Międzyrzec Podlaski

Międzyrzec Podlaski (starorus. Междуречие) – miasto i gmina w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, nad Krzną. Miasto jest także siedzibą wiejskiej gminy Międzyrzec Podlaski.

Według danych z 31 grudnia 2007 miasto liczyło 17 104 mieszkańców.

Położenie

Miasto sąsiaduje z gminami: Drelów oraz Międzyrzec Podlaski

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa bialskopodlaskiego.

Środowisko naturalne

Według danych z roku 2002 Międzyrzec Podlaski miał powierzchnię 19,75 km², w tym:

• użytki rolne: 57%
• użytki leśne: 9%

Miasto stanowi 0,72% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2007:

Nazwa miasta w innych językach

łac. Meserici, jidisz מעזעריטש (Mezeritch), niem. Meseritz, czes. Podleské Meziříčí, lit. Palenkės Mendzižecas, ukr. Межиріччя, Мендзижець-Підляський, łot. Mendzižeca Podļaska, ros. Мендзыжец-Подляски, białorus. Міжрэчча, Мендзыжац-Падляскі, hebr. מיינדזיז'ץ פודלסקי

Historia

• neolit – pierwsze osiedla ludzkie,
• 1174 – data z dokumentu kościelnego, pierwszej świątyni na tym terenie, prawdopodobnie cerkwi pw. św. Mikołaja,
• 1369 – pierwsza wzmianka w XIII-wiecznym ruskim latopisie mówiąca o 10 wsiach nad rz. Krzną,
• 1390 – Abraham Chamiec otrzymał Międzyrzec od Władysława Jagiełły,
• XIV/XV w. – rozwój miejscowości związany z kolonizacją tych ziem przez mazowszan,
• 1434 – miejscowość posiada już prawa miejskie,
• 1477 – 24 sierpnia, erekcja kościoła św. Mikołaja, postawionego w miejscu poprzedniej świątyni, prawdopodobnie tej obrządku prawosławnego z XII w. (obecnie kościół pod tym samym wezwaniem),
• 1486 – przywilej królewski na targi i jarmarki otrzymany przez Jana Nassutowicza dla Międzyrzeca,
• 1503 król Aleksander odwiedził Międzyrzec Podlaski, gdzie był podejmowany przez Jana Zabrzezińskiego,
• 1558 – Międzyrzec wspomniany jako ważny ośrodek garncarstwa,
• 1564 – 26 kwietnia, erekcja cerkwi św. Mikołaja z fundacji Stefana Zbaraskiego (obecnie kościół św. Józefa),
• od 1569 – należał do Korony,
• 1574 – Stefan Zbaraski w czasie bezkrólewia samowolnie przyłącza Międzyrzec Podlaski do województwa brzeskiego by dochody z niego płynęły do Wielkiego Księstwa
• 1598 – pierwsza na pograniczu polsko-litewskim warzelnia soli,
• 1636 – powstał cech kowalski – jeden z najstarszych w regionie,
• 1648 – najazd kozacki Chmielnickiego,
• 1655-1667 – złupienie miasta przez wojska szwedzkie,
• 1660 – złupienie miasta przez wojska moskiewskie,
• XVIII w.
  • znany jako ważny ośrodek piwowarski,
  • ośrodek szczeciniarstwa – pierwsze manufaktury tego typu przemysłu w Polsce,
  • największe miasto na Podlasiu – ok. 2 tys. mieszkańców,
• 1772 – August Aleksander Czartoryski rozpoczyna budowę cerkwi unickiej pw. św. Pio­tra i Pawła w miejscu poprzedniej drewnianej świą­tyni ufundowanej przez Stefana Zbaraskiego w XVI w. (obecnie kościół pw. św. Pio­tra i Pawła).
• 1791 – ks. bp. Feliks Turski przed plebanią w Międzyrzecu Podlaskim posadził dąb upamiętniający uchwalenie Konstytucji 3 Maja.
• 1795 – miasto znalazło się pod zaborem austriackim,
• 1802 – budowa klasycystycznego pałacu dla Konstantego Adama Czartoryskiego, projekt prawdopodobnie Piotr Aigner (rozebrany 1888),

