Sadkowice (województwo łódzkie)

Sadkowice 51°43′27″N 20°30′49″E / 51.72417, 20.51361 – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie rawskim, w gminie Sadkowice.

Przez miejscowość przepływa niewielka rzeka Rokitna, lewy dopływ Pilicy.

Siedziba gminy

Miejscowość jest siedzibą gminy Sadkowice.

Historia

Sadkowice są wsią kościelną. Nazwę wzięły prawdopodobnie od nazwiska Sadek. Miejscowość jest gniazdem rodów Sadkowskich, herbu Rola. Z rodem tej średniej szlachty związana była historia wsi aż do XVII w. Sadkowscy piastowali drobne urzędy z ziemi rawskiej, byli elektorami naszych królów, a także studiowali w Akademii Krakowskiej. Oni też najprawdopodobniej ufundowali pierwszy kościół drewniany pod wezwaniem Dziesięciu Tysięcy Rycerzy Męczenników, o którym pierwsza wzmianka historyczna pochodzi z 1428.

Specyficzne położenie Sadkowic na skrzyżowaniu dróg taktowych powodowało, że przez wieś przechodziły kilkakrotnie obce wojska. W 1655 przechodził tędy gen. Duglas z 6 tysiącami Szwedów, a w 1656 król szwedzki Karol X Gustaw razem z Hieronimem Radziejowskim, następnie Karol XII w 1704, a w 1794 król pruski Fryderyk Wilhelm II. W 1809 maszerowali tędy Austriacy w drodze do Warszawy i ponownie w odwrocie do Nowego Miasta nad Pilicą. Fakty te miały niewątpliwie wpływ na ubożenie okolicy po każdym takim przemarszu.

Na przełomie XVII i XVIII w wieś Sadkowice przeszła w ręce Załuskich, herbu Junosza, następnie Krasińskich i ponownie Załuskich, od których w 1792 dobra Sadkowic kupił Franciszek Leszczyński, herbu Belina. Jego córka Julianna w posągu wniosła dobra sadkowskie rodzinie Zawiszów, herbu Przeora, którzy pozostali właścicielami do 1888.

W 1813 spalił się drewniany kościół, wspomniany z okazji wizytacji w latach 1552 i 1617, a na jego miejsce Onufry Zawisza ufundował nowy, także drewniany kościół o jednej frontowej wieży. Obecnie murowany, dwuwieżowy kościół ufundował w latach 1884-86 Marian Zawisza.

W 1827 Sadkowice miały 30 domów i 310 mieszkańców. Natomiast w 1889 45 domów i 335 mieszkańców. W 1854 wzmiankowana jest w Sadkowicach szkoła elementarna. Po rodzinie Zawiszów, dobra sadkowskie przejmuje Świdziński, a w 1894 kupuje je Antoni Radzikowski, którego syn Wacław jest ostatnim dziedzicem tych dóbr. W skład gminy wchodzą równie stare wsie: Lubania, o której pierwsze zapisy historyczne pochodzą z XV w, a także Kaleń, Bujały, Olszowa Wola i Lewin. Z Lubanią jest związana historyczna osoba generała Antoniego Józefa Madalińskiego herbu Larysza, gorącego patrioty i bohatera doby upadku Polski, uczestnika powstania kościuszkowskiego.

Kilka ważnych dat z historii gminy jako urzędu:

• 16 stycznia 1816 - w Królestwie Polskim, dekretem księcia namiestnika o organizacjach terenowych i gminnych utworzono gminy przy następujących dworach: Kłopoczyn, Trębaczew, Bujały, Skarbkowa Wieś i Olszowa Wola.
• 16 marca 1859 - ukazem cara Aleksandra II o zmianach administracji gminnych w celu powiększenia ich terenów skasowano gminy w Olszowej Woli, Skarbkowej Wsi i Bujałach, a ich kosztem powiększono obszary gmin w Kłopoczynie i Trębaczewie.
• W latach 1816-1866 - istnieje gmina przy dworze w Sadkowicach.
• 1928 - w skład gminy Lubania wchodzi 26 wsi hipotetycznych i 25 kolonii hipotetycznych.
• 9 grudnia 1972 - w powiecie rawskim powstaje gmina Sadkowice, z siedzibą w Sadkowicach.

Zabytki

Według rejestru zabytków KOBiDZ na listę zabytków wpisane są obiekty:

• kościół parafialny pw. św. Rycerzy Męczenników, 1855-91, nr rej.: 556/A z 25.03.1981
• dzwonnica, nr rej.: j.w.
• cmentarz kościelny, nr rej.: 982/A z 17.11.1994
• cmentarz rzymskokatolicki, XIX w., nr rej.: 857 z 3.01.1992
• zespół dworski, XVII w., XIX w.:
  • dwór, nr rej.: 726-XI-45 z 13.11.1956
  • park, nr rej.: 726 z 1.06.1984

Co warto zobaczyć

Murowany, dwu-wieżowy kościół parafialny pw. Dziesięciu Tysięcy Rycerzy Męczenników w Sadkowicach, zbudowany w latach 1884-1886 na miejscu świątyni drewnianej, która spłonęła. Z wyposażenia kościoła na uwagę zasługują: ambona w kształcie łodzi oraz rzeźby wielkiego ołtarza,

Zobacz też

• Sadkowice
• Sadkowice-Kolonia