Nowa Brzeźnica

Nowa Brzeźnica – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie pajęczańskim, w gminie Nowa Brzeźnica, nad Pisią.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Nowa Brzeźnica.

Przez wieś przebiega droga krajowa nr 42 relacji Kluczbork – Nowa Brzeźnica – Starachowice oraz droga wojewódzka nr 483 relacji Łask – Nowa Brzeźnica – Częstochowa.

Historia

W 1265 Leszek Czarny zezwala zasadźcom Marcinowi i Przybysławowi na wykarczowanie 42 łanów brzeziny pod nową osadę obok starszej na trakcie handlowym z Rusi na Śląsk. W latach 1287–1870 prawa miejskie]. Początkowo miasto królewskie przeniesione ze Starej Brzeźnicy. Od 1717 r. własność klasztoru oo. Paulinów z Jasnej Góry. Rozwój miasteczka zahamowały w XVII i w pocz. XVIII w. liczne pożary, epidemie oraz przemarsze wrogich wojsk. Pożar w 1727 r. pochłonął 70 domów, następny w 1790 r. strawił większą część zabudowań miejskich. Ostatecznie w 1868 r., pod pretekstem udziału mieszkańców w powstaniach 1830–31 i 1863–64 Nowa Brzeźnica utraciła prawa miejskie i do dzisiaj pozostaje wsią.

Do końca lat 30. XX w. znaczny odsetek mieszkańców stanowili Żydzi (w 1921 r. 406 osób – 21%).

W 1939 r. Niemcy wcielili miejscowość w granice Rzeszy; jej nazwę zmieniono potem na Berntal. W 1942 r. brzeźniccy Żydzi wywiezieni zostali do getta w Pajęcznie, a następnie wymordowani. Wojska radzieckie zajęły Nową Brzeźnicę wieczorem 18 stycznia 1945 r.

Związani z miejscowością

Miejsce urodzin Jana Długosza w 1415, syna starosty brzeźnickiego. Przebywał tu też król Jan Kazimierz w czasie rokoszu Lubomirskiego.

W Nowej Brzeźnicy urodził się również Juliusz Łuciuk – polski kompozytor.

Zabytki

• neogotycki kościół p.w. św. Jana Chrzciciela w miejscu gotyckiego ufundowanego w 1417 r. przez króla Władysława Jagiełłę, z zachowaną w bryle gotycką dzwonnicą i plebanią z 1884,
• miejsce po zamku (przed 1535) i późniejszych dworach starostów,
• pomnik Jana Długosza przed Urzędem Gminy (1987).

Zobacz też

• Stara Brzeźnica
• Dubidze
• Synagoga w Nowej Brzeźnicy