Gomulin

Gomulin – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie piotrkowskim, w gminie Wola Krzysztoporska.

Za Królestwa Polskiego istniała gmina Gomulin.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa piotrkowskiego.

Historia

Według najnowszych źródeł historycznych Gomulin istniał już w epoce piastowskiej (X – XII w.) jako wieś służebna. W XIV wieku okolicę tę posiadał mężny ród Jelitczyków, który zasłynął męstwem na polach pod Płowcami. Wnuk Floriana Szarego Piotr założył tu osadę szlachecką Gomulin w miejscu już istniejącej osady. Od Gomulina jedną gałąź rodu Jelitczyków przezwano Saryuszami Gomulińskimi.

W 1550 roku w czasie sejmu w Piotrkowie, na którym to radzono o małżeństwie Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną w Gomulinie mieszkała królowa Bona Sforza. Królowa zamieszkała w szlacheckim dworze oryginalnej budowy z dwoma bocznymi pawilonami. Dwór ten zaledwie mógł pomieścić otoczenie królowej stanowiące niejako stronnictwo opozycyjne przeciwko zamiarom młodego Zygmunta. Pewnym jest, że wraz z Boną w Gomulinie przebywali: Piotr Kmita Sobieński wojewoda krakowski, biskup krakowski Piotr Gamrat, prymas Mikołaj Dzierzgowski, wojewoda poznański Łukasz z Górki oraz wielu innych stronników królowej. Przy Bonie były również jej trzy córki Zofia, Anna i Katarzyna. Z zachowanych dokumentów wiemy, że w tym czasie do Gomulina przybył do swej matki król Zygmunt August, który to na prośbę dziedziców gomulińskich nadał osadzie Gomulin herb. Sama zaś Bona dla Gomulina zostawiła niezwykle cenną pamiątkę, tj. relikwię św. Mikołaja Bp., którą to przywiozła z rodzinnego miasta Barii w Italii.

Relikwie św. Mikołaja Bp. Przechowywano w Gomulińskim dworze do 1619 roku, kiedy to ówczesny dziedzic Gomulina, podstoli gostyński Michał Mikołaj Tarnowski herbu Jelita i jego żona Katarzyna z Koniecpolskich przenieśli do Gomulina z Koniecpola nad Pilicą stojący tam drewniany kościół i postawili go na końcu parku dworskiego obok kilkuset letniego wiązu (drzewo to rosło do 1987 roku). W tym to kościele umieszczono relikwię św. Mikołaja, który to stał się patronem świątyni. Świątynia ta była zbudowana z drzewa modrzewiowego, na zrąb, jednonawowa, z węższym od nawy prezbiterium zamkniętym poligonalnie. Budynek pokryty był dwuspadowym dachem, poszytym słomą, z wieżyczką na sygnaturkę na dachu nawy. Obok kościoła stanęła dzwonnica zbudowana na słup i oszalowana deskami, kryta wysokim słomianym dachem. W tym samym 1619 roku kościół kanonicznie erygowany przez Wawrzyńca Gembickiego arcybiskupa gnieźnieńskiego, jako filialny piotrkowskiej fary. Parafia erygowana 7 kwietnia 1631 roku przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jana Wężyka. Konsekracji w dniu 29 czerwca 1631 roku dokonał biskup sufragan płocki Stanisław Starczewski pod tytułem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, św. Mikołaja biskupa, św. Michała Archanioła i św. Katarzyny. Kościół ten z biegiem czasu uległ zniszczeniu tak, iż w latach 1823 – 1866 był całkowicie zamknięty, a nabożeństwa odprawiane były w zakrystii. W 1870 roku paulin Bazyli Nowicki pełniący obowiązki proboszcza w Gomulinie rozpoczął starania o budowę nowej świątyni. Były to jednak czasy zaborów, a w zaborze rosyjskim katolikom nie wolno było budować kościołów. Ksiądz Nowicki udaje się więc do gubernatora w Piotrkowie i oznajmia, że parafianie z Gomulina pragną wybudować świątynię na cześć cara Mikołaja. W tej sytuacji gubernator nie mógł odmówić. I tak wkrótce kościół rozebrano i przystąpiono do gromadzenia potrzebnych do budowy funduszy i materiałów. W 1871 roku odbyło się poświęcenie fundamentów pod nowy obecny kościół przez księdza Jana Jakubowskiego miejscowego dziekana, a w dniu 5 września 1872 roku poświęcony został kamień węgielny przez ks. kanonika Wojciechowskiego proboszcza parafii Pajęczno. Kościół wybudowano według projektu Symforiana Szpadkowskiego, kosztem parafian zaledwie trzech wsi: Gomulina, Cisowej i Zaborowa oraz z dobrowolnych składek okolicznych włościan i dworów szlacheckich. Budowę ukończono w 1874 roku i w tymże roku kościół został poświęcony przez ks. dziekana Jakubowskiego. Konsekracji zaś dokonał Tomasz Kuliński biskup satalański, administrator i wikariusz apostolski diecezji kieleckiej. Do nowej świątyni ze starego kościoła przeniesiono wiele sprzętów w tym dwa ołtarze z nastawami rokokowymi. Kościół ten stoi do dnia dzisiejszego, jest on murowany, również jednonawowy z prezbiterium zamkniętym półkoliście, z wieża na południe. Podczas działań I wojny światowej w wyniku działań artylerii austro-węgierskiej kościół uszkodzony przez pocisk poważnie zniszczony. W 1917 roku poddany gruntownej odnowie. W czasie trwania I wojny światowej żołnierze austriaccy skradli z kościoła relikwię św. Mikołaja. W roku 2000, ks. dr Piotr Jura (pochodzący z Gomulina), przekazał na ręce ks. prałata Mariana Wiewiórowskiego, proboszcza parafii Gomulin, relikwię św. Mikołaja Bp., którą przywiózł z Bari we Włoszech.

