Włocławek

Włocławek (łac. Vladislavia, niem. Leslau) – miasto na prawach powiatu w województwie kujawsko-pomorskim, nad Wisłą, przy ujściu Zgłowiączki, siedziba powiatu włocławskiego. Jedno z głównych miast województwa (3. pod względem wielkości), historyczna stolica Kujaw. Miasto jest siedzibą kurii diecezji włocławskiej.

W latach 1975-1998 miasto było stolicą województwa włocławskiego.

Geografia

Położenie

Włocławek leży w południowo-wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego, na obu brzegach Wisły oraz Zgłowiączki, w Kotlinie Płockiej. Miasto graniczy z gminami: Włocławek, Lubanie, Brześć Kujawski, Fabianki, Bobrowniki i Dobrzyń nad Wisłą.

Rzeki i jeziora

Główną rzeką przepływającą przez miasto jest Wisła, dzieląca Włocławek na część prawobrzeżną (północna część miasta) i lewobrzeżną, odcinek przepływający przez miasto liczy 18 km. Kolejna ważna rzeka to Zgłowiączka (6,5 km odcinek na terenie miasta), której ujście do Wisły w X wieku stało się miejscem lokalizacji grodu książęcego. We wschodniej części miasta przepływa Struga Rybnicka, która poprzez Kanał Główny uchodzi do Wisły. Przez Włocławek przepływa także rzeka Chełmiczka (w dzielnicy Zarzeczewo), Zofijka (w dzielnicy Zawiśle), które również wpadają do Wisły. Przez południową część miasta przepływa Lubieńka (w dzielnicy Michelin), która swoje ujście ma w Zgłowiączce.

Największe jeziora na terenie miasta to: Jezioro Czarne, Łuba, Rybnica, Krzywe Błota oraz zanikające jezioro Grzywno.

Tereny zielone

Parki, rezerwat i uzdrowisko

Lasy zajmują w mieście obszar 2 211,49 ha, zieleń miejska 258,167 ha (parki, zieleńce, skwery), a ogrody działkowe 182,18ha. We Włocławku funkcjonuje rezerwat oraz dwa parki:

• Park im. Henryka Sienkiewicza – pierwszy park został tutaj założony w 1824 r. (ogród miejski) i zajmuje 21 ha. Przecina go rzeka Zgłowiączka, a w jego okolicach znajduje się między innymi Katedra Włocławska, Pałac Biskupi, bulwary. Park znajduje się w najstarszej części miasta i jest wpisany do rejestru zabytków. Wśród flory na uwagę zasługuje fakt występowania 104 różnych gatunków drzew.
• Park im. Władysława Łokietka – park założony w 1968-1969 roku, zajmuje 4,5 ha, obok ogrodów i pagórków znajduje się tutaj pomnik Armii Krajowej oraz kościół garnizonowy wojska i policji.
• Rezerwat Kulin – rezerwat znajduje się w północnej – prawobrzeżnej części miasta i zajmuje 51,16 ha, najcenniejszym obiektem przyrodniczym jest „gorejący krzew Mojżesza”, który występuje tylko w trzech miejscach w Polsce. O tej roślinie wspomina Stary Testament, a jej cechą charakterystyczną jest to, że wydzielane przez nią olejki mogą spowodować jej samozapłon.

Okolice miasta

• Bezpośrednio z miastem sąsiaduje Gostynińsko-Włocławski Park Krajobrazowy – powstał w 1979 roku jako jeden z pierwszych parków krajobrazowych w Polsce, liczy 38 950 ha. Zamieszkują go m.in. rysie, bobry, sokoły wędrowne, bociany czarne.
• Uzdrowisko Wieniec Zdrój – 5 km od zwartej zabudowy Włocławka znajduje się otoczone przez lasy uzdrowisko, słynne z wód mineralnych (siarczanowych) odkrytych w 1907 roku i torfu leczniczego.

Cmentarze

Zgodnie z rozporządzeniem ministra infrastruktury z dnia 7 marca 2008 r. (w sprawie wymagań, jakie muszą spełniać cmentarze, groby i inne miejsca pochówku zwłok i szczątków), cmentarze „projektuje się i utrzymuje jako tereny o założeniu parkowym”. We Włocławku znajdują się trzy cmentarze:

• Cmentarz Komunalny przy al. Chopina – obecnie najstarszy istniejący cmentarz we Włocławku, utworzony w 1882 r. i zajmujący 18,3 ha. Na cmentarzu znajdują się między innymi nagrobki zasłużonych włocławian, żołnierzy polskich, radzieckich i niemieckich, cerkiew prawosławna, częścią cmentarza komunalnego jest również wydzielony nowy cmentarz żydowski.
• Cmentarz w Michelinie (przy parafii Ducha Świętego).
• Cmentarz Korabniki (pomiędzy ulicą Krzywa Góra a Toruńską).

Włocławianie spoczywają także w bazylice katedralnej, gdzie są pochowani między innymi biskupi włocławscy.

Pod Pomnikiem Poległych Obrońców Wisły na Wzgórzu Szpetalskim spoczywają włocławianie, którzy polegli broniąc miasta przed bolszewikami w sierpniu 1920 roku.

Kolejny cmentarz komunalny został zbudowany w 1990 roku poza obszarem administracyjnym miasta w Pińczacie i nadal jest rozbudowywany. Cmentarz znajduje się 4 km od Włocławka i docelowo ma zajmować obszar 28 ha.

Dawne cmentarze

• Cmentarz podmiejski – pierwszy włocławski cmentarz komunalny, znajdował się w części południowej dzisiejszego Zielonego Rynku (1813-1897, w 1927 r. splantowany; wg innych źródeł 1823-1893, splantowany w latach 1929-1930)
• Cmentarz przy klasztorze oo. Franciszkanów-Reformatów (prawdopodobnie funkcjonował do 1850 r., w pobliżu nieistniejącego już drewnianego kościoła pw. św. Wojciecha, znajdującego się niegdyś w miejscu obecnego kościoła Ewangelicko-Augsburskiego przy ulicy Brzeskiej)
• Cmentarz przy kościele św. Jana Chrzciciela
• Cmentarz przy nieistniejącym już kościele św. Stanisława (w pobliżu katedry)
• Cmentarz przy kościele św. Witalisa
• Cmentarz wojenny przy ul. Wienieckiej – pochowano na nim rosyjskich i niemieckich żołnierzy po walkach z listopada 1914 r.; w okresie PRL na terenie cmentarza wybudowano blok Wieniecka 44 oraz duży sklep spożywczy (obecnie Biedronka)
• Stary cmentarz żydowski

Klimat

Wyjątkowo korzystny mikroklimat Włocławka kształtuje położenie wśród wysokopiennych lasów sosnowych. Oprócz drzew miasto osłania również wzniesienie szpetalskie, dzięki czemu wiatry są zwykle słabe. Przeważają wiatry zachodnie. Stopień nasłonecznienia jest stosunkowo wysoki. Teren jest ubogi w opady.

