Osędowice – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie łęczyckim, w gminie Daszyna.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego.

Historia

Wieś, własność szlachecka istniała na pewno już w XIV w. W księgach sądowych łęczyckich miejscowość wymieniana jest jako Ossandouice, Ossedovice, Osandovicze, Ossandouo. Nazwa wywodzi się prawdopodobnie od nazwiska pierwszych właścicieli wsi - Ossędowskich lub Osendowskich herbu Lis.

Pierwszy zapis z roku 1386 roku podaje Jana z Osędowic (Johannes do Ossandouice) jako świadka w sporze pomiędzy Michałem z Szamowa a Janem Ponande.

Według Liber Beneficum Łaskiego, w XVI w. Ossandovice - wieś należąca do parafii Sławoszew, należała do grupy wsi szlacheckich pozbawionych kmieci. Dziesięcina płacona była proboszczowi w Sławoszewie.

1,5 łana należy do Jana Szamowskiego kasztelana brzezińskiego,właściciela min. Szamowa, Oraczewa. W tym czasie także do Pawła i Mikołaja Ossedowskich należy też 1 łana w Szamowie. W 1627-28 Ossedowski ustanawia swoich plenipotentów (pełnomocników). Wymieniany jest M ikołaj Ossedowski i jego syn Maciej, oraz Joanna Grodzynska lub Grodzińska wdowa po Łukaszu Osedowskim.

W 1696 roku, na podstawie relacji ze spisu inwentarza (patrz poniżej) możemy wywnioskować że właścicielami lub posesorami są Gajewski i Janicki (prawdopodobnie właściciel Janic), których podpisy widnieją pod relacją. Wiadomo ze na początku XVIII w. Osędowice (wraz majatkiem Ktery), były własnością Szamowskich.

Wieś jest bowiem są wymieniana jako posag Heleny Szamowskiej córki Jana Szamowskiego kasztelana gostynińskiego, która w 1706 r. wychodzi za mąż za Jana Sołłohuba. Następnie ok 1749 r. Osędowice przechodzą na własność syna Helleny z Szamowskich Sołłohubowej –Antoniego Sołłohuba herbu Prawdzic

Relacja w księgach grodzkich łęczyckich z 1706 r. potwierdza ten fakt (czyt. poniżej). Zapis oblatowany w księgach ziemskich łęczyckich z 1752 r. mającego miejsce zjazdu w Osędowicach, dokonany w obecności Józefa Antoniego Dowojny Sołłohuba tytulowanego wojewodą witebskim oraz starostą sannickim wraz z osobistym komisarzem generalnym Józefem Moraczewskim, oraz Sebastianem i Anną z Chełstowskich Malewską małżeństwem z Oporowa, obecnym posesorom Osędowic.

Wspomniany Józef Dowojna Sołłohub (ur. 1709, zm. 1781)brat Antoniego gen. altyrelii litewskiej, był synem Jana Sołłohuba i Szamowskiej, pełnił funkcję kasztelana żmudzkiego 1742-1748, kasztelana następnie wojewodya witebskiego, starosty sannickiego, odznaczony Orderem Orła Białego w 1750. Według Regestrów Diecezjów Franciszka Czajkowskiego z 1783 roku, właścicielem lub posesorem Osędowic był Kurowski.

W 1827 r. (wg. Tabeli Miast, Wsi i Osad Królestwa Polskiego) wieś posiadała 10 domów, 107 mieszkańców. Według Słownika Geograficznego wieś Osędowice należąca do gm. Mazew w parafii Witonia ma 11 domów, 113 mieszkańców. Folwark liczy 3 domy i 10 mieszkańców. Według Księgi Adresowej Polski z lat 1928-1934 właścicielami folwarku byli: Fijałkowski Marian, Jeziorański Józef. Ostatnim zarządcom majątku przed reformą po II wojnie światowej był Kuśmider (lub Kośmider) .

