Srebrzyszcze

Srebrzyszcze – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie chełmskim, w gminie Chełm.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa chełmskiego.

Historia wsi Srebrzyszcze

Serebryszcze wzmiankowana od 1405 r. w dokumentach mówiących o granicy dóbr serebryskich – gnieździe rodowym Serebryskich, których pierwszym przedstawicielem był Godzała – wojewoda chełmski. 11 listopada 1464 r. Bogdan Serebryski otrzymuje przywilej na przeniesienie wsi z prawa polskiego na magdeburskie. W II połowie XVII w. istniał tu na wzgórzu dwór obronny Serebryskich, otoczony fosą. Posesorami królewskiej części Srebrzyszcza (oraz Rudy Wyżnej i Niżnej) byli m.in. Jan Krzywczycki, Stanisław Krasiński, Jakub Kwiatkowski i Kazimierz Chrząstkowski. Część wsi posiadał w 1675 r. Wojciech Serebryski. Właścicielami połowy dworu byli w 1691 r. Serebryscy, a połowy Krasińscy. W 1702 r. dwór Węglińskiego, leżący z drugiej strony wsi przejął Jan Serebryski. W latach 1714-1751 właścicielami części wsi byli Jasieńscy, a w 1739 r. Jerzy Serebryski. W 1739 roku dobra te kupił Józef Łopuski h. Ślepowron miecznik chełmski, który rozbudował dwór wg projektu Pawła Antoniego Fontany. Potem właścicielami Srebrzyszcza byli synowie miecznika, Kajetan i Antoni Łopuscy.W 1799 r. wdowa po Kajetanie, Eufrozyna z Suchodolskich, przekazał dobra serebryskie siostrze zmarłego, Eufrozynie z Łopuskich Horeckiej. Eufrozyna i Teodor Horeccy posiadali Srebrzyszce do 1811 r., kiedy dobra zostały sprzedane b. podkomorzemu chełmskiemu Franciszkowi Kunickiemu, właścicielowi Kamienia, Czułczyc i Łowczy. W 1819 r. Kunicki sprzedał majątek z 404.000 zł baronowi Antoniemu Grothusowii, majorowi wojska polskiego i dziedzicowi Pławnic.

W 1824 r. właścicielka miejscowości została teściowa majora, Justyna z Grabowskich Sokołowska. W 1870 roku właścicielem został powstaniec styczniowy – Klemens Lechnicki h. Zadora. Wieś była posagiem jego żony Karoliny Zawadzkiej. W czasach międzywojennych właścicielem był poseł Felicjan Lechnicki.

Kilka dni po 17 września 1939 roku majątek zajęli czerwonoarmiści, którzy natychmiast wprowadzili swoje porządki: mieszkańcy pałacu zostali ograbieni z biżuterii i zapasów żywności, a dotychczasowego właściciela żołdacy przywiązali do psiej budy (pod osłoną nocy miejscowi chłopi odwiązali go, przebrali i wyprawili w podróż). Żołdacy z ciekawością oglądali różne wynalazki: maszynę do pisania, przezrocza. Sowieci próbowali podburzać miejscowych chłopów do zlinczowania „panów”, ale ci wcale do tego się nie kwapili, mając w pamięci dobre traktowanie przez panią Lechnicką. Sowieci zorganizowali więc upokarzające widowisko – mieszkańcy pałacu dostali na kolację kaszę bez omasty i kwaśne mleko, by jedli to samo, co chłopi, i spędzili wieśniaków do oglądania tego spektaklu. Barbara Zakrzewska, córka lekarza i polityka Leona Surzyńskiego, obecna wtedy w pałacu, wspomina, że chłopi stali w grobowym milczeniu, a niektóre kobiety zasłaniały sobie oczy chustkami.

Od 1980 r. mieści się w pałacu szkoła.

Do 1970 roku miejscowość nosiła nazwę Serebryszcze.

Warto zobaczyć

We wsi zabytkowy zespół pałacowo-parkowy ze stawem. Obecnie w pałacu mieści się szkoła podstawowa. Przed pałacem pętla autobusowa podmiejskich autobusów Chełmskich Linii Autobusowych. Tuż obok budynki Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej. Na polach między Srebrzyszczem a Antoninem znajduje się wojskowy plac ćwiczeń i strzelnica. Na południowym skraju wsi znajduje się lądowisko sanitarne.