Krasnystaw

Krasnystaw (starorus. Краснoстав, przed 1918 niekiedy Krasnostaw) - miasto w województwie lubelskim, w powiecie krasnostawskim, nad rzeką Wieprz, na terenie Działów Grabowieckich i Wyniosłości Giełczewskiej. Leży ono u ujścia rzeki Żółkiewki do Wieprza.

Herb miasta przedstawia dwie ryby (karpie), które znajdują się na niebieskim tle. Umiejscowione one są naprzemianlegle, jedna nad drugą. Natomiast flaga Krasnegostawu jest prostokątną, żółtą tkaniną z umieszczonym na środku herbem miasta. Miejscowość posiada swój hejnał.

Według danych z 18 stycznia 2010 r. miasto miało 19 778 mieszkańców.

Położenie

Krasnystaw znajduje się na terenie Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych oraz fragmencie Grabowiecko-Strzeleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 42,13 km².

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa chełmskiego.

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 17, która jest częścią międzynarodowej drogi E372.

Odległości

• Lublin 55 km
• Chełm 30 km
• Zamość 31 km
• przejście graniczne w Dorohusku z Ukrainą Jahodyn 60 km.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2007 r. Krasnystaw zajmował 4,207 ha, w tym:

• 2,050 ha - grunty orne;
• 100 ha - sady;
• 433 ha - łąki;
• 25 ha - pastwiska;
• 401 ha - lasy.

Demografia

Dane z 31 grudnia 2006:

Według danych z roku 2005 średni dochód na mieszkańca wynosił 1663,49 zł. Bezrobocie w powiecie krasnostawskim wynosi 11,7% dane z czerwca 2008.

Gospodarka

W Krasnymstawie dominuje przemysł spożywczy:

• Cukrownia "Krasnystaw",
• Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska Krasnystaw ,
• fermentownia tytoniu,
• elewator zbożowy Triticarr.

Znajdują się tam także przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją:

• odzieżową Cora-Tex,
• sanitarną Cersanit,
• opakowań tekturowych Kartonex,
• materiałów budowlanych.
• energetyczną Energoremont

Historia

Miasto zostało założone na gruntach wsi Szczekarzew. Prawa miejskie otrzymało 1394 r. W XV wieku dzięki położeniu na trakcie handlowym Pomorze-Lublin-Lwów nastąpił rozwój miasta. W 1525 r. Krasnystaw otrzymał prawo składu soli i miodu. Stanowił on także ośrodek handlu zbożem i rzemiosła. Od 1490 r. do 1826 r. był on siedzibą biskupów chełmskich. Pełnił również funkcję starostwa grodowego.

W połowie XVII wieku, w czasie wojen polsko-szwedzkich, zniszczono zamek i mury miejskie. Od 1795 r. roku miasto znajdowało się w zaborze austriackim, od 1809 r. w Księstwie Warszawskim, a od 1815 w Królestwie Polskim (zabór rosyjski). Podczas powstania styczniowego jazda polska odniosła tu zwycięstwo atakując garnizon rosyjski. W XIX wieku miasto stanowiło ośrodek usługowy. W 1916 r. do Krasnegostawu doprowadzono kolej.

W latach 1919-1975 i od 1999 r. Krasnystaw jest siedzibą powiatu.

II wojna światowa

We wrześniu 1939 r. miały tu miejsce walki z armią niemiecką, w których zginęło ok. 150 polskich żołnierzy. 18-19 września 1939 r. toczyły się tu walki 39. dywizji piechoty i brygady kawalerii z niemieckimi jednostkami zmotoryzowanymi.

Podczas okupacji hitlerowskiej (od 1940 r. do 1942 r.) w mieście znajdowało się getto, w którym zamknięto ok. 4 tys. osób narodowości żydowskiej. Getto znajdowało się przy ul. Grobla i miało charakter przejściowy, po kilku miesiącach ludność została przetransportowana do obozu w Izbicy i ośrodka zagłady w Bełżcu (ok. 2 tys. osób). W mieście znajdowało się także więzienie, w którym Niemcy rozstrzelali 395 osób (1939-1944).

W okolicy działała także partyzantka (1940-1944) - AK, BCh, GL, AL, NOW-NSZ. Partyzanci m.in.: uwolnili ok. 300 więźniów z miejscowego więzienia (1943) i zniszczyli 26 pociągów niemieckich (wiosną 1944 r.).

W latach 1944-1945 NKWD deportowało członków polskich organizacji niepodległościowych w głąb ZSRR. W latach 1944-1950 na terenie Krasnegostawu i okolic działała partyzantka antykomunistyczna.

Zabytki

• Barokowe budynki pojezuickie:
  • kościół św. Franciszka Ksawerego z wystrojem (sztukateria, polichromia);
  • kolegium z 1720 r. (w 1730 r. i 1902 r. rozbudowane 2008 r. całkowity remont i przebudowa) - obecnie muzeum;
• Pałac biskupi z pierwszej połowy XVII wieku ufundowany przez bp. Stanisława Gomolińskiego;
• Budynek seminarium (1719-1739) - przebudowany w XIX i XX wieku;
• Poaugustiańskie zespoły klasztorne:
  • budynki z XIV i XVII wieku (obok zabudowań do 1816 r. stał zamek):
    • kościół powstały ok. 1458 r., ufundowany przez Władysława Jagiełłę, zniszczony podczas najazdu tatarskiego, odbudowany w 1458 r. Przebudowany w 1826 r. i 1951 r. Kościół zachował swoją bryłę i oszkarpowane prezbiterium;
    • klasztor powstały w drugiej połowie XVII wieku. W październiku 1696 r. został w nim pochowany ks. bp Stanisław Jacek Święcicki;
  • budynki powstałe po 1826 r. - ok. 1826 r. rząd carski odebrał augustianom stary kościół i klasztor. W ramach rekompensaty powstały nowe zabudowania:
    • kościół Trójcy Przenajświętszej - powstały w latach 1837-1839;
    • klasztor - służył jako koszary wojsk carskich w okresie zaborów. W okresie międzywojennym mieściła się w nim Podoficerska Szkoła Łączności. Natomiast w czasie okupacji stacjonowały w nim wojska niemieckie. Obecnie znajduje się w nim szkoła zawodowa;
• Stanowisko archeologiczne w miejscu nieistniejącego zamku w Krasnymstawie, wzniesionego w XIV wieku;
• Synagoga;
• Cmentarz żydowski w Krasnymstawie;
• Ratusz miejski z okresu międzywojennego.