Średnia temperatura i opady dla Włocławka
Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru
Średnie najwyższe temperatury
Średnia dzienna temperatura	-2.6	-1.6	+2.1	+7.4	+13.3	+17	+18.7	+17.1	+13.2	+8	+2.6	-0.8	+7,9
Średnie najniższe temperatury
Źródło: dane z lat 1881-1930, za: Adam Ginsbert, Włocławek : studium monograficzne, Warszawa 1968, s. 15; według tego samego źródła średnia roczna suma opadów w latach 1891-1930 wynosiła 461 mm; obecnie szacuje się na ok. 500 mm – patrz notka UM Włocławek2011

Podział na jednostki funkcjonalno-przestrzenne

Włocławek aktualnie składa się z 500 ulic. W statucie Miasta Włocławek nie określono podziału administracyjnego miasta, ale w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Włocławka mamy do czynienia z podziałem miasta na obszary:

• Śródmieście (obszar składający się ze starego miasta i centrum, położony centralnie, kumulujący usługi, kulturę, rozrywkę, 27 867 mieszkańców);
• Zazamcze (obszar głównie zabudowy wielorodzinnej, położony w zachodniej części miasta, przylegający bezpośrednio do śródmieścia, 22 668 mieszkańców);
• Południe (obszar zabudowy wielorodzinnej i jednorodzinnej, położony w południowej części miasta, przylegający bezpośrednio do śródmieścia, 36 209 mieszkańców);
• Wschód Mieszkaniowy (obszar zabudowy wielorodzinnej, jednorodzinnej i przemysłowej, położony we wschodniej części miasta, przylegający bezpośrednio do Śródmieścia, 17 620 mieszkańców);
• Zawiśle (obszar zabudowy jednorodzinnej, położony w północnej, prawobrzeżnej, części miasta, 3 393 mieszkańców);
• Michelin (obszar głównie zabudowy jednorodzinnej, położony w najbardziej wysuniętej na południe części miasta, 7 605 mieszkańców);
• Rybnica (obszary zabudowy jednorodzinnej, przemysłowej, wypoczynkowej, położony w najbardziej wysuniętej na wschód części miasta, 609 mieszkańców);
• Wschód Leśny (obszar niezabudowany, położony we wschodniej części miasta, m.in. tereny po byłym poligonie wojskowym);
• Zachód Przemysłowy (najbardziej na zachód wysunięta część miasta, głównie przemysłowa, 930 mieszkańców);
• Wschód Przemysłowy (obszar głównie przemysłowy, położony we wschodniej części miasta, 322 mieszkańców).

Na ogólnie dostępnych mapach (planach miasta) zwykle nie zaznacza się podziału miasta na urzędowe obszary funkcjonalno-przestrzenne, wschodnie dzielnice określane są jako Wschód i Kazimierza Wielkiego, nie występuje nazwa Zachód Przemysłowy, a Michelin traktowany jest jako dzielnica położona na południe od Mielęcina, a nie obszar obejmujący oba te osiedla. Nazwy włocławskich dzielnic i osiedli to często nazwy miejscowości wcielonych do miasta na przestrzeni dziejów (np. Zazamcze, Rybnica), na mapach i w powszechnym użyciu znalazły się również nazwy stosunkowo nowe (np. Śródmieście, Zawiśle, Południe).

Patron miasta

8 października 2002 roku patronem miasta został uznany błogosławiony Michał Kozal (1893-1943) – biskup i męczennik II wojny światowej.

Symbole miasta i Święto Miasta

W Uchwale nr 65/XII/2003 Rady Miasta Włocławka z dnia 6 października 2003 roku w sprawie uchwalenia Statutu Miasta Włocławek określono symbole miejskie.

Herb

Herb miejski zmieniał się na przestrzeni dziejów, a najstarsze jego wizerunki zachowały się na pieczęciach miejskich z XIII wieku. Jeszcze w 1990 roku herb miasta wyglądał inaczej niż ten obecnie obowiązujący. W 1950 roku zmieniono herb wyrzucając infułę biskupią i umieszczając na środkowej baszcie tarczę z półlwem i półorłem, która przypominała herb książąt kujawskich (herb miejski nie posiadał korony). W 1990 roku powrócono do herbu opisanego przez Magistrat Włocławka w 1925 roku.

Obecny herb został określony w uchwale w następujący sposób: „w czerwonej tarczy srebrny mur blankowany ze złotą zamkniętą bramą, nad murem trzy baszty z których dwie boczne mniejsze blankowane, zaś środkowa większa blankowana z nakrytą złotą infułą biskupią”.

Barwy miasta

Barwy miejskie określają dwa kolory dominujące na fladze miasta: żółty i czerwony. Połączenie tych dwóch kolorów również jest wykorzystywane w Warszawie, Łodzi, Wrocławiu, Białymstoku. Kolory te stosuje włocławskie MPK do malowania swoich autobusów.

Flaga miejska

Flaga składa się z dwóch pionowych pasków (czerwonego i żółtego) oraz trójkątnego ogona (schwenkla). Na czerwonym pasku umieszczony jest herb miasta.

Logo miasta

Logo miejskie stworzył Józef Stolorz w 1994 r. Logo przedstawia widok na bulwary im. J. Piłsudskiego.

Hejnał miasta

„Hejnałem Miasta Włocławek jest utwór instrumentalny na trąbkę, fragment melodii ludowej – kujawiaka”.

Święto Miasta i Dni Włocławka

„Świętem Miasta jest 14 czerwca”. „Dni Włocławka” odbywają się w pierwszą sobotę i niedzielę po 14 czerwca”.

Historia

Na miejscu współczesnego miasta znajdowała się około roku 1000 p.n.e. osada kultury łużyckiej. Około 500 p.n.e. założono tu osiedle kultury pomorskiej. Gród książęcy powstał na przełomie X i XI wieku u ujścia Zgłowiączki do Wisły. W okresie panowania Bolesława Chrobrego był to ważny gród obok Poznania i Gniezna dla ówczesnego państwa, ponieważ wspierał on króla wojskami w ogromnej liczbie jak na ówczesne czasy (800 pancernych i 2000 tarczowników). Z czasem w miejscu grodu powstał murowany zamek, siedziba biskupów włocławskich.

Od 1123 miasto jest stolicą biskupstwa kujawskiego.

W 1255 książę kujawski Kazimierz I lokował tu miasto na prawie chełmińskim (odmiana prawa magdeburskiego), ale historycy przypuszczają, że Włocławek mógł uzyskać prawa miejskie znacznie wcześniej. Wtedy po raz pierwszy pojawia się nazwa Leslau. Z historii miasta należy również wymienić pierwszą nazwę miasta Włodzisław, która z czasem została zamieniona na nazwę Włocław. Do połowy XIII wieku funkcjonowały tutaj dwa miasta, „miasto katedralne” i „miasto niemieckie” (ze względu na zamieszkiwanie dość licznej grupy napływowej z Niemiec). Powiązanie miasta z katolicyzmem uformowało jego los na wiele wieków i kierunek jego rozwoju został uzależniony od decyzji biskupów, którzy wkrótce także przejęli na własność „niemieckie miasto”. Biskupi włocławscy byli bardzo zamożni, między innymi w XIV wieku wśród ich własności można wymienić wieś Łódź, która w późniejszym okresie rozwinie się jako jedno z największych miast Polski. Włocławek rywalizował gospodarczo z ówczesnym krzyżackim Toruniem. W latach 1308-1332, 1392 i 1431 miasto było pustoszone przez najazdy krzyżackie tak, że w 1339 trzeba było powtórnie lokować miasto na prawie chełmińskim. Podczas barbarzyńskich najazdów Krzyżacy nie oszczędzili Katedry niszcząc ją w 1329 roku. Ostatni najazd Krzyżaków miał miejsce w 1431 roku. Po Pokoju toruńskim w 1466 roku nastąpił najintensywniejszy rozwój miasta. Włocławek był po Gdańsku największym ośrodkiem handlu zbożem w I Rzeczypospolitej. W 1520 r. powstała tu królewska komora celna przy porcie. W 1569 biskup Stanisław Karnkowski założył we Włocławku seminarium duchowne, które funkcjonuje do dzisiaj. Mieszczanie włocławscy posiadali własną flotyllę wiślaną, obsługującą spław towarów. W 1598 w mieście było 27 spichlerzy. Włocławek już w XVI wieku posiadał drewniane wodociągi, co dobitnie świadczy o zamożności miasta. W 1619 r. wybudowano dla seminarium nowy piętrowy budynek. Miasto zniszczone zostało przez pożar w 1620 roku (po pożarze komorę celną przeniesiono do Nieszawy), a w 1623 roku miała miejsce w nim epidemia.

Kres świetności przyniósł potop szwedzki, gdy w 1657 miasto zostało doszczętnie spalone przez Szwedów, a liczba ludności spadła do 1000 osób. W 1708 roku epidemia zabiła kilkuset mieszkańców.

