Menu
Home» » » » »

Mapa miejscowości Wąbrzeźno


Informacje o Wąbrzeźno:

Ilość ulic: 109

Ilość kodów pocztowych: 1

Współrzedne geograficzne N: 53.283001

Współrzedne geograficzne E: 18.950001

Strefa numeracyjna: Kierunkowy 56

Liczba ludności: 13783

Gęstość ludności: 1 616 os./km²

Powierzchnia: 8,53 km²

Rodzaj gminy: miejska

TERC: 6040617011

Tablice rejestracyjne: CWA

Herb Wąbrzeźno:

Herb Wąbrzeźno

Flaga Wąbrzeźno:

Flaga Wąbrzeźno

Oficjalna strona miejscowości

Dzielnice, Wąbrzeźno

  • Dzielnica: Pod Myśliwiec

  • Dzielnica: Pod Młynik

Wąbrzeźno

Wąbrzeźno (niem. Frideck lub Briesen) – miasto i gmina w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie wąbrzeskim. Miasto położone jest pomiędzy trzema jeziorami: Zamkowym, Sicieńskim i Frydek, na Pojezierzu Chełmińskim, w centralnym punkcie historycznej ziemi chełmińskiej, 31 km na południe od Grudziądza i 43 km na północny wschód od Torunia.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 13 877 mieszkańców.

Położenie

Według danych z roku 2008 Wąbrzeźno ma obszar 8,53 km², w tym:

  • użytki rolne: 52,17% (445 ha)
  • użytki leśne: 1,29% (11 ha)
  • zabudowania: 20,75% (177 ha)
  • pozostałe(drogi,wody, nieużytki): 25,79% (220 ha)

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 8,53 km². Miasto stanowi 1,7% powierzchni powiatu.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa toruńskiego.

Demografia

Dane z 2009:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób  % osób  % osób  %
populacja 14 356 100 7524 52,6 6832 47,4
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
1637,9 863,4 774,4


Nazwa miasta

Miasto występowało w historii pod trzema nazwami – polską Wąbrzeźno, oraz niemieckimi Frideck (do końca XVIII w.) i Briesen. Ta druga stanowi fonetyczne przyswojenie nazwy polskiej. Spotykane są różne postacie zapisu nazw: Wambrez, Frideck, Fredeck, Frydek, Friedecum, Vredeck, Briesen itd. Nazwa miasta pochodzi od słów "w brzeziu" czyli w brzezinie, wśród brzóz. Inna wersja wywodzi słowo Wąbrzeźno od "w brzegach" – miasto wśród brzegów jezior. Nazwa Frydek po niemiecku oznacza "spokojny zakątek". Istnieje też hipoteza, wg której miasto założyli osadnicy z Czech i nadali nowej osadzie nazwę swojej rodzinnej miejscowości (w Czechach jest miejscowość Frydek-Mistek).

