Dalików

Dalików – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie poddębickim, w gminie Dalików. Położona 10 km na wschód od Poddębic.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie sieradzkim.

W 1943 Niemcy wprowadzili nazwę okupacyjną Dallikau.

Miejscowość jest siedzibą gminy Dalików.

Historia

W księgach sądowych łęczyckich wymieniona w 1391. W XV i XVI wieku Dalików należał do Sarnowskich herbu Jastrzębiec. Z rodu tego wywodził się ks. Świętosław Sarnowski, kanclerz gnieźnienski, kanonik łęczycki i łowicki oraz proboszcz sieradzki (zmarł w 1625, a nagrobek jego zachował się w sieradzkiej farze za ołtarzem Matki Boskiej Szkaplerznej). Przed powstaniem 1863–1864 Dalików należał do Wardęskich h. Godziemba. Władysław Wardęski (1837–1919), jak również jego siostra Walentyna Józefa Julia (zm. w 1928) wzięli aktywny udział w powstaniu. Dobra dalikowskie należały do Wardęskich do II wojny światowej – Antoni Wardęski (1875–1941) zmarł jako więzień niemiecki w Dachau.

W powstaniu styczniowym, 10 września 1863, w połowie drogi między Dalikowem a Gajówką (na wschód od Dalikowa), powstańcze oddziały Sokołowskiego, kpt. Stanisława Szumlańskiego i mjra Roberta Skowrońskiego natknęły się na grupę wojsk rosyjskich (3500 piechoty, 2 szwadrony dragonów i 67 Czerkiesów), dowodzonych przez gen. Krasnokuckiego. W bitwie poległo 53 powstańców. Wieś została spalona, a część mieszkańców spłonęło, wśród nich proboszcz – ks. Walenty Kasperski. W odnowionej mogile na cmentarzu leżą prochy prawdopodobnie 63 powstańców, w symbolicznej mogile po lewej stronie bramy głównej – nie ustalona liczba spalonych mieszkańców wsi.

We wsi, 24 października 1937 odsłonięto okazały pomnik z napisem: "Bohaterom walk o wolność – Ziemia Łęczycka – 1937". Wysoka kolumna była ozdobiona, w jej górnej części, stylizowanymi orłami i wyrytym rokiem "1863". Pomnik został zniszczony przez Niemców w 1940.

W ,,Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich" możemy przeczytać: ,,Dalików, wieś, pow. łęczycki. Kościół par. pw. św. Mateusza istniał już zapewne w XV w. We wsi siedzieli Sarnowscy h. Jastrzębiec. Obecny kościół drewniany pochodzi zapewnie z w. XVII. W r. 1846 przybudowano kaplicę murowaną św. Mateusza. Cały kościół restaurowano r. 1865. Na cmentarzu, na miejscu starożytnej kapliczki św. Ducha wystawiono r. 1867 kościółek murowany pw. św. Rocha. (Łaski, L. B., II, 373 i przyp.).

Zabytki i ciekawe miejsca

Kościół parafialny pw. św. Mateusza Ewangelisty

Kościół pw. świętego Mateusza Ewangelisty w stylu gotyku nadwiślańskiego powstał na miejscu starszego, modrzewiowego z XVII w., który spłonął wraz z całą wsią po bitwie pod Dalikowem 1863. Obecny kościół, murowany zbudowany został dzięki staraniom parafian w latach 1908–1913 zgodnie z projektem warszawskiego architekta Apolloniusza Nieniewskiego. Parafia została erygowana w latach 1422–1436. W czasie I wojny światowej został poważnie uszkodzony. Gruntownie odbudowany w latach 1918–1920. Ponownie całkiem zniszczony podczas II wojny światowej, odbudowany w 1947. Kościół ten jest trójnawowy, z wielobocznie zamkniętym prezbiterium oraz sklepieniem krzyżowym. Posiada wysoką wieżę i kaplicę z obrazem Matki Bożej. Wyposażony jest w stylu neogotyckim. W kościele znajduje się zabytkowa ambona z wizerunkami czterech Ewangelistów oraz obraz św. Antoniego Padewskiego z Dzieciątkiem Jezus.

Kaplica pw. św. Rocha

Neogotycka kaplica pw. św. Rocha (opiekun parafii) z 1867, znajduje się na terenie tutejszego cmentarza. Ufundowany został on przez rodzinę Wardęskich. Powstał na miejscu starszej świątyni św. Ducha. Jest to świątynia murowana, jednonawowa, orientowana, z dwuspadowym dachem oraz półokrągło zamkniętym prezbiterium, nad którym znajduje się niewielka wieżyczka. Fasada posiada dwie nisze, datę rozpoczęcia budowy nad wejściem a zakończona jest spływowym szczytem. Wewnątrz uwagę zwraca ołtarz z obrazem św. Rocha (towarzyszą mu zwierzęta gospodarskie oraz pies). Wyposażenie nosi cechy późnego gotyku i baroku. Pod świątynią znajdują się groby członków rodziny Wardęskich.

Ponadto w Dalikowie założony został w XIX w. przez rodzinę Wardęskich park. Utrzymany jest on w stylu angielskiego parku krajobrazowego z aleją grabową i jesionową.

We wrześniu 2001 na centralnym placu Dalikowa (plac Powstańców) został zbudowany pomnik ku czci bohaterów powstania styczniowego. Jest on w formie obelisku (głaz) na postumencie. Na głazie umieszczono tablicę z napisem: "Bohaterom Powstania Styczniowego poległym za wolność Ojczyzny dn. 10.09.1863 w bitwie pod Dalikowem – Społeczeństwo Gminy Dalików".

Według rejestru zabytków KOBiDZ na listę zabytków wpisane są obiekty:

• kościół parafialny pw. św. Mateusza, 1908–1913, nr rej.: 299/17 z 27.09.1979
• park, XVIII/XIX w., nr rej.: 393 z 2.09.1991

Przyroda

Przy ulicy Wschodniej prowadzącej do wsi Gajówka znajduje się wielowiekowy dąb - pomnik przyrody. Również na miejscowym cmentarzu rośnie wiele zabytkowych drzew, które objęte są ochroną konserwatora. Wieś graniczy z dużym kompleksem leśnym. Przeważają grunty orne.

Edukacja

W Dalikowie znajduje się szkoła podstawowa oraz gimnazjum przy ulicy Łęczyckiej 3 oraz Gminna Biblioteka Publiczna, która posiada swoje filie biblioteczne w Domaniewie i Kucinach