Herbarza Kacpra Niesieckiego, wśród polskich rodów szlacheckich pieczętujących się herbem Lis, wymienia min. Osędowskich (Ossedowskich). Herbarz Seweryna Uruskiego wymienia: "Mikołaj i Stefan 1598, Wojciech komornik ziemski buski 1607 r.Barbara żona Wojciecha Cielewicza 1625 r. Stanisław Akademik krakowski, autor i poeta w końcu 1640 r.Stanisław kanonik krakowski um.1680 r. N.elektor (osoba posiadająca prawa wyborcze) 1669 z woj. sieradzkiego. Franciszek, syn Jana elektor z woj. łęczyckiego 1697 r., Ludwik dziedzic Zakrzewa 1720 r. Ludwik syn N. łowczego inflanckiego 1774 r."

Polski Słownik Biograficzny wymienia Stanisława Ossędowskiego (Osędowskiego) h. Lis, urodzonego w Dzierżawach (obecnie w pow. poddębickim w gm. Wartkowice) w diec. gnieźnieńskiej, syna Tomasza, ok. 1598r. akademika krakowskiego, profesora prawa, poetę zmarł ok. 1698 r. Można tylko przypuszczać że mógł być to potomek Ossędowskich z Osędowic.

Żychliński w swym herbarzu od hasłem Bagniewskich, wymienia Teofile Bagniewską I-mo voto Wojciecha Bagniewskiego h.Pomian (z domu Osłowską) która w 1688 r. w zapiskach trybunał piotrkowskiego była drugą żoną Teofila Osędowskiego.

Teki Dworzaczka pod hasłem Osędowscy h. Lis przynoszą nam takie informacje: Osędowscy h. Lis. Mikołaj w r. 1622 kwitował Katarzynę z Dzierżanowskich, 1-o v. Jarochowską, 2-o v. Nerską, matkę Melchiora i Marianny Jarochowskich, z zobowiązania danego w grodzie łęczyckim (I. Kal. 88a s. 861). Piotr, ekonom kasztelana przemęckiego, i Agnieszka, rodzice Wojciecha, ochrzszcz. 23 IV 1645 r. (LB Nowe Miasto). Jan, syn zmarłego Piotra, na połowie swych dóbr, a przede wszystkim na sumie 3.000 złp. zapisanej sobie przez Zofię z Szyszkowskich Rzuchowską sposobem zastawu na częściach Skarszewa Małego i Chrostowa w powiecie kaliskim w r. 1466 oprawił posag 1.000 złp. żonie Zofii Woluskiej (?) (R. Kal. 2 k. 204v). Janowi w r. 1669 roborował skrypt Franciszek Bieniecki (I. Kal. 129 s. 23). Franciszek w r. 1685 sumę zapisaną niegdyś przez już zmarłą Krystynę z Gomolińskich, 1-o v. Szypowską, 2-o v. Tomicką, cedował dzieciom jej: Marcinowi, Ewie, Mariannie i Annie Szypowskim (ib. 143 s. 210). Piotr i Barbara, rodzice Antoniego Jakuba, ochrzczona 24 VII 1702 r. (LB Św. Wawrzyniec, Gniezno). Marcin, nie żyjący już w r. 1714, kiedy występowała wdowa po nim, Wiktoria Kobierzycka, żona 1-o v. Władysława Porczyńskiego (I. Kal. 159 s. 352). Żyła jeszcze ta Wiktoria w r. 1716 (I. Kon. 73 k. 392v).

