Tum (województwo łódzkie)

Tum – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie łęczyckim, w gminie Góra Świętej Małgorzaty, na prawym brzegu Bzury, około 2,5 km na wschód od dzisiejszego centrum Łęczycy.

Do 1954 roku istniała gmina Tum. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego.

Historia

Pomiędzy X a XIII wiekiem, na południowy zachód od dzisiejszej wsi Tum istniał gród. Prawdopodobnie z fundacji Kazimierza Odnowiciela w II poł. XI w. powstało tu opactwo benedyktynów pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Aleksego. Około roku 1140 opactwo przeniesione zostało do Mogilna, zaś klasztor rozebrany, co miało zapewne związek z budową w tym miejscu nowego założenia. W średniowiecznym Tumie, czyli Łęczycy, powstała jedna z pierwszych szkół kolegiackich w Polsce - przetrwała do XVIII w. Archikolegiata Łęczycka w Tumie posiada wspaniały romański tympanon i romańskie freski. Według legendy spoczął w niej Piotr Włost i abp gnieźnieński Jan Janik oraz kilku innych włodarzy Kościoła - znaleziono biskupie groby w trakcie wykopalisk. W podziemiach archikolegiaty zachowały się relikty opactwa NMP. W Tumie znajdują się obecnie relikwie Św. Wojciecha. Na ścianie jednej z wież można zobaczyć także ślady diabła Boruty. W archikolegiacie odbyło się kilkadziesiąt synodów kościelnych uznawanych za pierwsze polskie sejmy - kościół był siedzibą arcybiskupów do XVIII w. i pozostawał pod opieką królów polskich. W 1967 r. prymas Wyszyński i arcybiskup Wojtyła w Archikolegiacie Łęczyckiej w Tumie prowadzili uroczystości kończące Milenium Polski. Archikolegiata jest największym kościołem romańskim w Polsce. Wielokrotnie niszczona przez m.in. Litwinów, Tatarów i Krzyżaków oraz pożary, przebudowana w XVIII w. przez Efraima Schroegera, spłonęła w czasie walk z hitlerowcami w czasie Bitwy nad Bzurą w 1939 roku. Odbudowana i przekształcona (m.in. strop żelbetowy) po 1947 wg projektu Jana Koszczyc - Witkiewicza. Duży wkład w odbudowanie świątyni wniósł ksiądz prałat Władysław Chmiel, który w czasie odbudowy był proboszczem tumskiej parafii.

Dzisiejsza nazwa wsi, a także cała jej historia od połowy wieku XII wiąże się ściśle z tumem, jak dawniej nazywano katedrę lub kolegiatę. Arcybiskup gnieźnieński Jakub ze Żnina w 1141 rozpoczął bowiem na miejscu dawnego opactwa budowę zachowanej do dziś kolegiaty łęczyckiej. Inne publikacje przypisują budowę monumentalnego kościoła będącego kopią katedry wawelskiej Władysława Hermana, bp Aleksandrowi z Mallonne lub księżnej Salomei, która miała w Łęczycy swoją siedzibę po śmierci Krzywoustego. Arcybiskup Janik konsekrował świątynię w 1161 r.

Oprócz warownego dwunastowiecznego kościoła romańskiego we wsi znajduje się, tuż obok niego, mały drewniany kościółek parafialny z XVIII wieku (powstał w czasie przebudowy kolegiaty przez architekta Efraima Szregera) pod wezwaniem św. Mikołaja. Obok kościółka posadzono w 1999 dąb na pamiątkę sprowadzenia do Tumu relikwii św. Wojciecha. W pobliżu Szwedzka Góra - gród z VI w., będący stolicą plemiennego Państwa Łęczycan i siedzibą Bolesława Krzywoustego w czasie wojny ze Zbigniewem. Cmentarz parafialny kryje groby miejscowej szlachty i duchowieństwa, a także kwatery żołnierzy poległych w 1914 r. i w czasie Bitwy nad Bzurą w 1939 r. Po 2003 roku żelbetowy strop został osłonięty stropem drewnianym.