Po II rozbiorze Polski od 1793 do 1807 Włocławek podlegał administracji zaboru pruskiego w ramach tzw. Prus Południowych. Po Kongresie wiedeńskim w 1815 miasto wcielono do Królestwa Kongresowego, a od 1831 było okupowane przez Rosję. W 1816 uruchomiono tu przetwórnię cykorii Ferdynanda Bohma (dziś Rieber Foods Polska), w 1899 roku bracia Cassirerowie otworzyli największą w Polsce Fabrykę Celulozy, która w 1994 roku ogłosiła upadłość (Zakłady Celulozowo-Papiernicze im. Juliana Marchlewskiego we Włocławku, obecnie funkcjonuje na jej terenie kilka firm w tym TOP 2000, Firma W. Lewandowski - Fabryka Papieru we Włocławku). W połowie XIX wieku również została zbudowana fabryka maszyn rolniczych, instrumentów i aparatów fizycznych (dziś WIKA Polska, dawniej Manometry), w mieście funkcjonowało także 14 browarów, huta szkła, cegielnia, tartaki oraz szereg innych przedsiębiorstw. We Włocławku zarejestrowano w tamtym okresie 42 różne rzemiosła skupiające ogromną ilość rzemieślników, w porcie włocławskim przy ulicy Gdańskiej stało w szczytowym okresie do 150 statków. W 1862 miasto uzyskało połączenie kolejowe z innymi ośrodkami miejskimi w Królestwie Polskim. W okresie powstania styczniowego we Włocławku zginął pułkownik Stanisław Bechie z Włoch, który walczył po stronie Polaków. To właśnie jego płaskorzeźba zdobi kościół Santa Croce we Florencji. Na początku XX wieku rozwinął się przemysł fajansowy, ceramiczny, chemiczny, poligraficzny, metalowy i spożywczy. W 1897 roku we Włocławku urodził się Tadeusz Reichstein, biochemik, zdobywca nagrody Nobla.

Okres II Rzeczypospolitej

Okupacja niemiecka w czasie I wojny światowej dokonała wielu zniszczeń w przemyśle. Dnia 16 sierpnia 1920 r. podczas wojny polsko-bolszewickiej oddziały przednie 4 armii sowieckiej pod dowództwem Gaj-Gaja próbowały sforsować Wisłę w okolicach Włocławka. Wojsko polskie oraz miejscowa ludność broniła miasta w dniach 16-19 sierpnia 1920 r. skutecznie odpierając ataki bolszewików. Ostrzał artyleryjski uszkodził Katedrę i kościół farny św. Jana. Doszczętnie zniszczono również pałac biskupi.

Po odzyskaniu niepodległości wysadzono cerkiew ustawioną na środku dzisiejszego placu Wolności. W latach 30. powstały w mieście liczne nowe budynki, wśród których był budynek poczty przy ulicy Chopina. W okresie międzywojennym Włocławek był największym miastem województwa warszawskiego (miasto Warszawa było wydzielone) i 18 miastem pod względem liczby ludności w Polsce bogatej między innymi w takie miasta jak Wilno, Lwów, Grodno, Nowogródek, Stanisławów.

II wojna światowa

Wojska niemieckie zajęły miasto 13 września. Podczas niemieckiej okupacji (1939-1945) władze nazistowskie używały niemieckiej nazwy miasta niem. Leslau an der Weichsel (która nie była używana podczas niemieckiej okupacji w czasie I wojny światowej – władze niemieckie używały wówczas polskiej nazwy). Administracyjnie miasto zostało włączone do III Rzeszy w granice Wielkopolski zwanej przez władze okupacyjne Krajem Warty. W 1939 r. komendantem miasta został Hans Cramer (w latach 1937-1939 burmistrz Dachau), miasto liczyło wówczas ok. 68 tys. mieszkańców, w tym 77,5% Polaków, 21% Żydów i 1,5% Niemców. Od 24 października 1939 r. rozkazem ówczesnego komendanta (nadburmistrza) wprowadzono po raz pierwszy we Włocławku obowiązek noszenia przez Żydów emblematu żółtej gwiazdy (Judenstern), a od września 1941 r. obowiązek noszenia tego emblematu wprowadzono na pozostałych terenach III Rzeszy.

Od pierwszych dni hitlerowcy prowadzili brutalną politykę szykanującą miejscową ludność. W pierwszej kolejności bezwzględnie rozprawili się z polską inteligencją. Dnia 18 października 1939 roku niemiecka Policja aresztowała w powiecie włocławskim 119 nauczycieli, a przez kolejne dwa dni wszystkich księży we Włocławku. W czasie okupacji podczas akcji eliminacji polskiej inteligencji zwanej Intelligenzaktion Niemcy zamordowali 217 włocławskich nauczycieli i 220 księży miejscowej diecezji z biskupem Michałem Kozalą włącznie. Z zagłady szczęśliwie uratował się późniejszy prymas Polski ksiądz Stefan Wyszyński piszący przed wojną bardzo krytycznie o nazizmie. Przewidując szykany biskup Kozal nakazał mu ucieczkę bezpośrednio po wkroczeniu Niemców do miasta.

Od kwietnia 1940 roku zaczęto izolować ludność żydowską. Do włocławskiego getta trafiło około 13 tysięcy osób. Jesienią 1940 roku Niemcy zaczęli przygotowywać się do utworzenia Getta przejściowego, z którego kierowali Żydów do obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Wysiedlono sześciuset Polaków z najbiedniejszej dzielnicy miasta – Rakutówka, a umieszczono tam trzy tysiące Żydów. W latach 1939-1941 namiestnik Rzeszy Artur Greiser, uznając Polaków za „element niegodny do włączenia w społeczeństwo niemieckie”, zarządził masowe wysiedlenia ludności polskiej z „Kraju Warty”. W 1941 r. miasto liczyło ok. 52 tys. mieszkańców, w okresie od 1 grudnia 1939 do 31 grudnia 1943 r. wysiedlono do Generalnego Gubernatorstwa 16 000 mieszkańców miasta: Polaków i Żydów. Na miejsce wysiedlonych w ramach niemieckiej akcji Heim ins Reich „niem. Dom w Rzeszy”) przybyła do Włocławka spora grupa niemieckich przesiedleńców z terenów Besarabii (Mołdawia). Niemcy doszczętnie zniszczyli dzielnicę Grzywno zamieszkiwaną przez biedotę, a część mieszkańców zamordowali. Po wojnie jedna trzecia miasta była zniszczona w wyniku działań niemieckich, a dzieła zniszczenia dopełniły wojska radzieckie rabując między innymi cenne maszyny i urządzenia z licznych fabryk w mieście.

Holocaust, a później emigracja (skutek powojennego bezprawia, doniesień o pogromach, powstania państwa Izrael oraz antyżydowskich działań władz komunistycznych, szczególnie z lat 1956, 1967 i 1968 r.), sprawiły, że Włocławek utracił około 12 000 swoich obywateli – polskich Żydów, którzy przed wojną byli w mieście znaczącą mniejszością. Dziś identyfikuje się z nimi tylko kilka włocławskich rodzin.

Okres powojenny

Początki powojennej odbudowy miasta w dużym stopniu opierały się na krzywdzie ludzkiej. Tragedia narodu żydowskiego oraz powojenna zawierucha ułatwiły władzom komunistycznym przejęcie tysięcy mieszkań, setek zakładów produkcyjnych i warsztatów, dziesiątków lokali instytucji społeczno-kulturalnych i religijnych. Kosztem wszystkich przedwojennych właścicieli nieruchomości wprowadzono nowy ład prawny, uniemożliwiający egzekwowanie czynszów z posiadanych nieruchomości, uniemożliwiający wymeldowanie meldowanych przymusowo przez władze obywateli, wymagający od właściciela budynku ubieganie się o urzędową zgodę nawet na możliwość zamieszkania we własnym domu. Dzięki tym posunięciom władza ludowa Włocławka pozyskiwała dzisiejszą starówkę, którą jednak ze względu na nieefektywność gospodarki planowej nie była w stanie sprawnie zarządzać. Obecnie utrzymywanie przez miasto stu kilkudziesięciu budynków generuje ogromne koszty i powoduje brak możliwości przeprowadzania znaczących remontów. Miasto nie planuje jednak wzorować się na okolicznym Toruniu i odsprzedać deficytowe nieruchomości, zamiast tego od 2006 r. prowadzone są prace nad „planem rewitalizacji” starówki.

