Poddębice

Poddębice – miasto w woj. łódzkim, w powiecie poddębickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Poddębice, leżące nad Nerem. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. sieradzkiego.

Według danych z 31 grudnia 2008 miasto liczyło 7840 mieszkańców.

Historia

Pierwsza wzmianka pisana o Poddębicach pochodzi z 1388 r. i zawarta jest w łęczyckich księgach sądowych, wymieniających właścicieli: Wita i Urbana de Podambe. Około 1400 Poddębice otrzymują po raz pierwszy prawa miejskie. W XIV w. należały do wielkopolskiego rodu Chebdów z pobliskiego Niewiesza. W XV w. część Poddębic należała do Poddębskich herbu Pomian, wywodzących się z Chebdów, a część do Oporowskich herbu Sulima. W 1518 dobra te przejęli w drodze ożenku Grudzińscy herbu Grzymała. Na początku XVIII w. od Grudzińskich, poprzez Duninów Poddębice trafiają w ręce Barbary Sanguszkowej. Ostatnimi posiadaczami tych dóbr byli (od 1787) Zakrzewscy – aż do II wojny światowej.

W listopadzie 1939 Niemcy wcielili Poddębice do Rzeszy Niemieckiej. Do 1942 wymordowana została cała ludność żydowska, stanowiąca niemal połowę mieszkańców miasta. W 1944 administracja nazistowska nadała miejscowości nową nazwę: Wandalenbrück. Wojska radzieckie zajęły miasto 18 stycznia 1945. Z Poddębic pochodził Andrzej Błasik, generał broni pilot Wojska Polskiego, od 19 kwietnia 2007 do 10 kwietnia 2010 dowódca Sił Powietrznych.

Historia Żydów poddębickich

Dzieje osadnictwa żydowskiego w Podddębicach sięgają XVIII stulecia. Tutejsi Żydzi podlegali pod kahał łęczycki. W 1789 roku w mieście żyło 65 Żydów, stanowiąc 23 procent ogółu mieszkańców. W 2. połowie XIX wieku powstała samodzielna gmina żydowska. W okresie międzywojennym, w 1921 roku w Poddębicach mieszkało już 1333 Żydów (42 procent ogółu mieszkańców). W 1934 roku Poddębice odzyskały prawa miejskie. W 1939 roku miasteczko zamieszkiwało około 1600 Żydów.

W 1940 r. Niemcy utworzyli w Poddębicach getto (obręb ulic: Sienkiewicza, Ogrodowa, Pułaskiego), w którym uwięziono około 1,5 tysiąca Żydów. W kwietniu 1942 r. getto zostało zlikwidowane, a wszystkich Żydów wymordowano w obozie zagłady w Chełmnie nad Nerem.

Zabytki

• Pałac – z epoki renesansu, wzniesiony przed 1617 z fundacji Zygmunta Grudzińskiego, wojewody rawskiego, jednego z przywódców rokoszu Zebrzydowskiego. Budowę kontynuowała jego żona Barbara z Karśnickich herbu Jastrzębiec (zm. po 1625), a następnie syn Stefan (zm. w 1640), starosta ujski, pilski i bolimowski. Jest to budynek piętrowy o dachu dwuspadowym, zamkniętym z dwóch stron dekoracyjnymi szczytami. Od wschodu do głównego budynku przylega wieża o wysokości 17 m. Od zachodu przed 1690 dobudowano ośmioboczną kaplicę z piękną dekoracją wnętrza. Najciekawszym elementem arch. są arkadowe krużganki filarowe, wbudowane w pd. elewację pałacu. Loggia, zbudowana około 1750 została ponownie odkryta w 1952 Na uwagę zasługuje sklepienie loggi – krzyżowe z pseudożebrami i dekoracją w postaci wytłaczanych pereł i jajowników z maszkaronami w zwornikach. Na ścianie południowej odkryto pod tynkiem bardzo interesujące fragmenty dekoracji sgraffitowej o motywach figuralnych. Pałac rozbudowano w XIX w. W pałacowej kaplicy, pokrytej fragmentami XVII-wiecznych fresków, znalazła pomieszczenie izba regionalna. Bogate zdobieniami późnorenesansowych stiuków sklepienie kaplicy przedstawia herby dawnych właścicieli: Pomian, Grzymała, Rola i Jastrzębiec. W izbie mieści się stała wystawa obrazująca dzieje Poddębic i okolicy.
• 100 rocznicę przybycia Marii Konopnickiej do Bronowa upamiętniono w 1962 ustawieniem w pobliżu bramy głazu, pod którym umieszczono garść ziemi z Cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie, gdzie poetka została pochowana, zaś na głazie umieszczono tablicę z wierszem poetki:

• W centrum miasta stoi kościół św. Katarzyny z ok. 1610 r. fundowany przez Barbarę z Karśnickich Grudzińską "białogłowę cnót wysokich i jałmużnicę wielką" (K. Niesiecki), wzniesiony na miejscu poprzedniego, który już istniał w 1400 r. Budowę ukończył syn Barbary i Zygmunta wojewody rawskiego, Stefan. Kościół pierwotnie jednonawowy, z nawami dobudowanymi w 1895 r.posiada cechy renesansowej architektury sakralnej. Na uwagę zasługuje stiukowa dekoracja wnętrza, złożona z cienkich wałków i rozet. W kartuszach narożnych monogramy Jezusa i Marii oraz herby fundatorów: Grzymała, Lubicz, Pomian i Poraj. Ołtarz główny z 1 poł. XVII w. z rzeźbami świętych, wysokiej wartości artystycznej. Ambona intarsjowana z postaciami 4 ewangelistów oraz motywami roślinnymi. Szereg rzeźb i obrazów z XVII w. do początku XIX w. Dzwonnica murowana z XVII w.
• Na obrzeżach parku miejskiego, przy ulicy Adam Mickiewicza, stoi kościół ewangelicki, zbudowany w 1871 r. Jest kościołem filialnym parafii ewangelicko-augsburskiej w Łodzi.
• Przy szosie do Łodzi parafialny Cmentarz katolicki w Poddębicach założony w połowie XIX w. Jest tu mogiła, w której spoczywa 56 powstańców z 1863 (35 n.n.) poległych w bitwach pod Niewieszem, Poddębicami i Dalikowem. W 1917 na mogile tej ustawiono pomnik.
• Przy ulicy Łódzkiej znajdują się też cmentarze: ewangelicki i żydowski. Ten ostatni, zniszczony przez Niemców, jest otoczony opieką Żydów z Izraela i Ameryki. Zachowała się też synagoga

Przyroda

Rzeka, w której do 1958 istniało bogate życie biologiczne, stanowiła utrapienie dla miasta, ponieważ była ściekiem przemysłowym i asenizacyjnym Łodzi i Pabianic. Rzeka powoli oczyszcza się, co roku na początku wiosny można zaobserwować łabędzie nieme (cyngus olor). Miasto leży w niecce kredowej, która w tym miejscu jest wybrzuszona. Zalegający w okolicy płytko ] kamień kredowy używany był jeszcze w latach powojennych jako materiał budowlany.

Wokół pałacu Zygmunta Grudzińskiego znajduje się park przylegający do Neru, o powierzchni 3,6 ha, z pomnikowymi okazami drzew tworzącymi efektowne skupiska. W pn.-zach. części parku wznosi się wyraźny stok porośnięty sosną zwyczajną z domieszką rzadkiego gatunku sosny czarnej. Do niedawna była tu też lipa staruszka o obwodzie pnia prawie 6 m, kępa modrzewia europejskiego, płaczące odmiany wierzby białej, jesionu wyniosłego i brzozy brodawkowatej. Ciekawym fragmentem parku jest wysoka kamienna grota z okazałym jesionem na zapleczu.

Transport

Kilometr od miasta przebiega linia kolejowa nr 131 tzw. magistrala węglowa, łącząca Gdynię ze Śląskiem, na której znajduje się stacja kolejowa Poddębice, mająca sezonowe bezpośrednie połączenie INTERRegio z Katowicami i Gdynią.

W Poddębicach krzyżują się drogi:

• droga krajowa nr 72: Konin – Turek – Uniejów – Balin – Łódź – Brzeziny – Rawa Mazowiecka
• droga wojewódzka nr 703: Porczyny – Poddębice – Stary Gostków – Łęczyca – Piątek – Łowicz

10 kilometrów na północ od miasta, przy drodze na Łęczycę, znajduje się węzeł drogowy Wartkowice ze zjazdem na autostradę A2, łączącą Łódź z Poznaniem.

Turystyka

W Poddębicach zaczyna się znakowany na niebiesko szlak turystyczny im. Marii Konopnickiej długości 14 km, prowadzący do Bronowa.

• Po Ziemi Poddębickiej. Długość szlaku wynosić będzie 131,7 km (powiat), w tym na terenie Gminy Poddębice – 37,6 km. Szlak będzie się rozpoczynał w Poddębicach i przebiegał przez Pragę, Bałdrzychów i Businę. Drugi odcinek przecinał będzie wsie Góra Bałdrzychowska i Kałów.
• Gorących Żródeł. Długość szlaku wynosić będzie 136,5 km. Przebiega przez Poddębice, Dalików, Pęczniew, Uniejów, Wartkowice, Zadzim.

Kultura

• Poddębicki Dom Kultury i Sportu
• Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna
• Młodzieżowe Centrum Edukacji Europejskiej

Kościoły

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

• Kościół Rzymskokatolicki
• Kościół Ewangelicko-Augsburski

Edukacja

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Lotników Polskich
• Gimnazjum
• Liceum Ogólnokształcące im. Marii Konopnickiej
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Jana Pawła II