W roku 1827 Gomulin liczył 28 dymów (zagród), 244 mieszkańców. Do 1863 r. był wsią szlachecką, a od tego roku stał się wsią rządową. W 1866 r. zniesiono gminę Gomulin i przeniesiono ją do Szydłowa.

W roku 1864 za udział w powstaniu władze carskie zesłały dziedzica gomulińskiego Wawrzyńca Wiśniewskiego na Syberię, a jego majątek uległ konfiskacie. W 1879 r. dziedzic za sumę 70000 r.s. odkupuje majątek Gomulin. Dobra Gomulin mające podległej przestrzeni 48 włók, składały się z dwóch folwarków tj. Gomulin i Żądło. W 1911 roku majątek ostatecznie rozparcelowano. Z parcelacji tej powstały dwie nowe wsie: Praca (1900 r) i Gomulin-Kolonia (1911 r.). Dwór wraz z parkiem i ogrodami zakupiony został przez włościanina Wojciecha Michalskiego, który przystosował budynki dworskie do swych potrzeb. Po I wojnie światowej w 1918 r. po gomulińskim dworze nie ma już śladu.

Osobliwą budowlą Gomulina–Pracy był wiatrak, który do Gomulina przeniesiono w 1887 roku. Zbudowany był z drzewa sosnowego, należał do ówczesnego dziedzica Gomulina – Lisieckiego. W 1904 roku został zakupiony przez Szymona Tośka. Wiatrak był czynny do 1954 r., kiedy to komunistyczne władze nakazały go zamknąć. Od tej pory budynek systematycznie niszczał. Resztki tej budowli zostały rozebrane w 2000 roku. Pozostały jedynie cztery koła młyńskie, na których wyryta jest data 1819 r.

