Bełchatów

Bełchatów – miasto i gmina w województwie łódzkim, siedziba powiatu bełchatowskiego. Położone na Wzniesieniach Południowomazowieckich, nad rzeką Rakówką, ok. 50 km na południe od Łodzi i ok. 25 km na zachód od Piotrkowa Trybunalskiego.

Według danych z 30 czerwca 2010 r. miasto miało 60 970 mieszkańców. Piąte pod względem ludności miasto województwa łódzkiego.

Bełchatów jest jednym z 312 miast należących do Związku Miast Polskich.

Położenie

Bełchatów jest położony w środkowej Polsce na południe od Łodzi na Wysoczyźnie Bełchatowskiej nad rzeką Rakówką (prawy dopływ rzeki Widawki).

Przez Bełchatów przebiega droga krajowa oraz drogi wojewódzkie:

• droga krajowa nr 8: granica państwa – Kudowa-Zdrój – Wrocław – Wieluń – Bełchatów – Piotrków Trybunalski – Warszawa – Białystok – Budzisko – granica państwa
• droga wojewódzka nr 484: relacji Buczek – Bełchatów – Kamieńsk
• droga wojewódzka nr 485: relacji Bełchatów – Wadlew – Pabianice

W okolicy Bełchatowa ma przebiegać droga ekspresowa nr 8 (według południowego wariantu). Przez Bełchatów przebiega linia kolejowa z Rogowca (kopalni i elektrowni "Bełchatów") do Piotrkowa Trybunalskiego (obecnie tylko ruch towarowy).

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa piotrkowskiego.

Rozwój terytorialny miasta

• 1925 – dołączenie do Bełchatowa wsi Olsztyn (teren dzisiejszego osiedla Olsztyńskiego), Zamoście (okolice dzisiejszej ul. Zamoście) i Lipy (okolice dzisiejszej ul. Lipowej).
• 1933 – przyłączenie do Bełchatowa wsi Czapliniec (okolice dzisiejszej ulicy Czaplinieckiej).
• 1977 – do Bełchatowa włączono Grocholice (aktualnie najstarsza dzielnica miasta), Politanice, część Dobrzelowa i Domiechowic.

Struktura powierzchni

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 34,64 km². Miasto stanowi 3,58% powierzchni powiatu bełchatowskiego.

Według danych z roku 2007 Bełchatów ma obszar 34,64 km², w tym: użytki rolne: 51%, użytki leśne: 15%.

Osiedla i dzielnice

Większość osiedli (głównie z wielkiej płyty) powstała w czasie najdynamiczniejszego wzrostu populacji miasta, równocześnie z Kopalnią Węgla Brunatnego "Bełchatów" i Elektrownią Bełchatów. Głównym wykonawcą blokowisk było nieistniejące obecnie Wieluńskie Przedsiębiorstwo Budowlane (tzw. "wieluński BeP") z Wielunia.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2007:

Wykres liczby ludności miasta Bełchatowa na przestrzeni 2 ostatnich stuleci:

Największą populację Bełchatów odnotował w 2002 r. – wg danych GUS 63 208 mieszkańców.

Historia

Architektura

Zabytki

Według rejestru zabytków KOBiDZ na listę zabytków wpisane są obiekty:

• dwór Olszewskich wzniesiony na początku XVIII wieku jako rezydencja ówczesnych właścicieli Bełchatowa Stanisława i Franciszka Rychłowskich, herbu Nałęcz.
• kościół późnogotycki parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Bełchatowie wzniesiony w XVIII wieku
• kościół pw. Wszystkich Świętych w parafii Grocholice

Komunikacja

Przez Bełchatów biegną ważne szlaki komunikacyjne: Warszawa–Wrocław, Wrocław–Lublin. W odległości 20 km od Bełchatowa przebiega trasa szybkiego ruchu Warszawa–Katowice, a projektowane autostrady znajdą się również blisko miasta. Przez Bełchatów prowadzi 37,8 km dróg krajowych i wojewódzkich oraz 85 km dróg miejskich i osiedlowych.

Od stycznia 1987 do kwietnia 2000 Bełchatów posiadał pasażerskie połączenie kolejowe z Piotrkowem Trybunalskim. W niedalekiej przyszłości – oddalone 30 km od miasta – lotnisko wojskowe w Łasku, gdzie znajduje się nowoczesna baza lotnicza i stacjonują F-16, zostanie przekształcone w lotnisko towarowe.