Kalendarium

  • 19 kwietnia 1246 – pierwsza wzmianka o osadzie Wambrez; Wąbrzeźno staje się własnością biskupów chełmińskich.
  • 1303 – początek budowy zamku biskupiego
  • ok. 1331 – uzyskanie praw miejskich
  • 1411, 1422 – Wąbrzeźno niszczone w wojnach z Zakonem Krzyżackim
  • 1464 – spalenie miasta przez Krzyżaków
  • 1466 – Ziemia Chełmińska (w tym Wąbrzeźno) włączone do Korony na mocy II pokoju toruńskiego
  • 1534 – biskup Jan Dantyszek potwierdza stare i nadaje miastu nowe przywileje
  • 1535 – spisanie inwentarza zamku, pierwszego zachowanego dokumentu, w dodatku spisanego po polsku
  • 1655 – spalenie miasta i zamku przez Szwedów
  • 1685 – do Wąbrzeźna trafia obraz Matki Bożej Brzemiennej
  • 1772 – Wąbrzeźno w zaborze pruskim
  • 1788 – zmiana nazwy na Briesen Westpreussen
  • 1807-1815 – Wąbrzeźno w granicach Księstwa Warszawskiego
  • 1 kwietnia 1898 – uruchomiono pierwszą na dzisiejszych ziemiach polskich kolej elektryczną Wąbrzeźno – Wąbrzeźno Miasto. Trakcję elektryczną rozebrały PKP w 1959 roku, ruch osobowy zawieszono w 1991 roku.
  • 1906 – w mieście powstaje Gimnazjum Humanistyczne (obecnie Liceum Ogólnokształcące im. Zygmunta Działowskiego)
  • 1920 – powrót miasta do Polski
  • 1921 – założony zostaje Polski Instytut Narodowy w Wąbrzeźnie z inicjatywy Włodzimierza Tetmajera
  • 1939 – Zajęcie miasta przez Niemców, założenie przez Selbstschutz prowizorycznego obozu koncentracyjnego na terenie zakładów PPG (obecnie Ergis S. A.). Masowe egzekucje w pobliskiej piaskowni w Łopatkach
  • 1941-1943 – do obozów (w Potulicach i Toruniu) zostaje wywiezionych około 3,8 tys. mieszkańców Wąbrzeźna
  • 24 stycznia 1945 – wkroczenie Armii Czerwonej
  • 1950 – powstaje Miejski Klub Sportowy "Unia" Wąbrzeźno
  • 1987 – w Wąbrzeźnie zorganizowane zostają ogólnopolskie Dożynki
  • 2005 – koronacja obrazu Matki Boskiej
  • 2006 – otwarcie obwodnicy miasta

Historia

Nazwa osady Wambrez występuje po raz pierwszy w dokumencie wystawionym 19 kwietnia 1246 roku przez wielkiego mistrza krzyżackiego Henryka von Hohenlohe, dotyczącym przyznania dóbr biskupowi Heidenreich. Wówczas to Wąbrzeźno, niewielka osada o charakterze wiejskim, stało się własnością biskupów chełmińskich, a jego mieszkańcy poddanymi biskupa z nałożonymi na nich powinnościami feudalnymi. Stan taki utrzymał się do 1773 roku, kiedy dobra biskupie przeszły na własność króla pruskiego w związku z I rozbiorem Polski. Miasto rozwinęło się w XIX wieku stając się siedzibą powiatu.

Znane postaci związane z miastem

  • Paul Zech – pisarz niemiecki urodzony w 1881 roku w Wąbrzeźnie. W jego rodzinnym mieście toczy się akcja opowiadania "Podróż wokół góry zmartwień"
  • Walther Hermann Nernst – noblista, urodzony w Wąbrzeźnie chemik i fizyk
  • św. Bernard z Wąbrzeźna
  • Włodzimierz Tetmajer – w 1921 roku założył w Wąbrzeźnie Polski Instytut Narodowy
  • Gisela Hahn – niemiecka aktorka filmowa
  • Aleksandra Bacińska – poetka, piosenki z jej tekstami śpiewali m.in. Maryla Rodowicz, Seweryn Krajewski czy Michał Bajor
  • Ryszard Milczewski-Bruno – pisarz, mieszkał przez pewien czas w Wąbrzeźnie
  • Krzysztof Zieliński – ur. w Wąbrzeźnie w 1974 roku, autor cykli fotograficznych "Hometown", "Millenium School", "Briesen"
  • Krzysztof Cander – malarz
  • Tomasz Całuń – działacz socjalistyczny
  • Ryszard Danielczyk – duchowny, działacz narodowy
  • Dariusz Dąbrowski – historyk
  • Jan Kanty Dąbrowski – biskup poznański
  • Maciej Konopacki – sekretarz królewski
  • Wojciech Korzeniak – historyk
  • Mirosław Twaróg – dziennikarz i pedagog

Sportowcy

  • Karolina Kudłacz – reprezentantka Polski w piłce ręcznej
  • Sebastian Rumniak – polski piłkarz ręczny
  • Grzegorz Knapp – polski żużlowiec
  • Maciej Freimut – kajakarz, srebrny medalista z Igrzysk Olimpijskich w Barcelonie w 1992 roku
  • Magdalena Fularczyk – wioślarka, mistrzyni świata z 2009 roku
  • Jarosław Zarębski – polski kolarz szosowy, mistrz Polski z 2001 roku
  • Martin Kochański – wicemistrz Europy w podnoszeniu ciężarów