• 1809 – w Księstwie Warszawskim,
• 1815 – w Królestwie Polskim,
• 1823 – rozwój handlu, głównie żydowskiego po otwarciu bitej drogi z Brześcia do Warszawy,
• 29 sierpnia 1831 – zwycięska dla powstańców bitwa powstania listopadowego na polach wsi Manie, Rogoźnica i na przedpolu Międzyrzeca,
• 1852 – budowa pałacu dla Aleksandry Potockiej (pierwotnie arch. Franciszek Maria Lanci); zniszczony w 1918, odbudowany w latach 1922-28,
• 1863 – bitwy i potyczki powstania styczniowego, brał w nim udział m.in. Aleksander Głowacki,
• 1867 – uzyskanie połączenia kolejowego,
• 1875 – nasilenie polityki rusyfikacyjnej; dwie cerkwie unickie, erygowane jeszcze w XVI w. przez dziedziców ziemi międzyrzeckiej, zostały zamienione na prawosławne,
• 1918 – Krwawe Dni Międzyrzeca,
• 1920 – podczas wojny polsko-bolszewickiej w mieście znajdował się punkt dowodzenia gen. Władysława Sikorskiego, a później sztab armii gen. E. Rydza-Śmigłego,
• wrzesień 1939
  • zbombardowanie miasta przez Niemców,
  • zajęcie miasta przez wojska sowieckie, po 10 dniach Międzyrzec został przekazany Niemcom,
• 1940 – utworzenie getta przez Niemieckich okupantów (zmuszono do osiedlenia się w nim ok. 17.000 Żydów z Międzyrzeca i okolicznych miejscowości),
• 1940-1944 – "Podlaska wojna o szyny" – ataki partyzantki AK na magistralę kolejową w celu uniemożliwienia komunikacji na linii wschód-zachód,
• 1942 – utworzenie obozów jenieckich dla żołnierzy radzieckich a później włoskich,
• maj 1943 – likwidacja getta i wywiezienie i wymordowanie jego mieszkańców w obozach w Majdanku i Treblince,
• 1944
  • kwiecień – pacyfikacja Lasów Turowskich i zwycięska dla AK bitwa w okolicach wsi Olszewnica,
  • 26 lipca – zajęcie miasta przez Armię Czerwoną przy współudziale żołnierzy AK,
  • 13 sierpnia – początek aresztowań i deportacji w głąb Rosji wśród żołnierzy AK dokonywanych przez NKWD,
• 1945 – likwidacja Ordynacji Międzyrzeckiej

• 30 czerwca 1952 – próba wykolejenia pociągu restauracyjno-sypialnego relacji Moskwa-Berlin (tzw. "Mitropa") przewożącego oficerów i dyplomatów radzieckich przez licealistów z organizacji patriotycznej ZEW (w akcji dywersyjnej brali udział m.in. Franciszek Oleksiuk i Czesław Męczyński)
• 1952-1954 – siedziba gminy Zahajki

Zabytki

• Rynek Starego Miasta (plac Jana Pawła II) wyznaczony w XV w., z charakterystycznymi przejściami z łukami,
• kościół św. Mikołaja z 1477 r.,
• kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła,
• kościół św. Józefa,
• plebania kościoła św. Mikołaja z 1818 r.,
• zespół dawnej poczty konnej z 1823 r.,
• dawna szkoła parafialna z 1852 r.,
• dworzec kolejowy z 1867 r.,
• szpital miejski z lat 1846-1850,
• zespół pałacowo-parkowy z XVIII w.,
• cmentarz katolicki (kaplica św. Rocha, nagrobki z XVIII, XIX i XX wieku),
• cmentarz żydowski tzw. kirkut, (najstarsza macewa pochodzi z 1706 roku),
• pomnik poległych w 1918 r. na rynku,
• podwyższenie z kamieni ku czci pomordowanych Żydów na rynku, od 06.2005 zostało zlikwidowane w związku z przebudową rynku.
• kapliczki z XVIII i XIX w.

Miejsca pamięci narodowej

• Uroczysko Baran (tzw. Mały Katyń koło wsi Kąkolewnica Północna)
• pomnik zwycięskiej bitwy pod Międzyrzecem Podlaskim w czasie powstania listopadowego z 29 sierpnia 1831,
• pomnik Żydów międzyrzeckich na cmentarzu żydowskim
• kamień Żydów międzyrzeckich na skwerku

Gospodarka

Ośrodek usługowy regionu rolniczego; przemysł rolno-spożywczy, drzewny, odzieżowy, ponadto zakłady przemysłu maszynowego, skórzanego oraz produkcja pędzli i szczotek.

Zasoby surowców mineralnych

W Berezie koło Międzyrzeca Podlaskiego znajduje się kopalnia odkrywkowa żwiru i piasku – "Żwirownia".

Transport

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

• 2E30 kierunek Terespol-Biała Podlaska-Międzyrzec Podlaski-Warszawa-Świecko,
• 19 kierunek Białystok-Bielsk Podlaski-Międzyrzec Podlaski-Lublin-Rzeszów,
• 806 kierunek Łuków,
• 813 kierunek Parczew-Łęczna.

Istnieje obwodnica północna w ciągu drogi krajowej nr 2E30 oraz obwodnica zachodnia w ciągu drogi krajowej nr 19, docelowo w ciągu drogi ekspresowej S19. W planach jest budowa autostrady A2 która ma przebiegać kilka kilometrów na północ od miasta.

W mieście znajduje się stacja kolejowa na międzynarodowej magistrali kolejowej E-20 Moskwa-Warszawa-Berlin.

Funkcjonuje tu przedsiębiorstwo PKS. Duże znaczenie mają również prywatne mikrobusy, zapewniające szybkie połączenia z Warszawą, Lublinem, Białą Podlaską, Siedlcami i Białymstokiem.