Usługi komunikacyjne świadczy MZK, który dysponuje 25 autobusami pasażerskimi, w tym jednym wycieczkowym (dane z 1995 r.). Autobusy kursują na liniach o łącznej długości 178 km, z czego 114 km przypada na samo miasto. Z dworca funkcjonują połączenia PKS, dzięki którym z Bełchatowa można dotrzeć bezpośrednio m.in. do Warszawy, Lublina, Wrocławia, Kudowy-Zdroju, Kłodzka, Częstochowy, Łodzi, Sieradza, Radomia, Kalisza, Kielc, Krakowa i Szklarskiej Poręby.

Parkingi strzeżone usytuowane na największych osiedlach oraz przystępne i dobrze oznaczone miejsca w centrum miasta.

Gospodarka

Niedaleko od miasta (10 km) znajduje się największe w Polsce zagłębie paliwowo-energetyczne, w skład którego wchodzą Kopalnia Węgla Brunatnego "Bełchatów" oraz Elektrownia Bełchatów. Bełchatów jest jednym z dwóch najważniejszych miast PBOP.

W Bełchatowie w 2010 roku rozpoczęła się budowa Galerii Handlowej Bawełnianka.

Turystyka

Około 10 km na południe od centrum Bełchatowa, przy sztucznym zbiorniku wodnym znajdują się dwa ośrodki sportowo-rekreacyjne, niezwykle popularne w okresie letnim: Ośrodek "Słok" (właściciel Elektrownia Bełchatów) i Ośrodek "Wawrzkowizna" (właściciel Kopalnia Węgla Brunatnego "Bełchatów"). Każdy z ośrodków posiada własną bazę noclegową (hotele, domki, kwatery), a także szereg atrakcji, m.in.: stadninę koni, rowery wodne, żaglówki, kajaki, boiska sportowe, kąpielisko ze zjeżdżalnią wodną i plażą, rowery go-cart, krytą pływalnię, sauny, solarium, jacuzzi, korty tenisowe o nawierzchni tartanowej, siłownię i wiele innych. Ponadto w okresie wakacyjnym często organizowane są różnego typu koncerty z udziałem gwiazd polskiej estrady.

Baza hotelowa

Baza hotelowa w Bełchatowie jest związana głównie z położeniem miasta przy ważnych szlakach komunikacyjnych: drodze krajowej nr 8 oraz drogach wojewódzkich 484 i 485, a także z ośrodkami sportu i rekreacji "Słok" i "Wawrzkowiza" położonymi w okolicach Bełchatowa. W pobliżu Bełchatowa (według południowego wariantu) ma przebiegać droga ekspresowa nr 8.

Hotele 3-gwiazdkowe (***):

• Hotel Sport znajdujący się przy hali widowiskowo-sportowej KWB Bełchatów,
• Hotel Santin,
• Hotel Wodnik Bełchatów 3 (przy Ośrodku Szkoleniowo-Wypoczynkowy "Słok" k. Bełchatowa). Położony 15 km od centrum miasta, 40 km od głównej stacji kolejowej i 15 km od głównej stacji PKS. Najbliższe lotnisko znajduje się 250 km od hotelu. W 2006 Hotel Wodnik otrzymał certyfikat SKKP i stał się członkiem wspierającym Stowarzyszenia "Konferencje i Kongresy w Polsce".

Sport

W Bełchatowie działają następujące kluby:

• Skra Bełchatów – siatkówka i pływanie
• EKS Skra Bełchatów - siatkówka
• GKS Bełchatów – piłka nożna, zapasy i brydż sportowy
• KSSP- baseball
• GLKS Zjednoczeni Bełchatów – piłka nożna
• KS Grocholice Bełchatów – piłka nożna i rugby
• LSKK Lityński Fazbud World Bełchatów – kolarstwo
• LKS Stomil Bełchatów – kolarstwo i tenis stołowy
• BKL Bełchatów – lekkoatletyka
• LZS Bełchatów

Miasto Bełchatów najbardziej znane jest za sprawą męskiego klubu siatkarskiego Skra Bełchatów. Bełchatowska baza sportowa składa się m.in. ze stadionu piłkarski GKS–u Bełchatów przy ul. Sportowej 3, hali "Energia" im. Edwarda Najgebauera przy ulicy Dąbrowskiego, hali widowiskowo-sportowej przy ulicy 1 Maja (niedaleko stadionu), kilku boisk treningowych, 4 basenów, kortów tenisowych, sal gimnastycznych i boisk szkolnych niemal przy każdej placówce edukacyjnej, boisk lekkoatletycznych, siłowni, lodowiska. Tutejsze kluby sportowe proponują uprawianie różnorodnych sportów nie tylko dorosłym, ale prowadzą też szkółki szkolące przyszłych sportowców. W czerwcu 1995 roku po raz pierwszy zorganizowano Miejską Olimpiadę Sportową, w której ponad 6 tys. uczniów walczyło o medale w kilkunastu dyscyplinach olimpijskich.