Królowie w Wąbrzeźnie i okolicy

Wydarzenie w Wąbrzeźnie i okolicy związane z królami

  • Władysław Łokietek – zdobył w 1330 zamek wąbrzeski
  • Władysław Jagiełło – w 1410 wracał przez miasto z Grunwaldu do Torunia
  • Kazimierz Jagiellończyk – w 1454 roku rozbił swój obóz pod Wąbrzeźnem, w czasie wojny trzynastoletniej
  • Gustaw II Adolf – nocował w podwąbrzeskim Zaskoczu w czasie Wielkiej Wojny Północnej
  • Napoleon Bonaparte – według podań stoczył niewielką bitwę w Zaskoczu, a w Stanisławkach, w skansenie, przechowywany jest kubeczek, z którego rzekomo pił Napoleon

Symbole miasta

  • Herb Wąbrzeźna Herb nadany został przez biskupa chełmińskiego, Jana Dantyszka na zamku wąbrzeskim, w dniu 10 stycznia 1534 roku. Jego opis znajdujemy w przywileju dla miasta: („jako godło (...) skrzydło orła jednobarwne, czarne a w poprzek tegoż skrzydła pastorał, czyli laskę biskupią (...) nadajemy”). W XIX wieku pojawia się inna hipoteza co do herbu miasta. Niemiecki historyk, dr Huttenheim wysuwa myśl, jakoby herb pochodził jeszcze z czasów krzyżackich. Z tym, że zamiast skrzydła miał tam być fioletowy grzebień koguci, (symbol stróżów), a tło białe. W czasie II wojny światowej zamiast pastorału w herbie umieszczono lilię andegaweńską. W 1990 roku Ziemowit Maślanka odtworzył wizerunek herbu miasta, tenże jest używany do dziś, a Ziemowit Maślanka otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta.
  • Flaga Wąbrzeźna 18 września 1996 roku Rada Miejska przyjęła oświadczenia o fladze Wąbrzeźna. Flaga ma trzy pasy: niebieski (zajmuje 2/3 szerokości) nawiązujący do jezior otaczających miasto, złoty i czarny (każdy po 1/6 szerokości) nawiązują do pastorału i orlego skrzydła z herbu. Flaga jest wywieszana podczas uroczystości miejskich i państwowych.
  • Hejnał Wąbrzeźna Podczas sesji w dniu 31 sierpnia 2009 roku wąbrzescy radni podjęli uchwałę o przyjęciu Hejnału Miasta Wąbrzeźno, kompozytorem hejnału jest Józef Mossakowski.

Polski Instytut Narodowy

Polski Instytut Narodowy działał w Wąbrzeźnie w latach 1921-1927 z inicjatywy krakowskich artystów, z Włodzimierzem Tetmajerem i Stanisławem Jasińskim na czele. Instytut miała na celu działalność oświatową, wydawanie polskiej prasy i literatury, szerzenie oświaty wśród ludu. Wiadomo, że do Instytutu należeli m.in. Stefan Żeromski, Stanisław Przybyszewski, Kazimierz Sosnkowski, krd. Kakowski, Upadł po śmierci swoich założycieli.

Uniwersytet w Wąbrzeźnie

W ramach działalności Polskiego Instytutu Narodowego, Tetmajer zakładał założenie w mieście Uniwersytetu, a z Wąbrzeźna uczynienie polskiego Oxfordu (nie chodziło mu o poziom nauki, ale o charakter miasta, jako typowego miasteczka uniwersyteckiego). Idea ta nie została ostatecznie zrealizowana, choć powstał zalążek Wydziału Sztuk Pięknych.

