku Gruczno było jedną z największych wsi na Pomorzu. Po spaleniu przez Szwedów i wymordowaniu ludności nie osiągnęło już dawnej świetności. Istniejący neogotycki kościół został wybudowany pod koniec XVIII w. a w latach 1873-1876 gruntownie przebudowany. Zabytkowy młyn pochodzi z 1888 i był kiedyś napędzany wodą, a ostatnio silnikiem elektrycznym. Młyn zakończył działalność w 1998, a obecnie jest siedzibą Towarzystwa Przyjaciół Dolnej Wisły i jest udostępniony dla zwiedzających.

Pierwsza osada znajdowała się na górze Świętego Jana. W wyniku prowadzonych wykopalisk w latach 1896-1899 (przez Muzeum Historyczne w Grudziądzu i w 1938 (przez ks. Władysława Łęgę) odkryto cmentarzysko, a w grobach pierwotnej ludności znaleziono naczynia i różne przedmioty, które zaginęły podczas II wojny światowej. W 1964 po raz trzeci były prowadzone wykopaliska, w przebadanych wówczas ponad 400 grobach w 41 znaleziono bardzo okazało biżuterię średniowieczną (kolie, bransolety, krzyżyki i inne). Wystawa warszawska znalezionych eksponatów została nagrodzona i odtąd stanowi stałą wystawę w Muzeum w Grudziądzu. Badania archeologiczne i wykopaliska rejestrują 5 faz zasiedlania zespołu grodowego w Grucznie (VII-XIV w.).

Źródła

• Ryszard Boguwolski, Lothar Hyss. Biżuteria średniowieczna z cmentarzyska w Grucznie. Muzeum w Grudziądzu 2005;
• ks. dr Władysław Łęga, wikariusz w Grucznie podczas I wojny światowej, historyk i etnograf, badał okolice Świecia i Gruczna przed r. 1939: Okolice Świecia. Badania etnograficzne. Gdańsk 1960;
• prof. M. Pająkowska-Kensik bada zasięg języka kociewskiego i regionalizmy; na UAM magisteria o aktualnym funkcjonowaniu parafii Gruczno (E. Dyjach, ks. T. Radziński);
• Gruczno - informator J. Cholewskiej-Luterek 2005, tejże autorki duży bedeker o Grucznie, który ukazał się w r. 2008; naczynia liturgiczne (monstrancja 1607 r., rękopisy (księgi od r. 1670), obrazy, rzeźby, feretrony, chorągwie (XVII - XIX w).