Skierniewice

Skierniewice – miasto na prawach powiatu, położone na Równinie Łowicko-Błońskiej, w połowie drogi między Warszawą a Łodzią, w województwie łódzkim, było stolicą województwa skierniewickiego w latach 1975-1998.

Według danych z 10 stycznia 2012 miasto liczyło 49 478 mieszkańców.

Dzielnice i osiedla

• Centrum

• • osiedle Sobieskiego I
  • osiedle Sobieskiego II
  • osiedle Słoneczne
  • osiedle Trzcińska
  • osiedle Cicha
  • osiedle Bielany
  • osiedle Kopernika
  • osiedle Nad Potokiem
  • osiedle Graniczna
  • osiedle Mickiewicza
• Widok
  • osiedle Pod Borem
• Makowska
• Zadębie
• Feliksów
• Grabina
• Halinów
• Balcerów
• Rawka
• Ruda
• Sadowiczów
• Serwituty
• Starbacicha

Położenie

Miasto położone jest w dorzeczu Wisły, na Nizinie Środkowomazowieckiej, w południowej części Równiny Łowicko-Błońskiej.

Skierniewice są otoczone od północy przez Puszczę Bolimowską, która stanowi fragment Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. Fragment zachodniej granicy miasta wyznacza Las Zwierzyniec. Na południowy wschód od miasta znajduje się las w Strobowie i Pamiętnej. Wschodnia granica miasta styka się z rzeką Rawką.

Wysokości bezwzględne zmieniają się niewiele na obszarze miasta i wynoszą od 112 m n.p.m. na krawędzi Puszczy Bolimowskiej do 138 m n.p.m. w południowo-wschodnim rejonie miasta.

W Skierniewicach łączą się trasy kolejowe z Warszawy, Łodzi i Koluszek oraz Kutna i Łowicza.

Demografia

Stan na dzień 31 grudnia każdego roku (2003-2007), zameldowani na pobyt stały i czasowy łącznie.

Historia miasta

Pierwsze pisemne świadectwa

Pierwsza pisemna wzmianka o Skierniewicach pochodzi z roku 1359. Wtedy właśnie arcybiskup Jarosław Bogoria ze Skotnik przyjął w Skierniewicach księcia mazowieckiego Siemowita III. Książę, którego państwo obejmowało swym zasięgiem Skierniewice, potwierdził w nim arcybiskupią własność tych terenów, a mieszkańców wsi obdarzył nowymi przywilejami.

Arcybiskup Jarosław Bogoria był prawdopodobnie pierwszym z prymasów Polski, który na stałe przebywał w swoich siedzibach w Łowiczu i Skierniewicach. Za jego panowania Skierniewice i całe dobra arcybiskupie zaczęły odnotowywać rozwój ekonomiczny i szybko rozrosły się do całkiem dużej osady, którą można było przekształcić w miasto.

Lokacja miasta

Przywilej lokacyjny Skierniewic podpisał arcybiskup Jan Odrowąż ze Sprowy. Stało się to 19 lutego 1457 roku w Uniejowie. Do miasta wcielono nie tylko osadę Skierniewice, ale także pobliską wieś Dęba. Jan Odrowąż rozbudował i zaludnił miasto, wybudował kościół oraz wyznaczył dni targowe na każdy czwartek i sobotę (jest tak do dziś) i jarmark w dzień św. Jakuba (25 lipca).

Prawa miejskie nadane przez Odrowąża wraz z przywilejami potwierdził w 1463 roku król Kazimierz Jagiellończyk.

Prymas Jan Przerębski (1559-1562) szczególnie przyczynił się do sławy miasta w całej Polsce. Założył on w Skierniewicach szkołę, której absolwenci z dobrymi skutkami studiowali później na Akademii Krakowskiej. Kierownictwo szkoły powierzył Benedyktowi Herbestowi, który jednak po śmierci swego protektora opuścił miasto, a szkoła zaczęła chylić się ku upadkowi.

W 1610 roku rozpoczęła się budowa pałacu arcybiskupiego. Jego budowę ukończył prymas Wawrzyniec Gembicki. W pałacu tym przyjmowani byli przez prymasów królowie Polski, a także miała miejsce siedziba sądów arcybiskupich. Pierwszym, który przyjechał do Skierniewic był Jan Kazimierz, poszukujący w 1652 roku schronienia przed "morowym powietrzem". Kiedy jednak choroba pojawiła się w mieście, przeniósł się do Łowicza. Na jesieni 1672 roku Skierniewice odwiedził późniejszy król Polski, hetman wielki koronny Jan Sobieski.

Rozwój i świetność miasta (XVIII wiek)

Pałac arcybiskupi oraz gotycki kościół prymasów spłonęły w pożarze na początku XVIII wieku. Pałac szybko odnowiono w 1721 roku. Jednocześnie abp Stanisław Szembek wybudował nowy barokowy kościół pw. św. Stanisława.

Wraz ze śmiercią króla Augusta II Sasa w 1733 roku rozpoczął się dla Skierniewic krótki czas świetności na politycznej mapie Polski. W mieście urzędował wtedy prymas Teodor Andrzej Potocki, który z urzędu stał się interreksem. Wkrótce miał sprawować ten urząd ponownie po ucieczce Stanisława Leszczyńskiego z kraju a przed objęciem tronu przez Augusta III. W ten sposób Skierniewice awansowały do miana "drugiej stolicy Polski".

W latach 80. XVIII w. prymas Antoni Ostrowski podjął decyzję o przebudowie swego pałacu oraz wybudowaniu nowego kościoła prymasowskiego pw. św. Jakuba na miejscu dawnego gotyckiego. Projektu podjął się nadworny architekt królewski Efraim Schroeger.

Ostatnim z prymasów, który swój urząd sprawował ze Skierniewic był Ignacy Krasicki. To właśnie w Skierniewicach powstawały jego fraszki i bajki. Wydawał też tu redagowaną przez siebie gazetę "Co tydzień". Rozwój miasta w XVIII wieku wiązał się z powstawaniem manufaktur sukienniczych.

Rozbiory Polski

W czasie rozbiorów Skierniewice trafiły do zaboru pruskiego. Prymasi stracili swoje posiadłości na rzecz króla pruskiego, a miasto zaczęło podupadać.

Wojny napoleońskie przyniosły kolejne zmiany polityczne. Skierniewice znalazły się w granicach Księstwa Warszawskiego, lecz po upadku Bonapartego znalazły się wraz z całym Księstwem we władaniu carów Rosji.

W roku 1867 Skierniewice otrzymały rangę miasta powiatowego i wraz z pobliskimi gminami zostały wyłączone z powiatu rawskiego.

W 1875 roku ukończona zostaje budowa dworca kolejowego Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Miasto po okresie stagnacji ponownie ożywa. Rodzina carska co kilka lat przyjeżdżała do Skierniewic, które były ich miejscem odpoczynku, a okoliczne lasy były areną carskich polowań.

Skierniewice były także miejscem spotkania trzech cesarzy. W pałacu należącym wtedy do cara Rosji spotkali się w 1884 roku car Aleksander III, cesarz Austrii Franciszek Józef I i cesarz Niemiec Wilhelm I. Prowadzili tam rozmowy dotyczące wzajemnych stosunków i polityki wobec polskich dążeń niepodległościowych.

W czasie przynależności Skierniewic do Rosji w mieście znajdowały się koszary wojskowe. Stacjonowały w nich dwa pułki wojsk rosyjskich. Dla nich przede wszystkim wybudowano w pobliżu koszar cerkiew Narodzenia Pańskiego. Dziś jest to kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

I wojna światowa

Wybuch I wojny światowej wprowadził sporo zamieszania w mieście. W rejonie miasta toczyły się kilkutygodniowe zawzięte walki, a Skierniewice zajęli Niemcy (wkroczyli do miasta bez walki). 24 października 1914 roku Rosjanie odbili miasto, by ostatecznie wycofać się z niego w grudniu. Wtedy front ustabilizował się na linii pobliskiej rzeki Rawki, a walki przybrały charakter wojny pozycyjnej, front utrzymał się do lipca 1915. W czasie tych walk wojska niemieckie po raz pierwszy użyły gazów bojowych.

II Rzeczpospolita

Po zakończeniu I wojny światowej w 1918 roku Skierniewice ponownie zaczęły rozkwitać. Miasto należało do województwa Warszawskiego. W 1916 roku (jeszcze w czasie wojny) przy placu św. Floriana wybudowano elektrownię. Dostarczała ona w 1925 roku prąd do prawie 400 domów w mieście. Obecnie z elektrowni pozostała jedynie zabytkowa brama.

W Skierniewicach zaczęły powstawać także inne zakłady produkcyjne. Wybudowano m.in. hutę szkła, fabrykę sklejki. W Skierniewicach umieściła swoje wydziały Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego oraz doświadczalne gospodarstwo ogrodnicze.

W roku 1927 Skierniewice gościły prezydenta Mościckiego. Przyjechał on do miasta na otwarcie Domu Sejmikowego (znajdującego się między ulicami Jagiellońską i Konstytucji 3 Maja).

II wojna światowa

Skierniewice zostały zajęte przez wojska niemieckie 10 września 1939 roku i weszły pod zarząd okupacyjny. 1 kwietnia 1941 roku straciły miano miasta powiatowego i włączone zostały do powiatu łowickiego.

W końcu 1940 Niemcy utworzyli w mieście getto, w którym umieścili całą żydowską ludność Skierniewic oraz grupy Żydów z innych miast centralnej Polski (łącznie niemal 7000 osób). Getto uległo likwidacji na przełomie marca i kwietnia 1941, a jego mieszkańców zmuszono do pieszego marszu do Warszawy, w trakcie którego zmarło kilkaset osób. Ogromna większość skierniewickich Żydów nie przeżyła wojny, wymordowana w obozach zagłady bądź wyniszczona ciężkimi warunkami bytowymi.

17 stycznia 1945 roku do Skierniewic wkroczyły wojska radzieckie. W tym samym czasie główne siły garnizonu niemieckiego ulokowanego w mieście w pośpiechu się wycofywały.

Polska Ludowa

Władze ludowe przywróciły Skierniewicom rangę miasta powiatowego.

Skierniewice stały się ważnym ośrodkiem rozwojowym rolnictwa. W 1951 roku utworzono Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa, a w 1964 Instytut Warzywnictwa. Ważną rolę odegrał Zakład Genetyki Roślin PAN.

Reformą administracyjną w 1975 roku zlikwidowano powiat skierniewicki, a w jego miejsce utworzono województwo skierniewickie. W związku z tym zapadła decyzja o rozbudowie miasta i powiększeniu liczby jego mieszkańców, które było jednym z najmniej ludnych miast wojewódzkich i zamieszkane było przez niespełna 30 tys. osób. Zamiar ten zamierzano zrealizować głównie poprzez zbudowanie dużego osiedla mieszkaniowego z wielkiej płyty; 1977 r. rozpoczęła się budowa osiedla Widok, obecnie skupiającego blisko 1/3 mieszkańców Skierniewic.

III Rzeczpospolita

Reforma administracyjna w 1999 roku zmniejszyła liczbę województw, a Skierniewice jako miasto na prawach powiatu znalazły się w województwie łódzkim.

Zabytki Skierniewic

• Kamienice przy rynku miejskim z końca XIX i początku XX wieku.
• Ratusz miejski wybudowany w zwartym ciągu kamienic na miejscu dawniejszego drewnianego ratusza w 1847 roku.
• Zespół pałacowo-parkowy, w tym:
  • Pałac arcybiskupów gnieźnieńskich wybudowany w 1619 roku, przebudowany w 1780.
  • Park pałacowy położony po obu stronach rzeki Łupi; jego początki sięgają XV wieku, był później dwukrotnie przekomponowywany (w stylu barokowym pod koniec XVIII wieku, ogród angielski w XIX w.).
  • Klasycystyczna brama parkowa z dwoma kordegardami wybudowana w latach 1779-1780.
  • Willa "Aleksandria", zwana także pałacykiem "Sabadiany", z 1841 roku, według projektu Adama Idźkowskiego, rozbudowana w XX w.
• Modrzewiowy dworek przy ul. św. Floriana, w latach 1879-1889 dom Konstancji Gładkowskiej, dziś Izba Historii Skierniewic.
• Budynki koszarowe wojsk rosyjskich z końca XIX wieku przy ul. Batorego.
• Dworzec kolejowy Skierniewice, Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, wybudowany w 1875 według planów Jana Heuricha w stylu gotyku angielskiego z wnętrzami neoklasycystycznymi.
• Kompleks Parowozowni przy ul. Łowickiej 1, wzniesiony w 1845 roku jako jeden z ważniejszych obiektów technicznych pierwszej na ziemiach polskich linii kolejowej: Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej.
• Willa Kozłowskich z 1890 roku, przebudowana w 1910, przy ulicy Piłsudskiego. Dziś siedziba Urzędu Stanu Cywilnego w Skierniewicach oraz Regionalna Akademia Twórczej Przedsiębiorczości.
• Dom Sejmikowy (siedziba starostwa powiatowego) przy ul. Konstytucji 3 Maja, budowany w latach 1922-1927.
• Kościoły:
  • Kościół pw. św. Stanisława przy ul. Rawskiej wraz z cmentarzem św. Rocha, wybudowany w 1720 roku, najstarszy z zachowanych obecnie kościołów w Skierniewicach,
  • Kościół pw. św. Jakuba Apostoła przy ul. Senatorskiej, wzniesiony w 1781 na miejscu dawniejszego kościoła gotyckiego. Budynek plebanii budowany od 1924 do 1931 roku,
  • Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny na placu Jana Pawła II wzniesiony jako cerkiew prawosławna w latach 1899-1903 jako kościół garnizonowy dla stacjonujących wojsk carskich.
• Cmentarze:
  • rzymskokatolicki św. Józefa przy ul. Kozietulskiego,
  • żydowski przy ul. Granicznej,
  • żydowski przy ul. Strobowskiej,
  • wielowyznaniowy STRZELBA przy ul. Strobowskiej,
  • rzymskokatolicki św. Rocha przy kościele św. Stanisława

Stolica nauk ogrodniczych

• Instytut Ogrodnictwa

Muzea

• Izba Historii Skierniewic
• Galeria Sztuki Współczesnej
• Parter Galeria Agencja Handlowo-Usługowa

Edukacja

Przedszkola Miejskie

• Przedszkole nr 1
• Przedszkole nr 2
• Przedszkole nr 3
• Przedszkole nr 4
• Przedszkole nr 5
• Przedszkole nr 10
• Przedszkole nr 13

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Henryka Sienkiewicza
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Tadeusza Kościuszki
• Szkoła Podstawowa nr 4 im. Marii Skłodowskiej-Curie
• Szkoła Podstawowa nr 5 im. Jana Pawła II
• Szkoła Podstawowa nr 7 im. Kornela Makuszyńskiego
• Szkoła Podstawowa nr 9 z oddziałami integracyjnymi

Gimnazja

• Gimnazjum nr 1 im. Szarych Szeregów
• Gimnazjum nr 2 im. Jana Pawła II
• Gimnazjum nr 3 im. Ignacego Krasickiego
• Gimnazjum im. ks. Stanisława Konarskiego
• Gimnazjum Integracyjne
• Gimnazjum nr 4

Inne szkoły

• Zespół Sportowych Szkół Ogólnokształcących im. Jana Pawła II
• Zespół Szkół Integracyjnych im. Marii Grzegorzewskiej
• Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Prusa
• Klasyczne Liceum Ogólnokształcące im. ks. Stanisława Konarskiego
• Zespół Szkół Zawodowych nr 1 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
• Zespół Szkół Zawodowych nr 2 im. Chor. Józefa Paczkowskiego
• Zespół Szkół Zawodowych nr 3 im. Wincentego Rzymowskiego
• Zespół Szkół nr 4
• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa
• Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna
• Centrum Edukacji Milenium
• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia
• Samorządowa Szkoła Muzyczna II stopnia
• Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Janusza Korczaka

Kultura

Biblioteki

• Biblioteka Publiczna Miejska . Filia nr 2
• Biblioteka Publiczna Miejska im. W.S. Reymonta
• Biblioteka Pedagogiczna

Festiwale

• Rock May Festival
• Etnosfera
• eFeF Urodziny Mistrza. inspiracje...

Kina

• Kino Polonez

Ośrodki kultury

• MCK - Młodzieżowe Centrum Kultury
• RATP - Regionalna Akademia Twórczej Przedsiębiorczości
• MOK - Miejski Ośrodek Kultury

Sport i Rekreacja

• Pływalnia "Nawa"
• Hala sportowa nr 1
• Hala sportowa nr 2
• Hala sportowa nr 3
• Skatepark na osiedlu Widok
• Skatepark nad zalewem
• Lodowisko przy ul.Bolesława Prusa 6A

Sport

• MLKS Sorento Zadębie Skierniewice - piłka nożna
• SAS Unia Skierniewice - piłka nożna
• MKS Ósemka Skierniewice koszykówka (II liga)
• MLKS Widok Skierniewice - Piłka nożna
• MLKS Wojownik Skierniewice - Judo
• Vis Skierniewice - siatkówka
• Legion Skierniewice - Tenis stołowy
• Ks Piątka Skierniewice - Szachy
• Nawa Skierniewice - Pływanie

Religia

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą:

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Parafia św. Józefa Oblubieńca NMP
  • Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa
  • Parafia św. Jakuba Apostoła
  • Parafia św. Stanisława BM
  • Parafia Miłosierdzia Bożego
  • Parafia Wojskowa Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
  • Siostry Apostolinki
• Kościół Boży w Chrystusie (Zbór Agape) - protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym
• Świadkowie Jehowy

Polityka

Prezydenci miasta

Miasta partnerskie

Miasto	Państwo	Początek współpracy
Gera	Niemcy	1976
Châtelaillon-Plage	Francja	1990 (1994 – Akt Zbratania)
Purgstall an der Erlauf	Austria	1988
Szentes	Węgry	2004
Náměšť na Hané	Czechy	2005
Łubnie	Ukraina	2007 - oświadczenie intencyjne
Levice	Słowacja	2004

Skierniewiczanie

Rafał Dratkowicz - polski aktor

Tamara Arciuch - polska aktorka

Lech Mackiewicz - polski aktor

Darek Foks - poeta i prozaik

Komunikacja

Komunikacja publiczna obsługiwana jest przez MZK Skierniewice

Drogi przebiegające przez Skierniewice:

• krajowe
  • 70 Łowicz - Bełchów - Mokra Prawa - Skierniewice - Wola Pękoszewska - Zawady.
• wojewódzkie
  • 705 Śladów - Tułowice - Konary - Sochaczew - Nowa Sucha - Bolimowska Wieś - Bolimów - Grabina - Skierniewice - Feliksów - Stare Rowiska - Byczki - Bliski Gaj - Słupia - Jeżów.
  • 707 Skierniewice - Strobów - Nowy Kawęczyn - Kurzeszyn - Rawa Mazowiecka - Pukinin - Cielądz - Żdżary - Jankowice - Nowe Miasto nad Pilicą - Żdżarki.

Kolej:

• stacja Skierniewice,
• przystanek Skierniewice Rawka.

Linie kolejowe przechodzące przez Skierniewice:

• 1 Warszawa Centralna - Katowice
• 11 Skierniewice - Łowicz Główny
• 12 Skierniewice - Łuków

Media

• Radio RSC
• Telewizja kablowa:
  • "VECTRA" S.A.
  • "Timplus"
• Portale Internetowe
  • Skierniewickie.pl
  • Skierniewice.naszemiasto.pl
  • Inne-Skierniewice.pl
  • eglos.pl

Bibliografia

• Rys historyczny Skierniewic w 120 lat. Straż Ogniowa Ochotnicza Miasta Skierniewice. Reprint jednodniówek 1930, 1955, 1980, Skierniewice 2000
• Skierniewicki samorząd w latach 1990-2000, Skierniewice 2000, ISBN 83-909180-3-X
• Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla miasta Skierniewice w latach 2004-2011, Skierniewice 2004,