Rozpoczęto odbudowę przemysłu i budowę nowych zakładów przemysłu chemicznego i przetwórczego. W 1969 r., realizując projekt Kaskada dolnej Wisły, wybudowano zaporę na Wiśle. W okresie PRL-u Włocławek z racji kumulacji dużego przemysłu był kreowany przez komunistów jako „czerwone miasto”, ale nie pokrywało to się ze stanem faktycznym.

W związku z transformacją ustrojową i silnym charakterem przemysłowym miasta, w latach 90., po kłopotliwych i niejednokrotnie pełnych nieprawidłowości przekształceniach dużych przedsiębiorstw państwowych, gwałtownie wzrosło bezrobocie. Stan ten pogłębiła utrata statusu miasta wojewódzkiego w 1998 roku. Włocławscy politycy wsparli ówcześnie aspiracje Bydgoszczy do stworzenia województwa, które pomimo początkowych protestów Torunia udało się ostatecznie utworzyć. W 2006 roku, Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Demokracji Lokalnej wystąpiło z oddolną inicjatywa konsultacji społecznych w sprawie zmiany przynależności administracyjnej miasta. Inicjatywa ta jednak nie uzyskała poparcia MSWiA. Postępująca marginalizacja Włocławka spowodowała, ze w 2007 roku miasto zostało zakwalifikowane jako ośrodek subregionalny w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Obecnie podejmowane są działania mające na celu przyspieszenie rozwoju miasta. W roku 2008 roku miasto zakupiło działki w okolicach Anwilu i utworzyło na ich terenie Włocławską Strefę Rozwoju Gospodarczego, która z założenia ma umożliwić dalszy rozwój gospodarczy miasta. Również w tym samym roku rozpoczęła się budowa instalacji kwasu tereftalowego na terenie Anwilu, oddanej do użytku w roku 2011, kosztem około 3,75 mld zł.

Gospodarka

Włocławek tworzy ponad 36 tys.(2007) miejsc pracy. W mieście funkcjonuje 13,8 tys.(2007) podmiotów gospodarczych, obecny jest przemysł chemiczny, spożywczy, maszynowy, meblarski, metalowy.

Do największych zakładów należą:

• Anwil S.A., dawniej Zakłady Azotowe Włocławek
• Liny i Druty Drumet sp. z o.o.
• Grupa Boś
• Budizol S.A.
• Brügmann S.A.
• P.V. Prefabet Kluczbork S.A.
• Zakłady Cukiernicze Kujawianka
• Kujawska Spółdzielnia Mleczarska KeSeM
• Kujawska Wytwórnia Termometrów
• Wika Polska S.A., dawniej Kujawska Fabryka Manometrów
• Fabryka Porcelany Sp. z o.o.
• Rieber Foods Polska S.A. Delecta
• Kujawskie Zakłady Przemysłu Owocowo-Warzywnego Włocławek

• Instal Projekt
• TOP 2000
• Firma W. Lewandowski - Fabryka Papieru we Włocławku
• Hydrobudowa Włocławek
• RUN Chłodnia
• Elektrownia Wodna we Włocławku
• DGS
• Sanitec Koło Sp. z o.o.
• ABFilter
• Goldfruct
• Bilfinger Berger
• Kujawska Fabryka Farb i Lakierów Nobiles
• SK Eurochem
• Drogtom
• W&W Metal Service
• Mares
• Anwis
• BUDOSERVIS - Włocławek - SPAWANIE ALUMINIUM

należały:

• Zakłady Celulozowo-Papiernicze im. Juliana Marchlewskiego we Włocławku, powstały w 1899 r., a ogłosiły upadłość w 1994 r.
• Ursus

W miejscowości działał Zakład Rybacki Włocławek wchodzący w skład Państwowego Gospodarstwa Rybackiego Bydgoszcz.

Obecnie w okolicach zakładu Anwil powstają nowe firmy z kapitałem zagranicznym (niemieckie, koreańskie) oraz Włocławska Strefa Rozwoju Gospodarczego, która objęta jest patronatem Pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. W roku 2011 na terenie Anwilu ukończono jedną z większych inwestycji przemysłowych w Polsce – budowę instalacji kwasu tereftalowego za około 3,75 mld zł. W najbliższych latach w okolicach Anwilu rozpocznie się budowa elektrowni gazowej, szacowany koszt inwestycji to 2 mld zł.

Oprócz zakładów przemysłowych w mieście istnieje szereg spółek miejskich, świadczących usługi dla mieszkańców i odbiorców komercyjnych. Do ważniejszych zaliczamy:

• Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej „Saniko”
• Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej
• Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne
• Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji

Handel

Przy ul. Pułaskiego znajduje się wielofunkcyjne centrum handlowe – efekt rewitalizacji terenów po fabrykach fajansu i fabryce maszyn rolniczych Hugo Mühsama. W ramach pierwszych inwestycji, firmowanych jako „CH City”, oddano do użytku wielkopowierzchniowy obiekt handlowy, kilka dużych lokali, hotel, multipleks (Multikino) i parking na kilkaset samochodów. W późniejszym okresie powstały: galeria handlowa Wzorcownia (składająca się z kilkudziesięciu sklepów, rozmieszczonych na kilku poziomach), dwa apartamentowce, parking podziemny i budynek usługowo-rozrywkowy. Wzorcownia to ważny projekt urbanizacyjny dla miasta, ze względu na ożywienie ruin fabrycznych w śródmieściu. Jest to największy projekt rewitalizacyjny dotychczas realizowany we Włocławku.

Najstarszym i największym skupiskiem wielkopowierzchniowych obiektów handlowych są okolice ulic Witosa i Komunalnej.

Stosunkowo dużo sklepów, banków i punktów usługowych znajduje się na placu Wolności, a także na przyległych ulicach (Chopina, Kościuszki, 3 Maja, Zduńska).

W mieście znajdują się obecnie dwa targowiska miejskie, pierwsze przy ul. Związków Zawodowych, w zrewitalizowanych ceglanych halach przemysłowych, a drugie przy ul. Kaliskiej.

Ponadto w niedziele w dawnej zajezdni autobusowej nr 2 przy alei Kazimierza Wielkiego funkcjonuje pchli targ.

Baza turystyczna

W lipcu 2007 roku baza turystyczna miasta składała się z 9 obiektów, które udzieliły w całym 2007 roku 84 tys. noclegów. Bazę turystyczną uzupełniają obiekty z powiatu włocławskiego, których było 11 (udzieliły 120 tys. noclegów w roku 2007).

Hotele

Obecnie we Włocławku funkcjonują hotele spełniające standardy:

• czterogwiazdkowe (Młyn – ul. Okrzei 77, Aleksander – ul. Szpitalna 23),
• trzygwiazdkowe (Victoria – ul. Przechodnia 1 B, Zajazd Polski – plac Wolności 5, Portofino – al. Kazimierza Wielkiego 6E),
• dwugwiazdkowe (Hotel Kujawy – ul. Kościuszki 20).

Szkolne i uczelniane obiekty

• Akademik PWSZ we Włocławku – ul. Obrońców Wisły 1921 nr 21/25,
• Bursa Szkolna nr 2 – ul. Mechaników 1,
• Schronisko Młodzieżowe DruKtur – Łęgska 10,
• Internat Zespołu Szkół Technicznych – ul. Ogniowa 8/10.