W mieście znajduje się także Muzeum Regionalne, zawierające zbiory z dziedzin takich jak m.in.: etnografia, historia, numizmatyka, sztuka i archeologia.

Chmielaki Krasnostawskie

Od 1971 r. w mieście organizowane jest Ogólnopolskie Święto Chmielarzy i Piwowarów " Chmielaki Krasnostawskie". Festiwal odbywał się na początku września i trwał trzy dni, obecnie Chmielaki odbywają się pod koniec sierpnia i również trwają 3 dni.

Organizowane są w tym czasie koncerty podzielone na kategorie, m.in. Chmiel Rock, Cersanit Jazz, występy kapel ludowych oraz inne imprezy towarzyszące. Co roku przez ulice miasta przechodzi korowód chmielakowy składający się z uczniów miejscowych szkół. Od 2005 r. świętu towarzyszy Konsumencki Konkurs Piw oraz wybierana jest Najlepsza Karczma Piwna (konkurs na najciekawszy ogródek piwny prezentowany podczas Chmielaków).

Sport

Działające kluby:

• MGKS START 1944 Krasnystaw - piłka nożna (grający obecnie w IV lidze ),
• LUKS KINGA Krasnystaw - piłka nożna kobiet,
• UKS JEDYNKA Krasnystaw - piłka nożna
• KKS SOKÓŁ Krasnystaw - taekwondo
• LMKS Krasnystaw - Zapasy
• MKS JUNIOR Krasnystaw - pływanie
• Klub Szachowo-Warcabowy KRASNOSTAWIANIE.
• UKS ROCKY Krasnystaw - boks

Honorowi obywatele

• 1994 - Ryszard Rabiega, Wacław Sennik;
• 1995 - Wiltrud Wessel;
• 1997 - ks. Piotr Kimak;
• 2004 - ks. Ryszard Winiarski;

Złote Karpie

Złote Karpie - honorowe wyróżnienie przyznawane od 1998 r. osobom przyczyniającym się do rozwoju miasta (zawodowo, artystycznie lub społecznie). Jest ono wręczane podczas Dni Krasnegostawu. Zostało ono nadane następującym osobom:

• 1998 - ks. Piotr Kimak, Tadeusz Badach, Bronisława Żuk;
• 1999 - ks. Ryszard Winiarski, Jan Ćwirta, Maria Gleń;
• 2000 - Wanda Gałan, Edward Polski, Mariusz Dubaj;
• 2001 - Scholastyka Pawlak-Trochim, Czesław Typiak, Jan Henryk Cichosz;
• 2002 - Janusz Korczyński, Jan Bąk, Edward Kawęcki;
• 2003 - Władysław Fedorowicz, Zygmunt Kapuścik, Mieczysław Pawelec
• 2004 - Lidia Genowefa Kosmowska, Jadwiga Ściepko, Ludwik Kafarski;
• 2005 - Janusz Salitra;
• 2006 - Maurycy Bobel, Stanisław Woźniak, ks. Waldemar Taracha, Edward Kyc;
• 2007 - Bożena Pachla, Henryk Petla, Kazimierz Ruszniak;
• 2008 - ks. Henryk Kapica, Tadeusz Kiciński;
• 2009 - ks. Roman Skowron, Wiesław Brodowski;
• 2010 - Piotr Matej, Andrzej Aleksander Woźniak;
• 2011 - Grzegorz Brodzik, Urszula Hus.

Edukacja

• 1 żłobek
• 5 przedszkoli
• 4 szkoły podstawowe
• 4 gimnazja
• 4 licea ogólnokształcące
• 1 prywatna społeczna/prywatna
• 11 techników
• 2 zasadnicze szkoły zawodowe
• 2 policealne szkoły dla dorosłych

Ludzie powiązani z miastem

• Witold Pyrkosz – aktor filmowy i teatralny,
• Magdalena Wójcik – wokalistka zespołu Goya,
• Kuba Badach – wokalista zespołu Poluzjanci.
• Maria Mamona - aktorka filmowa i teatralna

Administracja

Krasnystaw jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich.

Miasta partnerskie

Przedstawiciele administracji Krasnegostawu podpisali dwustronne umowy o przyjaźni z miastami partnerskimi z 4 państw:

• Žatec  Czechy;
• Alvesta  Szwecja;
• Turijsk  Ukraina;
• Püspökladány  Węgry.

Sołectwa miasta

W skład sołectw Krasnegostawu wchodzą: Przedmieście Zastawie, Kolonia Krakowskie Przedmieście, Krakowskie Przedmieście, Przedmieście Lubańki, Przedmieście Zakręcie, Kolonia Góry, Przedmieście Góry.

Sąsiednie gminy

• gmina Krasnystaw
• gmina Siennica Różana