Zabytki

  • Ruiny zamku – siedziby biskupów chełmińskich ruiny zamku na Górze Zamkowej, wybudowanego w pierwszej połowie XIV w. Do 1660 r. zamek pełnił funkcję siedziby biskupów chełmińskich. Niestety zniszczenia wojenne oraz przeniesienie siedziby biskupa do rezydencji w Lubawie spowodowały jego powolne zniszczenie. Obecnie zachowało się niewielkie skupisko ruin zamkowych, które w 2010 r. zostały poddane badaniom archeologicznym. (więcej informacji w artykule Historia Wąbrzeźna)
  • Sanktuarium Matki Bożej Brzemiennej – Kościół pod wezwaniem Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza –wybudowany przez biskupów chełmińskich w latach 1323-1349. W świątyni znajduje się cudowny obraz Matki Bożej Brzemiennej z XVII w. oraz liczne zabytki sztuki sakralnej z okresu XVI-XIX w. Na szczególną uwagę zasługuje niedawno odrestaurowana rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem, z ok. 1500 r. przeniesiona z kaplicy nieistniejącego zamku. Obok kościoła usytuowany jest pomnik Chrystusa Warszawskiego, ufundowany w 1948 r. przez mieszkańców miasta, na którego cokole zamontowano tablice z nazwiskami ofiar II wojny światowej z terenu Wąbrzeźna.
  • Poewangelicki kościół pod wezwaniem Matki Bożej Królowej Polski- wybudowany w 1836 r. jako kościół ewangelicki, w późniejszym czasie siedziba diecezji tego wyznania. Od 1945 r. kościół wyznania rzymsko-katolickiego. Ozdobą wnętrza są obraz Matki Bożej Crespiego, obraz Chrystusa w Ogrójcu, neogotyckie ołtarze boczne z 1900 i 1908 r. oraz witraż z XIX w. przedstawiający postacie Piotra i Pawła.
  • Ratusz wzniesiony przy ul. Wolności, powstał w 1892 r. w stylu neogotyckim, z czerwonej nieotynkowanej cegły. Powstał jako kopia ratusza w Kilonii. Zdobiony cegłą dekoracyjną oraz wieżyczkami. Na wieży ratuszowej zegar oraz tarcza herbowa miasta wykonana wg projektu Ziemowita Maślanki. Obecnie siedziba miejskich władz samorządowych;
  • Pomnik Żołnierza Polskiego Znajduje się w centralnym punkcie miasta na Placu Jana Pawła II. Jego uroczyste odsłonięcie nastąpiło 14 września 1947 r. Autorem pomnika jest znany toruński rzeźbiarz prof. Ignacy Zelek, m.in. twórca wystroju rzeźbiarskiego kościoła garnizonowego pod wezwaniem św. Katarzyny w Toruniu. Pomnik jest jednym z nielicznych przykładów dzieł świeckich tego artysty. Przedstawia żołnierza Wojska Polskiego oraz cztery sylwetki stojące na cokole, mającym formę spłaszczonego sześcianu. Podstawa pomnika opatrzona jest od frontu majuskułową inskrypcją, rozmieszczoną w trzech wersach: BOJOWNIKOM O WOLNOŚĆ, BUDOWNICZYM POKOJU, 1939-1945, powyżej której umieszczono sylwetkę orła. Szczególnego charakteru pomnikowi, mającemu pozornie świecki wymiar, nadaje ukryta symbolika religijna. Poniżej inskrypcji wykuty został łaciński krzyż. Warto zauważyć również, że sam pomnik jest zbudowany na planie krzyża greckiego
  • liczne kamienice z przełomu XIX i XX wieku, oraz budynki użyteczności publicznej, m.in.:
    • pastorówka przy ul. Wolności, zbudowana w latach 1893-1894 jako siedziba administracyjna parafii, a później diecezji ewangelickiej
    • budynek sądu, przy ul. Wolności, wybudowany w 1880 r. z przeznaczeniem na siedzibę sądu grodzkiego
    • gmach policji, przy ul. Wolności, zbudowany w pierwszej połowie XIX w.
    • Szkoła Podstawowa nr 2, przy ul. Wolności zbudowana w 1914 r. z przeznaczeniem dla uczniów wyznania ewangelickiego
    • budynek starostwa powiatowego, przy ul. Wolności, zbudowany w 1890 r. z przeznaczeniem na siedzibę władz powiatowych
    • gmach liceum,przy ul. Wolności, wybudowany w 1896 r., do dzisiaj zachował swój pierwotny wygląd. Obecnie mieści się w nim siedziba Zespołu Szkół Ogólnokształcących im. Zygmunta Działowskiego
    • gmach poczty, przy ul. 1 Maja zbudowany w 1892 r. w stylu neogotyckim
    • dom Klimków, przy ul. 1 Maja, powstały na początku XX w. w stylu secesyjnym
    • budynek Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, przy ul. 1 Maja – dawniej hotel „Victoria”, który należał do reprezentacyjnych obiektów miasta
    • większość kamienic usytuowanych wokół Placu Jana Pawła II, powstała na przełomie XIX i XX w. Część z nich zachowała swój pierwotny wygląd