Grodzkie i ziemskie > Kalisz > Rezygnacje, XVI wiek 496 (Nr. 2) 1666 Jan Osędowski, s. olim Piotra Osędowskiego, na 1/2 dóbr a gł. na s. 3. 000 złp. zap. sobie spos. zast. przez Zofię z Szyszkowskich Rzuchowską na cz-ch wsi Skarszewo M. i Chrostowo (?), zap. pos. 1. 000 złp. ż. Annie Wolnskiej (?) (f. 204v)Grodzkie i ziemskie > Kalisz > Inskrypcje > XVII/XVIII wiek 2308 (Nr. 143) 1685 Franciszek Osędowski, s. 2. 000 zł. przez ol. Krystynę Gomolińską ż. 1-o v. ol. Wojc. Szypowskiego, 2-o v. ż. Marcina Trzebickiego zapis. ced. Marcinowi, Ewie, Mariannie i Annie Sz-im, dzieciom ol. Wojc. (p. 210 4331 (Nr. 159) 1714 - Michał Niwski i Maria Kwiatkowska małżeństwo ona mocą swych praw pani wsi Szadek z Istrony i Wiktorja Kobierzycka, wdowa po zmarlym Władysławie Porczyńskim i 2-o v. po zmarlym Marcinie Osędowskim i jej syn Adam Porczynskiego w imieniu swoim i Aleksandra Porczynskiego syna i brata swego komplanac Grodzkie i ziemskie > Konin 12435 (Nr. 73) 1716 G. Michał Niwski w im. sw. i ż. Marianny Kwiatkowskiej kwit. Wiktorię z Kobierzyckich Ossędowską matkę, wdowę, oraz Aleksandra, Adama, Franciszek Porczyńskich jej 1-o v. zrodzone dzieci (f. 392) Wiktorja Kob. ż. niegdyś żyjacego Władysława Porcz., 2-o v. niegdyś żyjacego. Marcina Ossędowskiego (f. 392v)

Niewątpliwie na uwagę zasługuje fakt, iż z Osędowicami swoje wspomnienia łączył Jan Nowak Jeziorański, który odwiedzał tutaj swojego (prawdopodobnie) wuja Józefa Jeziorańskiego,który w 1930 był właścicielem folwarku w Osędowicach (Książka adresowa Polski z 1930 r).Tak oto wspomina tu swój pobyt: "Najszczęśliwsze były wigilie mojego dzieciństwa, przeżywane w typowej atmosferze starego, polskiego dworku mojego stryja w Osędowicach Murowanych pod Łęczycą. Pamiętam ten nastrój. Tradycyjny rytuał wigilijny był wiernie zachowywany. Zupa grzybowa albo barszcz, wreszcie wspaniałe kluski z makiem i na koniec ryba w galarecie. Później, w dość licznym gronie rodzinnym, zbieraliśmy się pod choinką, obdarowywaliśmy się upominkami, śpiewaliśmy kolędy, a na końcu jechaliśmy sankami do kościółka w Witoni. Wyprawa na Pasterkę przypominała kulig, bo sanek jechało dużo, brzęczały dzwonki, a po obu stronach drogi szli ludzie ze wsi. Kościółek pamiętam rozświetlony, wypełniony po brzegi tłumem wiernych śpiewających polskie kolędy. To były niezapomniane przeżycia. "Opisy folwarku i dworu W księgach grodzkich łęczyckich znalazłem dwa opisy inwentarzy z 1696 oraz 1706 roku. Prot hocollum relationum z 1696 r. opisuje:

„Dwór stary, bardzo zły, na którym wierzch słomiany z poszyciem, połamany już się wali. Izba pierwsza do pomieszkania, w której okien cztery powybijanych, papierem pozalipianych deskami pozabijanych. Piec bardzo zły popadany z fundamentem y na ziemie urwać nim .... .Z izby tej alkierz bez pieca przybudowany, w nim okien bywało 3trzy, a teraz pozabijane tylko jednego z tego alkierza sionka, z sionki komora. Z podwórza w tym budynku pod snopkami przed izbą wzwyż opisany sień w niej kociołek wlepiony do robienia piwa. Z tej sieni jednej drzwi, drugie do izby ciemnej piekarnianej gdzie pastuszka mieszka, w której piec, trzecie drzwi na gorę całe pustą. Stodoła całą spustoszona z poszyciem w dwojgu bojowiskach i dwojga wrotniach połamanychpodpory trzymają. Spichlerz w jednej stodole i ten się wali. Obory z żerdzi budowane bardzo złe, murek na nich połamany i poszycia złego... chlewkami do dwora przystawionych z chrustu dwa. Na podwórku gołe drzewo stoi, sama izba gdzie piekarnia bywała

Budynki dworskie Pierwsza chałupa w której mieszka Sikora ogrodnik potrzebuje naprawy, do niej należy ... chruściana i obórka zła chruściana. Druga chałupka zagrodnik w niej mieszka, bardzo zła, wali się, do niej stodółka należy, chlew chruściany, trzecia chałupka w niej mieszka Stasiek zagrodnik, zła prawie się wali do niej stodoła chruściana, czwarta chałupa pusta, zła, w niej mieszka Marcin kmieć, do tej chałupy stodółki dwie, jedna nowa druga stara, zła chruściana i chlew. W piątej chałupie naprawnej mieszka Jędrzej Piejka, zagrodnik, do której chałupy stodoła chruściana dobra i chlew jeden.