Transport i komunikacja

Od 1 września 2008 roku został na terenie województwa Kujawsko-Pomorskiego uruchomiony bilet regionalny, który uprawnia do podróżowana koleją na linii Toruń-Włocławek (największy ruch pasażerski w województwie w 2007 roku), a także do bezpłatnego podróżowania autobusem miejskim jednej linii w wybranym mieście przez 60 minut od wyjścia z pociągu.

Komunikacja miejska

Organizatorem komunikacji miejskiej we Włocławku jest Referat Publicznego Transportu Zbiorowego w Urzędzie Miasta Włocławek. Operatorem wykonującym usługi przewozowe w ramach komunikacji miejskiej jest MPK Włocławek posiadające w parku taborowym 69 autobusów: marki Solaris (41 sztuk) oraz Jelcz (28 sztuk). Na terenie miasta funkcjonują 22 linie stałe, z czego 7 linii dociera do Gminy Włocławek, Gminy Brześć Kujawski, Gminy Fabianki i Gminy Lubanie, a także 2 linie hipermarketowe i 2 linie sezonowe. W roku 2011 przewoźnik przewiózł 15,25 mln pasażerów, wykonując 4,4 mln wozokilometrów. Ponadto usługi przewozowe o charakterze podmiejskim oferują przewoźnicy prywatni.

Komunikacja kolejowa

Historia kolei żelaznych we Włocławku sięga II połowy XIX wieku. 5 grudnia 1862 uruchomiono 154,1 km linię kolejową Kutno – Włocławek – Bydgoszcz Bielawy (2-torową na 108,7 km odcinku Kutno – Toruń Główny).

Obecnie na terenie miasta pociągi pasażerskie zatrzymują się na dworcu głównym we Włocławku, dworcu Zazamcze i przystanku Włocławek-Brzezie (zburzony dworzec). Ponadto w mieście znajduje się działający dworzec towarowy w zachodniej części miasta. Miasto przecina na pół linia kolejowa 18 Kutno – Piła Główna.

Kolej wąskotorowa

We Włocławku do dziś zachował się dworzec kolei wąskotorowej przy ul. Kaliskiej, ostatni pociąg osobowy odjechał z niego 21.04.1978r o godz 18.10 a następnego dnia o godz 4.19 poc. towarowy.

Komunikacja autobusowa dalekobieżna

We Włocławku znajduje się dworzec PKS-u, który obsługuje ruch regionalny jak i krajowy. Ponadto we Włocławku swoje przystanki mają Komfort Bus (PKS Bydgoszcz) i Raf Trans.

Komunikacja lotnicza

Około 9 km od centrum miasta znajduje się lotnisko Aeroklubu Włocławskiego. Najbliższe porty lotnicze znajdują się w Bydgoszczy (104 km), Łodzi (115 km), Nowym Dworze Mazowieckim (122 km; w budowie) i Warszawie (169 km). W planach jest przystosowanie lotniska aeroklubu do obsługi małego ruchu pasażerskiego.

Komunikacja rzeczna

Stare włocławskie porty na Wiśle (przystań na wprost Starego Rynku, port letni i port zimowy) nie funkcjonują prawidłowo ze względu na zbyt niski poziom wody poniżej zapory. Pomimo tych trudności niedawno rozpoczęła się opóźniona budowa przystani na Wiśle przy ujściu Zgłowiączki. We Włocławku działa port przy zaporze (śluzie), przeznaczony dla pchaczy, holowników, barek i lodołamaczy, przystań miejska nad Jeziorem Włocławskim, przeznaczona dla statków spacerowych, jachtów i mniejszych jednostek, oraz Marina Zarzeczewo, podobnie jak dwa wcześniej wymienione porty, również zlokalizowana powyżej zapory.

Najstarszym portem włocławskim była przystań towarowa przy dzisiejszej ulicy Gdańskiej, co zresztą znalazło odzwierciedlenie w nazwie tej ulicy. W 1865 roku, w związku z budową drewnianego mostu łyżwowego, przystań przeniesiono w okolice kościoła św. Jana. Owa przystań teoretycznie istnieje do dziś, choć już jako pasażerska, a nie towarowa. O jej funkcjonowaniu świadczą głównie polery, ucha cumownicze i drabinki na bulwarach, od dawna nie cumują tu większe jednostki.

Poniżej zapory łodzie można slipować ze zwykłych betonowych zjazdów – w dawnym porcie letnim (przy ul. Płockiej) oraz przy ulicy Solnej (na wysokości ul. Fabrycznej).

Transport drogowy

Równolegle do torów miasto przecina krajowa droga krajowa nr 1. Do końca 2012 roku w pobliżu Włocławka ma zostać wybudowana autostrada A1, która pomoże odciążyć krajową jedynkę. Ponadto przez miasto przebiegają następujące drogi:

• Droga krajowa nr 62 (Strzelno – Włocławek – Płock – Nowy Dwór Mazowiecki – Wyszków – Siemiatycze).
• Droga krajowa nr 67 (Włocławek – Lipno).
• Droga wojewódzka nr 252 (Włocławek – Bądkowo – Zakrzewo – Inowrocław).

W latach 1963-2007 budowano obwodnicę Włocławka. Pierwszy odcinek (al. Kaziemierza Wielkiego) ukończono na początku lat osiemdziesiątych, drugi (al. Królowej Jadwigi) w 2005 r. Przygotowano się już do wykupu terenów pod dalsze odcinki, jednak ostatecznie plany ukończenia obwodnicy porzucono, ponieważ mieszkańcy osiedla Południe obawiali się uciążliwości zwiększonego ruchu samochodów oraz protestowali przeciwko wywłaszczeniom. Pojawiały się również argumenty, że obwodnica miastu jest niepotrzebna, ponieważ ciężar tranzytu zdejmie z dróg lokalnych autostrada A1. W miejsce projektu obwodnicy powołano do życia wstępny i modyfikowany na bieżąco projekt „drogi międzyosiedlowej”. Projekt ten zakłada, że ruch miejski można rozładować przez przebudowę i modernizację istniejącej już sieci dróg oraz budowę kilku nowych odcinków, nawiązujących do dawnego przebiegu obwodnicy, lecz planowanych już jako węższe drogi, nie 4-pasmowe. Poszerzane są wybrane drogi osiedla Południe, a lepsze skomunikowanie Południa z Zazamczem zapewnić ma planowana przebudowa ul. Wysokiej na Zazamczu i nowy most na Zgłowiączce przy ul. Obwodowej. Przebudowano już skrzyżowanie Kapitulna-Wysoka-Długa oraz ul. Miłą i Węglową. Trwa przebudowa ul. Kapitulnej i Gajowej, ukończono prace na Zgodnej i Fredry. Z rządowych funduszy przeznaczonych na budowę dróg lokalnych przebudowano drogę gruntową Planty (odcinek Kapitulna-Wiejska, tzw. „Planty II”) w nową drogę twardą. W 2009 r. oficjalnie powiadomiono o zaniechaniu realizacji ogłoszonego w 2006 r. projektu budowy wiaduktu nad torami przy ul. Wienieckiej. Odciążyć tunel przy ul. Kapitulnej (z którego korzystają zarówno mieszkańcy Zazamcza, jak i Południa) miał przejazd pod/nad torami łączący ul. Kaliską ze Spółdzielczą, uznano jednak, że takie połączenie dróg jest technicznie niewykonalne.

Włocławek samodzielnie utrzymuje prawie 15 kilometrów przeciążonej drogi krajowej nr 1, znajdującej się w granicach administracyjnych miasta. 1 marca 2010 r. rozpoczęto remont „jedynki”, jego zakończenie planowane jest na rok 2013. Część funduszy przeznaczonych na tę inwestycję pochodzić będzie z unijnego dofinansowania przyznawanego w ramach programu Infrastruktura i Środowisko. Docelowo Związek Miast Polski planuje złożyć projekt ustawy, który przeniesie zarządzanie drogami krajowymi w miastach grodzkich z samorządów na GDDKiA.