Wąbrzeska Kolejka Powiatowa

W 1898 roku uruchomiono wewnętrzną linię kolejową, łączącą stację Wąbrzeźno Miasto i dworzec główny. Była to pierwsza na ziemiach polskich zelektryfikowana linia kolejowa, funkcjonująca do 1990 roku.

Legendy

Z miastem związanych jest kilka legend, m.in. o nazwie miasta, o Pani Jeziora czy o duchu na ruinach zamku. Zachowanym świadectwem jest kamienica z wizerunkiem legendarnego Stróża Kostka, przy ul. 1 Maja.

Filmografia

W 2008 powstał film promujący miasto i jego historię pt. "Tylko tutaj kawałek muru coś znaczy". Reżyserem filmu jest Marek Kilaszewski. Premiera odbyła się 19 grudnia 2008 roku. Film jest częścią cyklu "Duchowe ojczyzny". W filmie mówi się o historii miasta (Aleksander Czarnecki, Paweł Becker), zabytkach (Paweł Becker), współczesności miasta (Bogdan Koszuta, Gizela Pijar), historii wąbrzeskiej drukarni (Leszek Dembek), prezentowane są ciekawe postaci z miastem związane (Ignacy Kowaliszyn, Henryk Klimek), mowa o Sanktuarium Matki Bożej Brzemiennej (ks. Jan Kalinowski), na końcu prezentowany jest najbardziej znany wiersz o Wąbrzeźnie, "Uliczki" (autorka wiersza – Aleksandra Bacińska).

20 października 2011 roku miała miejsce premiera filmu "Gniazdo nasze – wszystko nasze" opowiadająca o pałacach i dworach z okolic Wąbrzeźna m.in. o dworze Mieczkowskich w Niedźwiedziu. Film zrealizowany został przez Pawła Beckera, zdjęcia i montaż wykonał Dawid Wiecki.

W 1943 roku w Wąbrzeźnie urodziła się niemiecka aktorka Gisela Hahn, mieszkająca obecnie w Niemczech.

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

  • Syke – od 2006 roku miasto partnerskie Wąbrzeźna, położone w Niemczech, 20 km na południe od Bremy.

Administracja

Wąbrzeźno jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich.

Wspólnoty wyznaniowe

  • Kościół rzymskokatolicki
    • Parafia Matki Boskiej Królowej Polski w Wąbrzeźnie
    • Parafia św. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Wąbrzeźnie
  • Świadkowie Jehowy – Sala Królestwa ul. Rataja 1
  • Kościół Nowoapostolski – kaplica Kościoła Nowoapostolskiego przy ul. Grudziądzkiej

Szkolnictwo

Na terenie miasta znajdują się następujące placówki oświatowe:

  • Przedszkole Bajka
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Pawła II
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. Edmunda Wojnowskiego
  • Gimnazjum nr 1 im. kard. Stefana Wyszyńskiego
  • Zespół Szkół Ogólnokształcących
    • Liceum Ogólnokształcące im. Zygmunta Działowskiego

Zobacz też

Pokaż ulice na literę: (Znalazłem 109)

0-9ABCDGHJKLŁMNOPRSŚTWŻ

Kody pocztowe, Wąbrzeźno (wyświetlono 1/1)


Ocena internautów miejscowości Wąbrzeźno
Średnia ocena: 3.7
liczba ocen: 15

Wtyczki społecznościowe

Lubisz miejscowość Wąbrzeźno, kliknij Google +1 , lub Lubię to!

Komentarze o miejscowości Wąbrzeźno

Ostatnia data aktualizacji: 2012-03-16 21:35:35

Szybka zmiana regionu Polski