Kultura

Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna (MiPBP) im. Józefa Ignacego Kraszewskiego

Najstarszą placówką kulturalną w mieście, istniejącą od 1935 roku, jest Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna (MiPBP). Poza główną siedzibą na terenie Bełchatowa działają 4 filie MiPBP:

• Filia Nr 1 w Grocholicach. Profil filii: historyczny.
• Filia Nr 2 na Osiedlu Dolnośląskim. Profil filii: literacki.
• Filia Nr 3 na Osiedlu Okrzei. Profil filii: turystyczny.
• Filia Nr 4 na Osiedlu Binków. Profil filii: ekologiczny.

Główna placówka sprawuje również nadzór merytoryczny nad 15 bibliotekami na terenie powiatu bełchatowskiego:

• Gminna Biblioteka Publiczna w Drużbicach
• Gminna Biblioteka Publiczna w Kleszczowie oraz Filie w: Łękińsku i Żłobnicy
• Gminna Biblioteka Publiczna w Klukach
• Gminna Biblioteka Publiczna w Kurnosie
• Gminna Biblioteka Publiczna w Łękawie
• Gminna Biblioteka Publiczna w Ruścu oraz Filia w Woli Wiązowej
• Biblioteka Publiczna Gminy Szczerców
• Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Zelów oraz Filie: Kociszewie i Wygiełzowie

15 stycznia 2002 został oddany do użytku wybudowany w centrum miasta nowoczesny budynek MiPBP, w pełni dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych wraz z parkingiem przed budynkiem. W budynku został umieszczony także oddział biblioteki dla dzieci, przeniesiony z danego budynku Związku Strzeleckiego "Strzelec" (wybudowanego w 1938 roku, mieszczącego się przy ulicy 1 Maja 45.

Działalność: Oprócz typowej działalności bibliotecznej MiPBP prowadzi szereg przedsięwzięć kulturalnych:

• Ogólnopolski Konkurs Poetycki im. Wacława Olszewskiego (od 1994 r.),
• Kiermasze Taniej Książki (od 1994 r.),
• Konkurs o Regionie "Między rajem a węglem" (od 1996 r.),
• Powiatowy Konkurs "Książki na medal" (od 1999 r.),
• Powiatowy Konkurs "Książka – obiekt artystyczny" (od 2002 r.),

Biblioteka włącza się aktywnie w promocję czytelnictwa, organizując lokalne akcje (Ferie z Biblioteką, Wakacje z Biblioteką, Mamo – zapisz mnie do biblioteki, Bełchatowski Tydzień Czytania, Spotkanie z Książką), jak również włącza się do akcji ogólnopolskich (Cała Polska czyta dzieciom) oraz w akcje promujące szeroko pojętą kulturę w regionie. Współpracuje z lokalnymi mediami a także z instytucjami edukacyjno – wychowawczymi w regionie bełchatowskim. Przedstawiciele MiPBP z Bełchatowa jako przedstawiciele jedynej w Polsce biblioteki zostali (poza Biblioteką Narodową) zostali zaproszeni do Pałacu Prezydenckiego na doroczne spotkanie Twórców Kultury.

Dzięki zbiorowi tzw. "regionaliów" (prac oraz materiałów dotyczących Bełchatowa i okolic), a także poprzez wydawanie zbiorów prac literackich biblioteka stanowi istotny ośrodek wpływający na propagowanie wiedzy o historii oraz życiu kulturalnym regionu.