Obok Włocławka (5-10km na południe od miasta) w 2012 r. przechodzić będzie autostrada A1 (odcinek toruńskie Czerniewice – Stryków), do miasta będzie można dostać się z autostrady przez węzeł Brzezie, węzeł Pikutkowo oraz węzeł Kowal. Autostrada poważnie odciąży drogi przechodzące przez miasto, zdejmując z nich częściowo ciężar tranzytu. A1 będzie autostradą płatną.

Włocławek dysponuje aż dwiema przeprawami drogowymi przez rzekę Wisłę. Są to: stalowy kratownicowy most im. Edwarda Śmigłego-Rydza oraz włocławska zapora (al. Księdza Jerzego Popiełuszki). Most stalowy – przedwojenny, dwukrotnie wysadzany w powietrze i odbudowywany, w roku 2008 przeszedł gruntowny remont, we wrześniu 2009 roku została na nim zainstalowana iluminacja. Włocławska tama, która od kilkudziesięciu lat jest nadmiernie eksploatowana (samodzielnie miała funkcjonować maksymalnie 10-15 lat, od dziesięcioleci przyjmuje na siebie zbyt duży napór wody), powszechnie uważana jest za obiekt zagrożony katastrofą budowlaną, wymaga częstych napraw, funkcjonuje jednak poprawnie.

W 2004 roku we Włocławku było zarejestrowane prawie 50 tys. samochodów. Najważniejsze ciągi komunikacyjne dla miasta spośród 500 ulic to: Chopina, Okrzei, Toruńska, aleja Kazimierza Wielkiego, Płocka, aleja Księdza Popiełuszki, Kruszyńska, aleja Jana Pawła II, plac Wolności, Kaliska, Wieniecka, Most Marszałka Rydza-Śmigłego, Kapitulna, Wiejska, Wronia, Stodólna, Prymasa Stefana Wyszyńskiego, Brzeska, Tadeusza Reichsteina.

Bezpieczeństwo

Policja i straż miejska

Od wielu lat na terenie Włocławka funkcjonuje straż miejska, która wraz z policją dba o porządek publiczny w mieście. Z bazy przy ul. J. Bojańczyka 11/13 codziennie wyruszają całodobowe patrole piesze, rowerowe, samochodowe straży miejskiej. Obecnie na terenie Włocławka przy ul. Okrężnej 25 działa zespół budynków tworzący komendę miejską policji, poliklinikę, areszt śledczy, areszt deportacyjny dla województwa Kujawsko-Pomorskiego, Wojskową Komendę Uzupełnień, wydział Centralnego Biura Śledczego. Wcześniej we Włocławku funkcjonowało kilka komisariatów policji, bądź milicji przy ul. Chopina (komenda milicji), Okrzei (posterunek dworcowy), Brzeskiej, Stodólnej, Toruńskiej (koszary ZOMO), Kapitulnej.

Straż Pożarna

We Włocławku ma swoją siedzibę Komenda Miejska Państwowej Straży Pożarnej (ul. Rolna 1). W jej strukturze funkcjonują dwie jednostki ratowniczo-gaśnicze (na ul. Rolnej 1 i Płockiej 7a), których obszarem działania jest miasto Włocławek i powiat włocławski. W planach jest budowa strażnicy przy ul. Brzezinowej (między innymi obsługa autostrady), a także na Zawiślu. Do dziś zachowała się zabytkowa strażnica na starym mieście przy ul. Żabiej 8, ale obecnie pełni rolę ośrodka kultury (klub „Stara remiza” działający przy Włocławskim Centrum Kultury). Na terenie miasta działa komenda zakładowej straży pożarnej Anwil. W mieście funkcjonuje również Parafialna Ochotnicza Straż Pożarna Pod Wezwaniem Najświętszego Serca Jezusowego przy ulicy Ostrowskiej 8, której działalność skupia się na działaniach prewencyjnych i szkoleniach młodzieży w zakresie udzielania pomocy przedmedycznej. Na lotnisku aeroklubu włocławskiego w Kruszynie stacjonuje śmigłowiec wykorzystywany do akcji gaszenia pożarów lasów.

Pogotowie ratunkowe i szpitale

Przy ulicy Lunewil 15 działa stacja pogotowia ratunkowego (dawniej wojewódzka), a jeden z zespołów wyjazdowych dyżuruje przy ul. Kaliskiej 104a. W okresie remontu mostu dodatkowy zespół wyjazdowy znajdował się na Zawiślu. Dawny szpital miejski przy ul. Szpitalnej obecnie jest zespołem przychodni, natomiast szpital właściwy obecnie mieści się w zespole budynków przy ul. Wienieckiej 49 i ma status wojewódzki. Ponadto na terenie miasta działają NZOZ Diagmed Plus (naprzeciwko dworca PKP), a także niepubliczny szpital specjalistyczny „Barska”. Obie placówki świadczą podobne usługi i mają podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia. Na terenie miasta działa kilkanaście publicznych i niepublicznych przychodni, sam Miejski Zespół Opieki Zdrowotnej posiada swoje przychodnie w 10 różnych częściach miasta.

Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe

Na terenie Włocławka działa Miejskie WOPR przy ul. Chopina 10/12, a także Kujawskie WOPR przy ul. Komunalnej 4.

Edukacja

Uczelnie Wyższe

• Wyższe Seminarium Duchowne we Włocławku, jedno z najstarszych seminariów w Polsce, założone 16 sierpnia 1569
• Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna we Włocławku, jedna z największych uczelni niepublicznych w województwie kujawsko-pomorskim, założona w 1995 roku przez Włocławskie Towarzystwo Naukowe
• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa we Włocławku, jedyna państwowa uczelnia we Włocławku
• Wyższa Szkoła Informatyki w Łodzi, Wydział zamiejscowy we Włocławku
• Wyższa Szkoła Techniki i Przedsiębiorczości we Włocławku, jedyna niepubliczna uczelnia w województwie, stricte techniczna

Statystyki szkół

Dane z 2006 roku zawierające liczbę także szkół dla dorosłych, uzupełniających, niepublicznych na podstawie Bazy Danych Regionalnych:

• Szkoły podstawowe: 19
• Gimnazja: 20
• Zasadnicze szkoły zawodowe: 10
• Licea profilowane: 7
• Technika: 17
• Szkoły artystyczne: 3
• Licea Ogólnokształcące: 23
• Szkoły policealne: 16

Sport

Włocławscy sportowcy mają wiele osiągnięć (mistrzostwo Polski w boksie, wioślarstwie, koszykówce, lekkiej atletyce, judo, karate itd.); największa popularnością cieszą się koszykówka i piłka nożna.

• Anwil Włocławek – męski zespół koszykarski grający w polskiej ekstraklasie (obecnie Tauron Basket Liga – TBL) nieprzerwanie od 1992 roku; Mistrz Polski w sezonie 2002/2003