We wsi Krzewica istniało lotnisko wojskowe Krzewica o nawierzchni trawiastej (dł. pasa startowego wynosiła 2250 m), a w samym Międzyrzecu Podlaskim lotnisko prywatne należące do hr. Potockich.

Organizacje i Stowarzyszenia

W Międzyrzecu Podlaskim funkcjonuje kilkanaście organizacji i stowarzyszeń, są to m.in.:

• Międzyrzeckie Stowarzyszenie Rozwoju Przedsiębiorczości
• Międzyrzeckie Stowarzyszenie Teatralne
• Ochotnicza Straż Pożarna "Stołpno" w Międzyrzecu Podlaskim, przy której działa Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza
• Ochotnicza Straż Pożarna "Śródmieście" w Międzyrzecu Podlaskim
• Ochotnicza Straż Pożarna "Zawadki" w Międzyrzecu Podlaskim
• Ogólnopolska Organizacja Bezrobotnych
• Podlaskie Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych, które prowadzi Warsztat Terapii Zajęciowej
• Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów – Zarząd Rejonowy w Międzyrzecu Podlaskim
• Stowarzyszenie Rozwoju Żeglarstwa w Międzyrzecu Podlaskim
• Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podlaskim
• Związek Sybiraków – Oddział Biała Podlaska, Koło Terenowe Międzyrzec Podlaski
• Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców w Międzyrzecu Podlaskim
• Konna Straż Ochrony Przyrody i Tradycji-KSOPIT

Kultura

W mieście jest Miejski Ośrodek Kultury, przy którym funkcjonuje Kino "Sława" oraz Galeria "ES". Przy MOK-u działa także Strażacka Orkiestra Dęta.

Oświata

W mieście działają przedszkola, trzy szkoły podstawowe, trzy gimnazja, Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Sikorskiego, Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, Zespół Szkół Ekonomicznych im. Marii Dąbrowskiej, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Unitów Podlaskich oraz Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego,a także Punkt informacyjno-rekrutacyjny Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi. Istnieje również Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia oraz Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy.

Sport

Miasto posiada stadion sportowy (kompleks boisk sportowych o łącznej powierzchni 4 ha – 3 pełnowymiarowe boiska oraz 3 miniboiska treningowe, bieżnie, zaplecze socjalne), korty tenisowe, sale gimnastyczne i krytą pływalnię "Oceanik" z sauną i siłownią.

W piłce nożnej miasto reprezentuje MKS "Huragan".

Na zbiorniku wodnym "Żwirownia" istnieją stanice wodne (molo, plaże, latem opieka ratowników) oraz stanica wędkarska koła PZW "Złoty Karaś".

Wspólnoty religijne

Parafie rzymskokatolickie

• Parafia Chrystusa Króla
• Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła
• Parafia św. Józefa Oblubieńca NMP
• Parafia św. Mikołaja

Zobacz też: dekanat międzyrzecki.

Kościoły protestanckie

• Kościół Zielonoświątkowy w RP, Zbór "Pojednanie"

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie:

• Thouars (Francja)
• Kobryń (Białoruś)
• Pogiry (gmina rejonowa Wilno) (Litwa)
• Ludza (Łotwa)
• Kamień Koszyrski (Ukraina)
• Małoryta (Białoruś)
• Petach Tikwa (Izrael)

Międzyrzeczanie

• ks. prof. Jan Brożek – matematyk i astronom, rektor Akademii Krakowskiej
• ks. Grzegorz Piramowicz – pedagog, pisarz, filozof i działacz oświeceniowy; sekretarz Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych – organu KEN
• Sława Przybylska – piosenkarka
• Mieczysław Kalenik – aktor (Zbyszko z Bogdańca w filmie "Krzyżacy")
• Andrzej Kopiczyński – aktor (Stefan Karwowski w filmie "Czterdziestolatek")
• Elżbieta Dzikowska – reporter, podróżnik, historyk sztuki, reżyser; żona Tony'ego Halika
• Karol Ferdynand Eichler – aptekarz, autor pierwszego polskiego podręcznika aptekarskiego
• Ryszard Kornacki – pedagog, poeta, prozaik
• Yehoshua Leib Diskin – rabin
• Kazimierz Kierzkowski – działacz polityczny i społeczny, major WP i AK
• Bolesław Leon Hryniewiecki – botanik, historyk botaniki i pedagog
• Makary (Oksijuk) – prawosławny metropolita warszawski i całej Polski
• hr. Aleksandra z Potockich Potocka (1818-1892) właścicielka Wilanowa i Międzyrzeca Podlaskiego, działaczka charytatywna
• Jan Zabrzeziński – hetman litewski
• Jacob ben Wolf Kranz – maggid, rabin
• Morris Michael Edelstein – deputowany do Izby Reprezentantów USA ze stanu Nowy Jork
• Feliks Paweł Turski – biskup chełmski, łucki i krakowski
• Kazimierz Kubiszyn – lekarz, malarz i poeta
• Henryk Burzec - artysta rzeźbiarz
• Ireneusz (Bekish) - prawosławny metropolita całej Ameryki i Kanady