Powiat janowski

Powiat janowski - powiat w Polsce (województwo lubelskie), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Janów Lubelski.

Podział administracyjny

W skład powiatu wchodzą:

• gminy miejsko-wiejskie: Janów Lubelski
• gminy wiejskie: Batorz, Chrzanów, Dzwola, Godziszów, Modliborzyce, Potok Wielki
• miasta: Janów Lubelski

Historia

Powiat janowski istniał w latach 1866-1945 , 1956-1975 i od 1999 roku.

1866-1919

W latach 1810-1866 tereny dzisiejszego powiatu janowskiego leżały na pograniczu powiatów tarnogrodzkiego i kraśnickiego obwodu zamojskiego (w 1866, bez żadnych zmian terytorialnych, dotychczasowe powiaty przemianowano na okręgi, a obwód na powiat). W związku z ustanowieniem Zamościa twierdzą i objęciem administracją czysto wojskową w 1820 urzędy cywilne zaczęto przenosić do mającego centralne położenie Janowa Lubelskiego.

Ukaz carski z 19 (31) grudnia 1866 całkowicie zmienił podział administracyjny guberni lubelskiej, a w szczególności utworzył w niej powiat janowski. W jego skład weszło:

• 6 miast: Annopol, Janów, Kraśnik, Modliborzyce, Urzędów i Zaklików
• 18 gmin: Brzozówka, Chrzanów, Dzierzkowice, Gościeradów, Janiszów, Modliborzyce, Olbięcin, Ostrów, Potok Wielki, Rachów, Stróża, Studzianki, Świeciechów, Wilkołaz, Zakrzówek, Zdziechowice, Zdziłowice i Zofianka.

W latach 1869-1870 Annopol, Modliborzyce, Urzędów i Zaklików utraciły prawa miejskie.Annopol przyłączono do gminy Rachów, Modliborzyce - do gminy Modliborzyce, Urzędów - do gminy Ostrów z jednoczesną zmianą jej nazwy na Urzędów, Zaklików - do gminy Zdziechowice.Powiat obejmował powierzchnię 2597 km² i liczył ponad 75.000 mieszkańców.

Po utworzeniu w 1912 guberni chełmskiej do powiatu janowskiego włączono północną część dotychczasowego powiatu biłgorajskiego i zacho0dnie skrawki dotychczasowego powiatu zamojskiego. Okupanci austriaccy przywrócili podział administracyjny z 1912 roku.

1919-1945

Po odzyskaniu niepodległości w 1919 powierzchnia powiatu janowskiego zmalała do 1783 km². Administracyjnie powiat dzielił się na 2 gminy miejskie i 14 gmin katastralnych:

• gminy miejskie: Janów i Kraśnik,
• gminy katastralne: Annopol, Brzozówka, Chrzanów, gmina Dzierzkowice, gmina Gościeradów, Kawęczyn, Kosin, Modliborzyce, Potok Wielki, Trzydnik, Urzędów, Wilkołaz, Zaklików i Zakrzówek

17 lutego 1926 roku w powiecie janowskim utworzono wiejską gminę Batorz . W 1928 i 1939 roku zmieniono granice miasta Kraśnik.

Na skutek zniszczeń II wojny światowej oraz z powodu aktywnego lokalnego ruchu oporu, Niemcy przenieśli stolicę powiatu do Kraśnika, tworząc w Janowie tzw. Landkomissariat (filię starostwa). 9 sierpnia 1945 roku oficjalnie zniesiono powiat janowski a z jego obszaru utworzono powiat kraśnicki z siedzibą w Kraśniku .

1956-1972

1 stycznia 1956, 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin 29 września 1954, w województwie lubelskim ponownie utworzono powiat janowski. W skład odtworzonego powiatu janowskiego weszły 1 miasto i 16 gromad wyłączonych z dwóch ościennych powiatów tegoż województwa:

• z powiatu kraśnickiego:
  • miasto Janów Lubelski
  • gromady Biała, Chrzanów, Godziszów, Kawęczyn, Krzemień, Łada, Modliborzyce, Potoczek, Potok Wielki, Stojeszyn, Wierzchowiska, Wolica i Zdziłowice
• z powiatu biłgorajskiego:
  • gromady Dzwola, Kocudza i Momoty Górne

1 stycznia 1957:

• z gromady Błażek powiatu kraśnickiego wyłączono wieś Piłatka i włączono ją do gromady Zdziłowice powiatu janowskiego,
• z gromady Polichna Dolna powiatu kraśnickiego wyłączono kolonię Stojeszyn i włączono ją do gromady Stojeszyn powiatu janowskiego,
• miejscowości Łążek Ordynacki, Momoty Jakubowe i Gierłachy wyłączono z gromady Domostawa w powiecie niżańskim województwa rzeszowskiego i włączono do gromady Biała powiatu janowskiego.

1 stycznia 1958:

• z powiatu kraśnickiego do powiatu janowskiego przeniesiono gromadę Potok-Stany,
• z gromady Tokary powiatu krasnostawskiego wyłączono wieś i kolonię Otrocz i włączono je do gromady Chrzanów powiatu janowskiego.

1973-1975

1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla a w ich miejsce reaktywowano gminy . Powiat janowski podzielono na 1 miasto i 6 gmin :

• miasto Janów Lubelski
• gminy Chrzanów, Dzwola, Godziszów, Janów Lubelski, Modliborzyce i Potok Wielki

Tego samego dnia z powiatu kraśnickiego do powiatu janowskiego przełączono obszar sołectwa Zarajec .

1975-1998

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku całe terytorium zniesionego powiatu janowskiego weszło w skład nowo utworzonego województwa tarnobrzeskiego .

1 września 1977 roku zniesiono gminę Chrzanów (jej obszar włączono do gminy Dzwola) , ale już z dniem 1 października 1982 roku gmina Chrzanów została reaktywowana . 1 grudnia 1979 roku do Janowa Lubelskiego włączono wieś Biała Poduchowna, osadę Obrówka i część obszaru wsi Ruda z gminy Janów Lubelski . 1 stycznia 1984 roku do gminy Janów Lubelski właczono część obszaru wsi Krzemień Drugi (o powierzchni 357 ha) z gminy Dzwola . 1 stycznia 1992 roku miasto Janów Lubelski i gminę wiejską Janów Lubelski połączono we wspólną gminę miejsko-wiejską .

Po 1999 roku

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym (większym) województwie lubelskim przywrócono powiat janowski o granicach podobnych do tych z początku 1975 roku; powiat został zwiększony jedynie o gminę Batorz, która do maja 1975 roku była w powiecie kraśnickim a następnie do 1998 roku także w województwie tarnobrzeskim .

Demografia

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2010):