Zasiewki Dworskie W oziminie składów ... na żyto chłopu Piejce na tejże sztuce odebrano owsem zasiane, składów 11 które odłogiem leżą Janicach odłogiem zostawionoktóre odłogiem leżą w jarzynie. Działo się w Osędowicach. Na końcu podpisy: Kazimierz Gajewski, Józef Janicki trzymaną ręką” Prothocollum relationum (relacja) z 1706 r. opisuje:

„Inwentarz spisany na gruncie przy przyjacielach opisanych jako ich Mści. Panowie Topolscy małżonkowie (odbierają?) te dobra według opis prawa z Jego Mści. Panem Szamowskim dziedzicem tych dóbr Osędowicz.

Naprzód ... według opisanego prawa między ich Mość-mi. Ich mości Panowie Szamowscy nie bronią ich Mścią Panom Topolskim ... dwór odbierają bardzo zrujnowany naprzód w niem drzwi dwa na biegunach do kuchni ... podłogi na tej sieni nie masz, kumin potrzeba naprawy, gliną i snopkiem popierany zły, sieni drzwi do izby na zawiasach, klamki u nich były . Izbie konewnik prosty, drzwiczki do tego konewnika na zawiasach, w tej izbie ani okien ani ław nie ma, piec w tej izbie z gliny ulepiony więc kedy kafelek kuminek prosty który ratunku potrzebuje tak że i krzynka zła. Z tej izby jest budynek przystawny który bardzo zrujnowany jest z gruntu trzeba dach dać, rynnę także, w którym budynku przystawionym jest izdebka, w której izbie okien nie masz zadnych, tylko trzecie oprawne, w tej izdebce drzwi na zawiasach, piec polewany bardzo zły, kuminek także z tej izdebki na której sionce podłogi nie masz tylko ...komórka, połowy podłogi nie masz , okno w tej komorze złe w drewno oprawne, z tej sionki drzwi na dwór, przy których drzwiach nie masz ani zamków ani klamek.

Podwórze koło dwora chrustem ogrodzone, wrót do niego nie masz, w tym podwórzu chlewy zrujnowane zrujnowane, stajenka z chrustu upleciona, obora pusta zła ani płotów ani ... nie masz. Stodułka na drzewo pobudowana, zła naprawy potrzebuje bo tylko na podporach, u tej stodoły spichlerz naprawy potrzebuje, w którym dworze ich Mość odbierają ani bydła żadnego i na dworze ogrody nie pozasiewany.

Robocizna poddaństwa Naprzód kmieć Stanisław Płócienniczak ma dworską załogę, 4 (pary) koni, którego woza nie ma bo jeszcze Imć. P. Topolskiego tego konia wzięto, ani woza ani krowy nie ma, ten kmieć powinien robić w tydzień 5 dni dwojgiem tylko dzień jego w tydzień jako i przedtem rabiał. Zagrodnicy

którzy powinni po 5 dni w tydzień robić dwóch który nie mają żadnej załogi ale ich pole wydzielone, mianowicie Jan sobie obsiał tylko załogi nie ma, Tomek ten nie ma żadnej załogi ani... temu trzeba dać na folwarku pańskim chałupę starą która potrzebuje naprawy, ten że Tomek chałupy nie ma, któremu trzeba pobudować nową. Podpisy: Adam Gozdowski, Franciszek Chmielecki, Kazimierz Rylski, następnie w tekście po łacinie wymieniane są nazwiska Andreas Topolski, Paulus Szamowski bonorum Osędowice.