Przy bibliotece działa Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich

Miejskie Centrum Kultury (MCK)

Miejskie Centrum Kultury (MCK) jest głównym ośrodkiem animującym kulturę w mieście oraz regionie. W jej skład wchodzi siedziba główna, w której mieści się także jedyne w mieście kino – "Kultura" (w 2012 mają zostać wybudowane 2 kina- w Bawełniance, a także w centrum Olimpia)(ul. Gabriela Narutowicza) oraz trzy oddziały:

• "Gwarek" na osiedlu Dolnośląskim
• "Piwnica" (budynek dawnego Osiedlowego Domu Kultury "Piwnica", później Miejskiego Domu Kultury "Piwnica", przy osiedlu Wolność)
• Oddział MCK w Grocholicach

Przy MCK działa Amatorski Ruch Artystyczny, w ramach którego prowadzone są zajęcia w wielu grupach, zróżnicowanych pod względem zainteresowań oraz wieku uczestników. Należą do nich m.in.:

• Zespół Wokalny "A’VISTA"
• Klub Jam Session
• Grupa folklorystyczna "Rajka"
• Klub Twórców Kultury
• Towarzystwo Miłośników Fotografii i Filmu (od sierpnia 2007 Bełchatowskie Towarzystwo Fotograficzne)
• Bełchatowskie Bractwo Rycerskie
• Zespół tańca współczesnego "Progress"
• Klub fantastyki

Przy oddziale "Piwnica" działa bełchatowski wolontariat, który prowadzi wiele akcji w ciągu roku (letnie oraz zimowe półkolonie dla dzieci, organizacja szkoleń dla wolontariuszy, współpraca przy organizacji imprez masowych, prowadzonych przez MCK, pomoc osobom potrzebującym), z których zaś największa jest coroczna organizacja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, wspólnie z władzami miasta oraz służbami miejskimi.

Najbardziej znanymi amatorskimi grupami artystycznymi są: Bełchatowski Amatorski Teatr "BAT", Bełchatowski Chór Gospel, Dziecięcy teatr "Cudaki".

Poza tymi działaniami w poszczególnych oddziałach organizowane są wystawy, wernisaże, wieczorki poetyckie, koncerty.

Muzeum Regionalne w Bełchatowie

Idea stworzenia muzeum narodziła się na początku lat '90, zaś 16 lipca 1993 odbyło się pierwsze spotkanie Komitetu Założycielskiego Muzeum Regionalnego. Członkowie Komitetu zaapelowali do ówczesnych władz miasta o utworzenie bełchatowskiego muzeum. Swoją działalność muzeum rozpoczęło formalnie w 1995 roku, na jego siedzibę zaś wyznaczono zabytkowy, późnobarokowy dworek w centrum miasta (przy ulicy Hellwiga 11), który to był siedzibą najznakomitszych rodów miasta. Do 1987 roku opiekowała się nim rodzina Olszewskich. Po śmierci Wacława Olszewskiego – juniora budynek został odkupiony przez Urząd Miasta w Bełchatowie, jednak jego bardzo zły stan nie pozwolił na ulokowanie w nim siedziby muzeum. Swój pełny blask odzyskał po remoncie zakończonym w 1998 roku. Wtedy też zostało tam przeniesione Muzeum Regionalne z wcześniejszej, tymczasowej siedziby, którą stanowił wybudowany w 1938 roku budynek Związku Strzeleckiego "Strzelec" przy ulicy 1 maja 45.

W dniach 7-8 października 2005 w Muzeum Regionalne zorganizowana została próba bicia rekordu do Księgi rekordów Guinnessa przez Eugeniusza Geno Małkowskiego, który przez 24 godziny malował obrazy (o wymiarach 80 cm x 100 cm), na podstawie wcześniej wykonanych przez artystę szkiców.

W Bełchatowie działają dwa chóry gospel, Schola Cantorum Gospel Choir oraz Gospel Singers, odnoszące liczne sukcesy na przeglądach muzyki gospel w Polsce oraz za granicą.

Wydarzenia artystyczne o skali ogólnopolskiej

• Festiwal Filmów Niepoważnych "NAKRĘCENI" (pierwsza edycja październik 2007)
• Jesienne Spotkania Teatralne z BAT-em
• Ogólnopolski Przegląd Piosenki Żeglarskiej w Bełchatowie (organizowany od 1998)
• Festiwal Młode(j) Sztuki (organizowany od 2006)

W Bełchatowie rozwinięta jest również kultura alternatywna. Jednym z najprężniej działających jej ośrodków jest Stowarzyszenie Kultury Alternatywnej "Zgrzyt", wraz z wchodzącą w jego skład Załogą Rowerową 'Zgrzyt' Bełchatów.

Oświata

W Bełchatowie istnieje rozwinięta sieć placówek oświatowych od poziomu żłobków do filii uczelni wyższych.

