Konstantynów (województwo lubelskie)

Konstantynów (dawniej Kozierady) – wieś gminna (w latach 1729-1869 miasto) w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, w gminie Konstantynów, na skrzyżowaniu dróg 698 i 811.

Do 1932 roku istniał powiat konstantynowski z siedzibą w Janowie Podlaskim, a w latach 1952-1954 miejscowość była siedzibą gminy Zakanale. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bialskopodlaskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Konstantynów, najdalej na północ wysuniętej gminy województwa lubelskiego.

Historia

Pierwsze wzmianki o Kozieradach pochodzą z roku 1452 – wtedy to Witold Aleksander i Jakub z Trzebini zakupili od szlachcica Świętosława majątek, który tenże otrzymał w spadku. Następnie miejscowość stanowiła własność rodu Bohowitynów Bohowitynowiczów, a potem kolejno książąt Szujskich i rodziny Sierzputowskich. W 1660 wieś była miejscem koncentracji wojsk polskich pod dowództwem Stefana Czarnieckiego przed wyprawą na wojnę moskiewską. W trakcie tego postoju doszło m.in. do pojedynku pomiędzy Janem Chryzostomem Paskiem a braćmi Nuczyńskimi i Marcjanem Jasińskim, co opisał w swoich Pamiętnikach.

W XVI-XVII wieku osada kilkakrotnie zmieniała właścicieli, od połowy XVII wieku stanowiąc własność Werszyckich, a od XVIII wieku rodziny Siedlinickich. Karol Józef Odrowąż Siedlnicki w 1729 roku zmienił nazwę miejscowości na Konstantynów na cześć swojej żony – Konstancji z Branickich i lokował tu miasto; ponadto wystarał się o przywilej urządzania jarmarków. W 1744 Siedlicki wybudował tu pałac w stylu baroku saskiego otoczony parkiem.

W końcu XVIII wieku dobra konstantynowskie o ponad 600 włókach nabył ówczesny wojewoda podlaski Tomasz Walerian Aleksandrowicz i w rodzinie Aleksandrowiczów pozostały one do końca XIX wieku, gdy nabyli je Plater-Zyberkowie. Około 1840 pałac został przebudowany z inicjatywy Stanisława Aleksandrowicza pod kierunkiem prawdopodobnie Franciszka Jaszczołda w stylu neogotyku angielskiego wraz z rozległym angielskim parkiem krajobrazowym.

W 1869 miasteczko utraciło prawa miejskie podobnie jak wiele innych w Królestwie Polskim w ramach carskich represji za powstanie styczniowe. W 2 połowie XIX wieku powstały murowane zabudowania folwarczne, a w 1905 zabudowania administracji dóbr. W latach 1907-1909 z fundacji Stanisława Plater-Zyberka wzniesiono tu kościół parafialny pw. św. Elżbiety w stylu neogotyckim, pierwszy w miejscowości, gdyż do tej pory istniała tu tylko cerkiew. Cerkiew konstantynowska wzmiankowana była już w XV wieku, zachowana obecnie pochodzi z 1834 roku, przebudowana w okresie międzywojennym na szkołę. Około 1 km za miejscowością w Zakanalu znajduje się nieużywany cmentarz prawosławny z XIX/XX wieku.

W końcu XIX wieku Konstantynów był osadą targową o około 2000 mieszkańców. W latach 1867-1932 istniał powiat konstantynowski, początkowo w guberni siedleckiej, potem w województwie lubelskim, z siedzibą Janowie Podlaskim. Powiat został tak nazwany z uwagi na istniejący już powiat janowski z siedzibą w Janowie Lubelskim. W 1909 85% spośród 2300 mieszkańców Konstantynowa stanowili Żydzi. Jedyną pamiątką po tej społeczności, zniszczonej w czasie II wojny światowej, jest tablica informacyjna w miejscu zniszczonego kirkutu, obok czynnego cmentarza katolickiego.

W centrum wsi znajduje się pomnik marszałka Józefa Piłsudskiego odsłonięty pierwotnie w okresie międzywojennym dla uczczenia pobytu marszałka w Konstantynowie, zrekonstruowany w roku 1995.

W latach 1952-1954 miejscowość była siedzibą gminy Zakanale, kiedy to w miejsce gmin utworzono gromady. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bialskopodlaskiego i reaktywowano dawną gminę Zakanale pod nazwą gmina Konstantynów w roku 1973.

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Konstantynowie
• Konstantynów

Bibliografia

• Rafał Zubkowicz, Elena Vetrova, Aleksadnr Pańko, Andriej Abramczuk: Biała Podlaska – Brześć. Niedokryty wschód. Kraków: Amistad Sp. z.o.o – Program PolskaTurystycza.pl, 2008, s. 104-106. ISBN 978-83-7560-023-0.