Ujazd (powiat tomaszowski)

Ujazd – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie tomaszowskim, w gminie Ujazd. Geograficznie: Polska środkowa, Mazowsze, Równina Piotrkowska.

Przez miejscowość przepływa rzeczka Piasecznica, lewobrzeżny dopływ Czarnej.

Na uwagę w Ujeździe zasługuje zabytkowy barokowy kościół pw. św. Wojciecha oraz pałacyk Ostrowskich (założycieli Tomaszowa Mazowieckiego).

W latach 1979-2010 charakterystycznym elementem krajobrazu Ujazdu był pomnik Tadeusza Kościuszki, który znajdował się na pl. Kościuszki. Był on rzadkim w rzeźbie przykładem przedstawienia postaci jedynie od kolan w górę.

Historia

Ujazd wzmiankowany został po raz pierwszy w 1283 r. jako włość rycerska Racibora, podłowczego łęczyckiego. W 1428 r. Władysław Jagiełło nadał wsi, należącej do Piotra Tłuka ze Strykowa, miecznika łęczyckiego, prawa miejskie; w ten sposób Ujazd zaliczony został do rzędu miast prywatnych. Mimo wzniesienia tu rezydencji właścicieli, poszerzenia miejscowości o "nowe miasto" i kilkakrotnego potwierdzenia przywilejów miejskich, Ujazd nigdy nie rozwinął się w większy ośrodek. Na jego losach negatywnie odbił się od l. 20 XIX w. dynamiczny rozwój pobliskiego Tomaszowa, założonego przez rodzinę Ostrowskich - właścicieli Ujazdu od XVIII w. W 1870 r. liczące niespełna 1200 mieszkańców miasteczko zaliczone zostało wraz z kilkuset innymi lokacjami Królestwa Kongresowego do rzędu wsi przez administrację carską. Sytuacji tej nie zmieniło przejściowe ożywienie gospodarcze miejscowości, spowodowane wybudowaniem przez Ujazd linii kolejowej między Koluszkami a Tomaszowem w 1885 r. Okupacja niemiecka w l. 1939-1945 przyniosła wymordowanie społeczności żydowskiej, tradycyjnie stanowiącej istotną część ludności Ujazdu (64% w 1870 r.).

Do 1953 roku miejscowość była siedzibą gminy Łazisko. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa piotrkowskiego.

Zabytki

Ujazd zachował zręby miejskiego układu przestrzennego z dwoma rynkami (stare i nowe miasto), małomiasteczkowym typem zabudowy oraz rezydencją szlachecką. Do wyróżniających się obiektów w miejscowości należą:

• kościół św. Wojciecha, barokowy z l. 1676-80
• pałacyk Ostrowskich, wzniesiony na XV-wiecznych fundamentach, wielokrotnie przebudowywany w XIX i XX w., otoczony parkiem krajobrazowym (14 ha).

Według rejestru zabytków KOBiDZ na listę zabytków wpisane są obiekty:

• kościół parafialny pw. św. Wojciecha, 2 poł. XVII w., nr rej.: 14-I-14 z 20.09.1947 oraz 14 z 27.05.1967
• dzwonnica, XVIII w., nr rej.: 372 z 27.05.1967
• kaplica cmentarna pw. św. Anny, 1834 ?, nr rej.: 410-I-19 z 20.09.1947
• plebania, obecnie dom parafialny, drewniana, 1850, nr rej.: 391-I-17 z 24.05.1947 oraz 339 z 30.05.1967
• pałac, przebudowany w 1812, nr rej.: 371 z 27.05.1967

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Ujeździe