• WKP Włocłavia Włocławek – zespół piłki nożnej, od sezonu 2008/2009 Włocłavia występuje w IV lidze, grupie: kujawsko-pomorsko-wielkopolskiej.
• WKB Start Włocławek – klub bokserski założony w 1954 roku, który posiada wielu bokserów amatorskich, m.in. Tomasza Rzeźniczaka, Marcina Madaja czy Patryka Pudłoskiego.
• Aeroklub Włocławski jeden z najstarszych aeroklubów w Polsce, organizator wielu imprez także o randze światowej.
• Włocławskie Towarzystwo Wioślarskie jeden ze starszych klubów wioślarskich w Polsce, zdobywca wielu medali
• Włocławski Krajoznawczy Klub Rowerowy PTTK CYKLISTA jeden z najliczniejszych i najaktywniejszych klubów turystyki rowerowej w Polsce.
• YACHT CLUB ANWIL Stowarzyszenie bractwa żeglarskiego z sukcesami działające od 1976 r.
• Vectra Włocławek młody klub z dużymi sukcesami na arenie międzynarodowej, od medali w mistrzostwach Europy (Michał Rosiak, Katarzyna Kowalska) po reprezentacje Polski na Igrzyskach Olimpijskich w Pekinie w 2008 roku (Katarzyna Kowalska).
• TKM Włocławek – szkółka koszykarska która powstała dnia 1 stycznia 2008 r. Klub dzieli się na kilka grup (zależnych od roku urodzenia młodych zawodników) najmłodszą grupę tworzą Młodzicy Młodsi zaś najstarszą Juniorzy Starsi. W najstarszej grupie występuje kilku utalentowanych koszykarzy którzy na co dzień trenują razem z Anwilem Włocławek (np. Damian Janiak, Dawid Adamczewski, Grzegorz Klarecki). Klub istnieje rok a już ma spore sukcesy takie jak 5 miejsce juniorów w Mistrzostwach Polski. Prezesem całego zarządu jest Piotr Świderski
• Nowy Styl DUET Włocławek- klub koszykarski z sukcesami w kujawsko-pomorskiej lidze (kadeci, młodzicy młodsi i starsi) i drużyna seniorów (obecnie grająca w III lidze).
• MMKS Junak -klub koszykówki młodzieżowej, zarówno chłopców rocznik ’93 i młodsze, jak i dziewcząt ’94. wcześniej, klub innych sportów, m.in. Jerzy Engel trenował piłkę nożną.
• WAP Włocławek-Klub piłkarski żałożony we wrześniu 2008 roku nie posiadający seniorów lecz tylko juniorów starszych i trampkarzy.
• inne kluby (w tym liczne kluby sportów walki)

Ponadto we Włocławku są organizowane zawody sportowe o randze światowej, ogólnopolskiej, regionalnej. W mieście prężnie działają również inne kluby, a także amatorska liga koszykówki, amatorska liga futsalu.

Obiekty sportowe

• trzy stadiony piłkarskie (OSIR, Włocłavia, Przylesie). Stadion OSIR jest wyposażony w bieżnie lekkoatletyczną i sztuczne oświetlenie
• dwa boiska treningowe (dla piłki nożnej) ze sztucznym oświetleniem i murawą

• dwie hale sportowo-widowiskowe. Hala Mistrzów jest w stanie pomieścić 4200 osób.
• korty tenisowe (między innymi przy Hali Mistrzów i przy ul. Wyszyńskiego)
• zadaszone korty tenisowe (ul. Żytnia)
• dwie średniej wielkości pływalnie miejskie („Delfin” i „Słodowo”), niewielki basen szkolny przy Zespole Szkół Elektrycznych oraz kilka małych basenów komercyjnych
• lotnisko Aeroklubu Włocławskiego w Kruszynie
• sezonowe sztuczne lodowisko na powietrzu
• dwa rekreacyjne porty rzeczne (Marina Zarzeczewo i przystań miejska nad Jeziorem Włocławskim)
• dwie kręgielnie („Delfin” i „MK Bowling”)
• skatepark (stadion Przylesie)
• zespół boisk do kosza (ul. Wieniecka)
• klub jeździecki „Michelin”
• pole golfowe (Wieniec-Zalesie – 6 km od Włocławka)

Demografia

Liczba mieszkańców miasta na przestrzeni wieków kształtowała się różnie. W okresie istnienia grodu książęcego (X wiek) Włocławek wsparł Bolesława Chrobrego znaczącym wojskiem jak na ówczesne czasy (800 pancernych i 2000 tarczowników), a to świadczy o istnieniu dużego grodu już w X wieku. W XIV wieku ta sytuacja diametralnie się zmieniła pod wpływem najazdów krzyżackich, a kolejne spustoszenie wśród liczby ludności wywołał potop szwedzki w XVII wieku. Dynamiczny przypływ ludności nastąpił wraz z rozwojem przemysłu we Włocławku na przełomie XIX wiek i XX wieku. Obecnie miasto dotknął proces suburbanizacji, który jest charakterystyczny dla krajów Europy Zachodniej i USA. Sama tylko gmina Fabianki w okresie 1995-2007 zwiększyła swoją liczbę ludności o 15%, przy jednoczesnym spadku liczby mieszkańców Włocławka. Jest to proces charakterystyczny dla większości dużych polskich miast. Na spadek liczby włocławian mogła wpłynąć również likwidacja województwa włocławskiego i związana z tym redukcja etatów w lokalnej administracji – spadek liczby mieszkańców odnotowuje się we Włocławku od 1999 r., a wtedy właśnie weszła w życie reforma administracyjna.

Największą liczbę ludności Włocławek odnotował w 1998 r. – 123 373 mieszkańców.

Kultura

Włocławek jest centrum kulturalnym wschodnich Kujaw. W mieście ma siedzibę wiele instytucji kulturalnych. Do najważniejszych należą:

• Teatr Impresaryjny im. Włodzimierza Gniazdowskiego we Włocławku – Na deskach teatru występują najlepsi polscy aktorzy. W sezonie 2000/2001 teatr odwiedziło 86,8 tys. widzów. Ponadto teatr skupia kilka amatorskich zespołów teatralnych
• Stowarzyszenie Edukacyjno-Teatralne "Teatr Nasz" – bardzo aktywnie działający amatorski zespół teatralny organizujący poza przedstawieniami cykliczne imprezy kulturalne o zasięgu ogólnopolskim
• Muzeum Ziemi Kujawsko-Dobrzyńskiej w skład którego wchodzi pięć oddziałów:
  • Muzeum Ziemi Kujawsko-Dobrzyńskiej
  • Muzeum Historii Włocławka
  • Zbiory Sztuki
  • Muzeum Stanisława Noakowskiego
  • Kujawsko-Dobrzyński Park Etnograficzny w Kłóbce
• Wojewódzkie Muzeum Pożarnictwa we Włocławku – zamknięte w 1989 roku
• Włocławski Ośrodek Edukacji i Promocji Kultury (dawny Wojewódzki Dom Kultury)
• Obserwatorium Astronomiczne przy ul. Fredry
• Muzeum Diecezji Włocławskiej
• Galeria Sztuki Współczesnej
• Włocławskie Centrum Kultury
• Miejska Biblioteka Publiczna
• Multikino Włocławek – 6 sal
• Czarny Spichrz, siedziba Dobrzyńsko-Kujawskiego Towarzystwa Kulturalnego oraz Klubu Środowisk Twórczych „Piwnica” (m.in. organizacja koncertów zespołów grających muzykę alternatywną)
• Klub Literacki „Bartnicka 10” działający przy Zakładzie Karnym we Włocławku

W mieście działa wiele zespołów artystycznych spośród których największe sukcesy osiągnęli:

• Chór Vladislavia
• Chór Rzemieślniczy Lutnia
• Zespół Pieśni i Tańca Kujawy
• Echo Kujaw
• Grupa Taneczna Fantazja
• Chór Canto

Od 1995 r. w mieście działa aktywnie włocławska Drużyna Rycerska. W ostatnich latach szczególnie w Parku Miejskim i na bulwarach organizowane są liczne imprezy plenerowe, na które ściągają chętnie mieszkańcy miasta i okolic. Wśród najsłynniejszych imprez należy wymienić Break Dance Session, Finał Turniej Poezji Śpiewanej, Międzynarodowy Festiwal Teatrów Ulicznych „Brukarnia”, ogólnopolskie zawody taneczne.