We wrześniu 1939 r. ok. 40% budynków mieszkalnych Gomulina spłonęło w wyniku działań wojennych. Na cmentarzu w Gomulinie znajduje się zbiorowa mogiła 12 żołnierzy Wojska Polskiego "Armii Prusy", poległych we wrześniu 1939 roku. W czasie trwania II wojny światowej w Gomulinie w domu Józefa Kwapisza działała tajna organizacja spadochronowa "Michał" kapitana Mikołaja Arciszewskiego, która za pomocą radiostacji nadawała aliantom informacje o ruchach wojsk niemieckich. Po przypadkowym rozpracowaniu przez hitlerowców tej grupy kilku mieszkańców Gomulina zostało zesłanych do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Działania tej grupy zostały opisane w książce Jerzego Ziółkowskiego pt. "GRUPA MICHAŁ NADAJE".

Zabytki Gomulina

• Drewniana kaplica pod wezwaniem św. Rocha z 1766 roku znajdująca się na cmentarzu grzebalnym w Gomulinie. Jest to najstarszy budynek na terenie gminy Wola Krzysztoporska.
• Dom mieszkalny (nie zamieszkany, bardzo zniszczony, wręcz zrujnowany ) z przełomu XVIII i XIX wieku. Znajduje się na terenie gospodarstwa Piotra Magiery Gomulin nr 32 ( obecnie już nie istnieje).
• Kościół w Gomulinie pod wezwaniem św. Mikołaja Bp. wybudowany w miejscu starego kościoła w latach 1871 – 1874 według projektu Symforiana Szpatkowskiego.
• Plebania murowana wybudowana w 1888 r. staraniem ks. Aleksandra Ratyńskiego. Obecnie siedziba Orkiestry Dętej Strażacko – Parafialnej.
• Na cmentarzu grzebalnym parafii Gomulin znajdują się między innymi dwa nagrobki z piaskowca. Pierwszy z 1880 r. Bolesława Trzcińskiego, a drugi z 1891 r. Gabrieli Wojciechowskiej.

Ochotnicza Straż Pożarna Gomulin

HISTORIA

• Maj 1917 r. – ks. Roman Borowski założył Ochotniczą Straż Pożarną w Gomulinie.
• 1959 r. – OSP zakupuje motopompę M-800 "LEOPOLDIA"
• 21 października 1984 r. – powołanie komitetu Budowy Domu Strażaka w Gomulinie.
• 1988 rok – ukończenie budowy nowej remizy.
• Czerwiec 1991 r. – jednostka otrzymuje nowy wóz bojowy Star 244.
• 28 sierpnia 1994 r. – OSP w Gomulinie zostaje gospodarzem pierwszych w województwie piotrkowski uroczystości "Dożynek Gminno-Parafialnych – Plon 94"
• 29 lipca 1997 r. – Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej nadbryg. Ryszard Korzeniowski włączył Ochotniczą Straż Pożarną w Gomulinie jako pierwszą w gminie Wola Krzysztoporska do Krajowego Systemu Ratowniczo-gaśniczego.

SUKCESY:

• Gminne zawody sportowo-pożarnicze:

• 1 Miejsce: 1992, 1994, 1999, 2000, 2005, 2006, 2007,
• 2 Miejsce: 1998, 2001, 2004,
• 3 Miejsce: 2003, 2008,

• 1 Miejsce: 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007
• 2 Miejsce: 1993, 2008
• 3 Miejsce: 1992, 1994

• Powiatowe zawody sportowo-pożarnicze:

• Wola Krzysztoporska 2001 r.:
• Sulejów 2003 r.:
• Moszczenica 2005 r.: 5 miejsce
• Ręczno 2007 r.: 12 miejsce

Orkiestra dęta Gomulin

W Gomulinie istnieje również orkiestra dęta, licząca sobie 30 członków. Orkiestra została założona w początkach XX wieku i do tej pory osiąga liczne sukcesy na powiatowych i gminnych przeglądach. Orkiestra czynnie uczestniczy w życiu parafialnym wsi. Uświetnia również wiele uroczystości strażackich na terenie gminy i powiatu. 17 marca 2009 roku w Piotrkowie Trybunalskim uczestniczyła w powitaniu prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego.