Tuszyn

Tuszyn – miasto w centralnej Polsce w woj. łódzkim, w pow. łódzkim wschodnim, w gminie Tuszyn, oddalone od południowych granic Łodzi o 15 kilometrów. Położone jest przy tranzytowej drodze DK 1 oraz autostradzie A1. W roku 1880 urodził się tu Aleksander Zwierzyński, prawnik i dziennikarz, wicemarszałek senatu; w 1895, Jankiel Adler, malarz ekspresjonistyczny i surrealistyczny. W miejscowości istnieje straż pożarna która została założona w 1884 roku.

Według danych z 31 grudnia 2008 miasto liczyło 7124 mieszkańców.

Historia

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1223 roku. Należała ona do dóbr królewskich i posiadała komorę celną.

W 1416 r. Władysław Jagiełło lokował tu miasto królewskie. W XV wieku było ono miejscem wypadowym dla królewskich polowań w okolicznej puszczy. W roku 1655 Tuszyn został splądrowany przez wojska szwedzkie podczas potopu. Miasto na jakiś czas podupadło, dopiero napływ Żydów w pod koniec XVII wieku nieco poprawił sytuację gospodarczą.

Wskutek II rozbioru Polski Tuszyn wszedł w 1793 roku w skład Prus. W 1807 roku znalazł się w Księstwie Warszawskim, a w 1815 w Królestwie Kongresowym. Wiek XIX to okres rozwoju funkcji handlowej miasta. W Tuszynie odbywało się 12 targów rocznie, na które zjeżdżali kupcy z odległych stron - z Mazowsza, Śląska czy Wielkopolski. Napływ do miasta kolonistów niemieckich przyczynił się do rozwoju rzemiosła.

W latach 50. XIX wieku Tuszyn utracił jednak znaczenie wskutek dynamicznego rozwoju niedalekiej Łodzi. W 1860 roku miasto liczyło 1860 mieszkańców, w tym 61% katolików i 37% Żydów. W 1863 roku w walkach powstania styczniowego wziął udział oddział zorganizowany przez tuszyńskiego ławnika, Tomasza Zdzienickiego.

W 1870 roku, jak większość małych miast w Królestwie Polskim, Tuszyn ukazem carskim pozbawiony został praw miejskich. W tym samym roku na ówczesnych 1820 mieszkańców miejscowości składało się 62% Polaków, 34% Żydów i 3% Niemców.

Podczas okupacji niemieckiej w 1915 r. Tuszyn uzyskał połączenie kolejką dojazdową (tramwajem podmiejskim) z Łodzią przez Rzgów, co otworzyło dla miejscowości nowe perspektywy rozwoju. Początkowo (z powodu wojny) z trakcją parową, od 1927 r. z trakcją elektryczną. W 1921 samorząd poczynił starania o utworzenie w Tuszynie sanatorium przeciwgruźliczego, ostatecznie oddanego do użytku w 1928 i funkcjonującego do dziś. W roku 1924 Tuszyn odzyskał prawa miejskie. Ze względu na dogodne połączenie tramwajowe w końcu lat 20-tych zaczęła żywiej rozwijać się letniskowa i wypoczynkowa funkcja miasta. W 1939 r. Tuszyn liczył już 4500 mieszkańców.

Podczas okupacji Niemcy wywieźli ludność pochodzenia żydowskiego do getta w Łodzi, a następnie wymordowali.

15 listopada 1951 roku pod Tuszynem doszło do katastrofy lotniczej samolotu Polskich Linii Lotniczych LOT - Lisunow Li-2 lecącego z Łodzi do Krakowa, w której zginęło 16 osób (12 pasażerów i 4 członków załogi, w tym pilot kpt. Marian Buczkowski - ojciec znanego aktora Zbigniewa Buczkowskiego). Przyczyną katastrofy była awaria silników (pilot zgłaszał ich awarię na lotnisku, ale zmuszono go do realizacji lotu).

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa piotrkowskiego. W 1978 r. zlikwidowane zostało połączenie tramwajowe miasta z Łodzią. W tym samym okresie droga Tuszyn-Łódź przebudowana została na trasę szybkiego ruchu, omijającą centrum Tuszyna od południowego zachodu.

Przez wiele lat w Tuszynie istniał zakład filmów lalkowych Studia Małych Form Filmowych Se-ma-for (zlikwidowany w końcu lat 90 XX wieku). Tu powstały zdjęcia do słynnych lalkowych seriali Miś Uszatek, Miś Colargol, Pingwin Pik-Pok.

Zabytki

• zespół kościoła parafialnego p.w. św. Witalisa Męczennika wraz z otoczeniem, ul.Łowicka 1, nr A/89 z 23.02.2010:
  • kościół, 1860-62, 1927-30, z wyposażeniem barokowym
  • plebania, 1912-16
• małomiasteczkowe budownictwo mieszkalne z XIX i I poł. XX wieku.

Integralne części miasta

Integralne części miasta wymienione w TERYT: Antonówki, Grzędy, Kępica, Niedas, Ogrodzonka, Poddębina, Tuszynek Poduchowny, Tuszyn-Las, Wielkopole.

We wrześniu 2010 r. Tuszyn przejął od pobliskiego szpitala bloki mieszkalne tworząc nową dzielnicę: Tuszynek.

Sport

W mieście działa klub sportowy MKS 2000 Tuszyn, który zastąpił rozwiązaną w 2000 r. Jagiellonię Tuszyn.