Aktualnie funkcjonują:

• 1 żłobek miejski
• 8 przedszkoli
• 9 szkół podstawowych
• 1 szkoła podstawowa specjalna
• 6 gimnazjów publicznych
• 1 gimnazjum specjalne
• 6 liceów ogólnokształcących
• 1 liceum profilowane
• 2 licea ogólnokształcące dla dorosłych
• 1 społeczne liceum ogólnokształcące dla dorosłych
• 1 zaoczne liceum ogólnokształcące dla dorosłych
• filia Uniwersytetu Łódzkiego, która prowadzi kierunki: ekonomia, socjologia
• filia Politechniki Łódzkiej, która prowadzi kierunki: elektrotechnika, elektronika i telekomunikacja, zarządzanie i marketing, inżynieria środowiska, budownictwo, informatyka, mechanika i budowa maszyn
• filia Wyższej Szkoły Humanistyczno–Ekonomicznej w Łodzi, która prowadzi kierunki: filologia polska, informatyka, pedagogika, politologia, transport, zarządzanie i marketing
• uniwersytet III wieku (w budynku jednego z gimnazjów)

Wspólnoty religijne

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące Kościoły:

• Kościół rzymskokatolicki – dekanat bełchatowski
• Kościół ewangelicko-augsburski
• Kościół Ewangelicko-Reformowany w RP, Parafia w Bełchatowie
• Kościół Boży w Chrystusie
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
• Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy (cztery zbory – Bełchatów Wschód, Bełchatów Południe, Bełchatów Zachód i Bełchatów Północ)

Do 1942 w Bełchatowie działała również gmina żydowska.

Honorowi obywatele miasta

Lista honorowych obywateli miasta:

• marszałek Józef Piłsudski (od 12 czerwca 1926)
• żołnierze Zgrupowania pułkownika Ludwika Czyżewskiego (od 28 czerwca 1993) – żołnierze walczący podczas II wojny światowej w rejonie Góry Borowskiej;
• Apoloniusz Zawilski (od 28 czerwca 1993) – historyk oraz pisarz, autor monografii o Bełchatowie;
• pastor Lothar Ernst Knoch (od 29 października 1997) – inicjator projektów dotyczących współpracy polsko-niemieckiej, współzałożyciel Stowarzyszenia OPIRO w Bełchatowie;
• dr Henryk Mular (od 5 listopada 1997) – lekarz, bełchatowski radny, zaangażowany w rozwój samorządności i służby zdrowia;
• Jean Claude Versyck (od 26 września 2002) – założyciel Komitetu Partnerstwa Aubergenville-Bełchatów, inicjator działań na rzecz współpracy polsko-francuskiej;
• Jadwiga Nadana (od 26 września 2002) – działaczka społeczna, inicjatorka wielu działań popularyzujących historię Bełchatowa;
• prof. dr inż. Zbigniew Kozłowski (od 26 września 2002) – generalny projektant Kopalni Węgla Brunatnego "Bełchatów";
• prof. dr hab. inż. Maciej Pawlik (od 26 września 2002) – naukowiec uczestniczący w procesie projektowania i przygotowania eksploatacji Elektrowni Bełchatów;
• papież Jan Paweł II (od 30 października 2003)
• Tomasz Trawiński (od 29 września 2005) – działacz społeczny, członek przedwojennego Związku Strzeleckiego "Strzelec", współzałożyciel Powszechnej Spółdzielni Spożywców i Regionalnego Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego w Bełchatowie;
• Mirosław Olejniczak (od 15 grudnia 2005) – popularyzator sportu i działań na rzecz rozwoju bazy sportowej w Bełchatowie.
• Daniel Jorge Castellani (od listopada 2009) - za jego szczególny wkład w promocję Bełchatowa na arenie ogólnopolskiej i międzynarodowej.
• Konrad Piechocki (od listopada 2009) - od 2007 r. prezes PGE SKRY Bełchatów - w tym czasie SKRA m.in. niezmiennie utrzymuje tytuł Mistrza Polski, organizuje rozgrywki Final Four, zdobywa klubowe wicemistrzostwo świata; tytuł Honorowego Obywatela Bełchatowa, za szczególny wkład w promocję miasta na arenie ogólnopolskiej i międzynarodowej.

Miasta partnerskie

Zobacz też

• Stary cmentarz żydowski w Bełchatowie
• Nowy cmentarz żydowski w Bełchatowie