Stara Brzeźnica

Stara Brzeźnica – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie pajęczańskim, w gminie Nowa Brzeźnica. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa częstochowskiego.

Brzeźnica Stara uzyskała prawa miejskie w 1265 r. W centrum miejscowości zachował się rynek pamiętający czasy średniowiecza, kiedy to w 1287 r. Książę Sieradzki Leszek Czarny przeniósł miasto ze Starej Brzeźnicy na nowe miejsce, gdzie mianowani przez niego zasiadcy Marcin i Przybysław założyli nową osadę (Nowa Brzeźnica) na "nowym korzeniu" - w miejscu gdzie krzyżowały się szlaki handlowe z Rusi na Śląsk i z Małopolski na Mazowsze. Ponadto dogodniejsze warunki terenowe sprzyjały zabezpieczeniu miasta. Rozwój miasta spowodował, że w końcu XIII w. Władysław Łokietek nadał mu prawa starostwa niegrodowego i nakazał wybudowanie zamku, co wiązało się z jego częstymi odwiedzinami Brzeźnicy i tym, że miasto to było w pobliżu granicy ze Śląskiem, który był w rękach Wacława II, przeciwnika Łokietka. Z tego okresu pochodził gotycki kościół parafialny rozebrany na początku XIX w.

W Brzeźnicy w 1415 r. urodził się i spędził dzieciństwo Jan Długosz. Był jednym z 12 synów Jana Wieniawity, rycerza z Niedzielska pod Wieluniem, który został przezwany "Długosz". Otrzymał starostwo brzeźnickie w nagrodę za postawę w bitwie pod Grunwaldem. Przed siedzibą gminy stoi jego pomnik, a w miejscowej szkole jest izba pamięci jemu poświęcona.

Miasto upadło. W 1717 r. sejm przekazał starostwo brzeźnickie paulinom w zamian za utrzymanie załogi zbrojnej na Jasnej Górze. W 1751 r. w Brzeźnicy urodził się Marcin Molski, znany poeta i satyryk. Ostatecznie straciło prawa miejskie 1868 r. W 1904 r. przy rynku wystawiono kościół neogotycki a w jego mury wkomponowano wieżę z dawnego kościoła. W 500. rocznicę śmierci Jana Długosza wmurowano na kościele pamiątkową tablicę. We wrześniu 1939 r. dowódca Wołyńskiej Brygady Kawalerii płk dypl. Julian Filipowicz po bitwie pod Mokrą wyznaczył Brzeźnicę na miejsce koncentracji swoich oddziałów. Na cmentarzu (przy drodze do Łasku) groby 12 ułanów wymienionych z nazwiska i 14 n.n. oraz dwa duże groby żołnierskie z I wojny św. Sprzed bramy rozciąga się widok na rozległe obniżenie o ciekawej genezie - tzw. Błota Kruplińskie. Jest to forma wytopiskowa związana ze zlodowaceniem środkowopolskim. Zagłębienie to wypełniało jezioro, które osuszyła wypływająca z niego rzeczka Pisia.

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Starej Brzeźnicy

Bibliografia

• Marszałek W., Tam, gdzie polski kawalerzysta rozbił hitlerowskie zagony..."Na sieradzkich szlakach" nr 3-4/55-56/XIX, s. 40-43 (plany, zdjęcia)