Zabytki

• Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, gotycka z przełomu XIV i XV w., przebudowana w latach 1891-1893 (podwyższenie wież), znajdują się w niej najstarsze witraże w kościele katolickim w Polsce (z 1360 roku), nagrobek zrobiony przez Wita Stwosza, a także liczne inne cenne rzeźby, malowidła.
• Gotycki kościół św. Witalisa z ok. 1330 r., który jest najstarszym zachowanym obiektem ceglanym w mieście.
• Późnogotycki kościół św. Jana Chrzciciela z I poł. XVI w., dawna fara miejska.
• Wyższe seminarium duchowne powstałe w 1569 r.Obecny zespół budynków pochodzi z lat 1843, 1882-1900 (przebudowa) i lat 80. XX wieku w historyzującym stylu z przewagą neogotyku. Biblioteka Seminaryjna pochodzi z 1843 r.
• Kościół i klasztor oo. Franciszkanów reformatów pw. Wszystkich świętych, pl. Wolności. Zespół klasztorny powstał w latach 1639-1644.
• Pałac biskupi, zbudowany na miejscu średniowiecznego zamku, przebudowany w latach 1720-1738, 1861 i 1925 w stylu klasycystycznym. W czasie wojen napoleońskich szpital wojskowy, następnie szkoła. Od 1858 ponownie należy do biskupów.
• Dawna kanonia, ul. Gdańska, zbudowana została w 1649 r. Jest to jeden z najstarszych świeckich obiektów zachowanych w mieście. Mieści się tam Muzeum Biskupa Michała Kozala oraz Izba Pamięci Prymasa Stefana Wyszyńskiego.
• Prałatówka, pl. Kopernika, budynek wybudowany został w 1801 r. Obecnie znajduje się w nim Muzeum Diecezjalne.
• Czarny Spichrz, budynek wzniesiony na przełomie XVIII i XIX w., usytuowany przy rogu ul. Wyszyńskiego i ul. Piwnej.
• Zespół kościoła ewangelicko-augsburskiego, przy ul. Brzeskiej, wybudowany w 1884 r.
• Pałac Mühsama, ul Kościuszki.
• Szkoła handlowa przy ul. Mickiewicza, obecnie Liceum Ziemi Kujawskiej.
• Muzeum Ziemi Kujawsko-Dobrzyńskiej przy ul. Słowackiego.
• Dawna kaplica cmentarna przebudowana na Cerkiew św. Mikołaja.
• Kościół św. Stanisława zbudowany w dwudziestoleciu międzywojennym.
• Browar Bojańczyka.
• Zespół budynków sądowych przy ul. Okrzei.
• Kościół Ewangelicko-Augsburski przy ul. Brzeskiej.
• Budynek Rieber Foods Polska przy Wyszyńskiego.
• Stary szpital miejski św. Antoniego przy ul. Szpitalnej.
• Dawna siedziba straży ogniowej przy ul. Żabiej 8.
• Liczne kamienice na śródmieściu.
• Stary młyn przy ul. Okrzei.
• dawne zespoły fabryczne i ich pozostałości (między innymi przy ul. Kilińskiego, Związków Zawodowych, Łęgskiej, Kilińskiego w lasach w Michelinie – pozostałości niemieckiej fabryki z czasów II wojny światowej)

Wiele zabytków nie doczekało obecnych czasów, wśród nich można między innymi wymienić: zamek biskupi, katedrę romańską, ratusz na Starym Rynku, kościół św. Stanisława położony nieopodal zamku książęcego, klasztor cystersów i kościół św. Gotarda na Zawiślu, kościół św. Jerzego przy ul. Jurskiej (nieistniejąca), kościół św. Wojciecha przy ul. Brzeskiej, synagogi przy ul. Żabiej 14 i Królewieckiej 17, cerkiew na placu Wolności, pałacyk na ulicy Chopina, dworzec kolejowy, zabytkowe fabryki, średniowieczne stare miasto, koszary wojskowe przy ul. Żytniej. W roku 2008 wykaz obiektów zabytkowych we Włocławku zawierał 574 obiekty. Wykaz nie obejmuje listy wszystkich zabytków, a tym samym nie są one chronione przez miejskiego konserwatora zabytków.

Wspólnoty religijne

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

Judaizm

• Żydzi stanowili przed II wojną światową blisko 18% mieszkańców Włocławka. Do września 1939 r. funkcjonowały dwie synagogi – „stara” przy ul. Żabiej 14 oraz „nowa” przy ul. Królewieckiej 17, obie zostały spalone przez Niemców. Przed wojną w mieście było 14 domów modlitwy, obecnie nie działa żaden.

Katolicyzm

• Kościół Rzymskokatolicki – liczne parafie oraz organizacje religijne – diecezja włocławska oraz dekanaty Włocławski I i Włocławski II

Prawosławie

• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny – Na Placu Wolności znajdowała się pokaźna cerkiew wysadzona w powietrze w 1925. Obecnie jej tradycje kultywuje parafialna cerkiew św. Mikołaja z 1900 roku, znajdująca się na cmentarzu komunalnym przy Alei Fryderyka Chopina (raz w miesiącu msza).

Protestantyzm

• Kościół Ewangelicko-Augsburski – parafia
• Kościół Ewangelicznych Chrześcijan – zbór we Włocławku
• Kościół Zielonoświątkowy – zbór „Maranatha”
• Kościół Chrześcijan Baptystów – placówka
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego – zbór we Włocławku

Świadkowie Jehowy

• zbór Sala Królestwa

Media

We Włocławku działają liczne media, które przekazują mieszkańcom informacje z miasta i regionu.

• Telewizja
  • Telewizja Kujawy
  • CW 24tv
• Radio
  • Radio GRA – byłe Radio W, nadające na częstotliwości 89,2 MHz
  • Radio Hit Włocławek – nadające na fali 107,6 MHz
  • Radio PiK – częstotliwość 100,3 MHz
• Prasa
  • Gazeta Pomorska (tzw. „Gazeta Kujawska”)
  • „Nowości” (mutacja Nowości Toruńskich)
  • Puls Regionu
  • Tygodnik Kujawski

Honorowi obywatele

• Jan Paweł II
• Henryk Józef Muszyński
• Tadeusz Reichstein
• Ludwik Bauer
• Władysław Nowca
• Edward Śmigły-Rydz
• Maria Danilewicz-Zielińska
• Władysław Sołtan

Urodzeni we Włocławku

• Matylda Baczyńska – aktorka
• Ludwik Bauer – działacz gospodarczy i społeczny
• Günther Bott – były sędzia w Federalnym Sądzie Pracy w Niemczech
• Anton Denikin – rosyjski generał
• Jerzy Engel – polski piłkarz i trener, selekcjoner reprezentacji Polski w piłce nożnej
• Aneta Figiel – piosenkarka
• Szymon Goldberg – skrzypek i dyrygent
• Jürgen Knobloch – profesor w dziedzinie mikrobiologii i medycyny tropikalnej i dyrektora zarządzającego w Instytucie Tropical Medicine z University Hospital w Tybindze 1944-2008
• Wacław Konopka – polski rzeźbiarz
• Jan Krenz – polski dyrygent i kompozytor
• Kazimierz Łukaszewicz – malarz
• Wojciech Maksymowicz – minister zdrowia i opieki społecznej w latach 1999-2000
• Julian Marchlewski – polski i radziecki działacz komunistyczny
• Leon Marchlewski – chemik
• Aharon Megged – pisarz
• Zdzisław Mrożewski – aktor teatralny i filmowy
• Jan Nagórski – inżynier, pilot
• Andrzej Nejman – aktor
• Tadeusz Niwiński – pisarz
• Władysław Okiński – socjolog
• Stefan Bolesław Poradowski – kompozytor
• Marcel Reich-Ranicki – niemiecki krytyk literacki
• Tadeusz Reichstein – biochemik, laureat Nagrody Nobla
• Chaim F. Shatan – psychiatra kanadyjski
• Marie Steiner-von Sivers – żona austriackiego filozofa Rudolfa Steinera
• Aneta Szczepańska – judoczka, srebrna medalistka IO w Atlancie w 1996 roku
• Dawid Woliński – projektant mody, juror w programie „Top Model”
• Feliks Wrobel – kompozytor
• Kazimierz Szpotański - inżynier elektryk, pionier przemysłu aparatów elektrycznych,

organizator największej w przedwojennej Polsce fabryki produkującej aparaturę elektryczną (w Warszawie na Kamionku), współzałożyciel 1919 Stowarzyszenia Elektryków Polskich

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Mohylew  Białoruś
• Bedford  Wielka Brytania
• Izmaił  Ukraina
• Saint-Avold  Francja