Opole Lubelskie

Opole Lubelskie – miasto w województwie lubelskim, w Kotlinie Chodelskiej. Siedziba powiatu opolskiego i siedziba gminy miejsko-wiejskiej Opole Lubelskie. Ośrodek przemysłu spożywczego (mleczarnia, fabryki słodyczy, zakład przetwórstwa owoców).

Miasto położone jest w Małopolsce, należało do ziemi lubelskiej. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do starego woj. lubelskiego.

Według danych z 30 czerwca 2009 roku, miasto miało 8739 mieszkańców.

Toponimia

Nazwa miasta Opole pochodzi od nazwy jednej z najstarszych jednostek terytorialnych Słowian w środkowej Europie – tzw. „Opola”. Były one tworzone jeszcze w czasach przedpaństwowych, od połowy I tysiąclecia n.e. Termin ten określał nazwę lokalnego terytorium na którym mieszkała wspólnota sąsiedzka wspólnie broniąca się przed wrogiem. „O-pole” oznaczało społeczność sąsiedzko-lokalną zamieszkującą wokół pasa pól uprawnych i pastwisk stanowiących podstawę ich bytu. Organizacja opolna przetrwała do późnego średniowiecza. Opola były podokręgami kasztelanii i stanowiły najniższą jednostką administracyjno-podatkową w Polsce średniowiecznej. Bulla z 1136 roku wymienia wśród miejscowości należących do arcybiskupa w okolicach Żnina ludną wieś o nazwie Opole, W Polsce oprócz miasta Opole od tej nazwy wywodzą się także takie nazwy własne miejscowości jak miasto Opole w woj. opolskim, wieś Opole w woj. lubelskim, wieś Opole Świerczyna w województwie mazowieckim, wsie Stare Opole i Nowe Opole w województwie mazowieckim, wieś Opole w woj. łódzkim, region pod nazwą Opole na Ukrainie oraz inne nazwy geograficzne.

Historia

Pierwotnie Opole było słowiańską wspólnotą sąsiedzką, która dała początek miastu. Na przełomie wieków miasteczko było zamieszkiwane przez ludzi różnych wyznań i narodowości. Szkockich i niemieckich rzemieślników sprowadzili do Opola właściciele miasta w XVII i XVIII wieku. W XVII wieku wzniesiono tu synagogę, która służyła coraz liczniej przybywającej do miasta ludności wyznania mojżeszowego. W czasach zaborów Opole dosyć licznie zamieszkiwali Rosjanie. W XIX i na początku XX wieku połowę ludności miasta stanowili Żydzi.

W marcu 1941 roku powstało getto, w którym przebywało kilkanaście tysięcy Żydów. Zostali oni przesiedleni z okolicznych miejscowości, m.in. z Puław i Kazimierza Dolnego. Ulokowano tu również grupę Żydów z Austrii, Francji i Słowacji. W marcu i maju 1942 nastąpiły pierwsze deportacje do obozów zagłady w Bełżcu i Sobiborze. Ostatecznie getto zostało zlikwidowane 24 października 1942 r., a jego pozostałych mieszkańców (prawie 9 tys.) deportowano do Sobiboru i Poniatowej. W latach czterdziestych hitlerowcy wysadzili opolską bożnicę oraz kamienice w zachodniej pierzei Starego Rynku. Śladami po dawnych mieszkańcach są cmentarze: żydowski przy ul. Józefowskiej oraz prawosławny przy ul. Lubelskiej.

• XII wiek – prawdopodobnie w drugiej połowie XII wieku powstaje w Opolu parafia pw. Wniebowzięcia NMP. Pierwsze kościoły, aż do poł. XVII wieku i budowy istniejącego do dziś kościoła barokowego, były drewniane.
• 1368 – za zgodą króla Kazimierza Wielkiego przeniesiono wieś Opole z prawa polskiego na prawo średzkie.
• 1419 – wzmiankowani opolscy mieszczanie - Piotr Światły i jego siostra Korodajowa. W związku z brakiem zachowanego pierwszego dokumentu lokacyjnego miasta wzmianka ta stanowi najstarsze źródło o posiadaniu przez Opole prawa miejskiego.
• 1450, 1478 – potwierdzenia praw miejskich przez króla Kazimierza Jagiellończyka.
• XVI i I poł. XVII wieku – miasto ośrodkiem kalwinizmu. Jako gorliwi kalwini zasłynęli Stanisław Słupecki, (zm. 1576) kasztelan lubelski, jego syn Zbigniew Słupecki (zm. ok. 1598). Brat Zbigniewa, Feliks (1571-1617) początkowo kalwin, ok. 1616 przeszedł na katolicyzm i oddał kościół katolikom. Wdowa po nim, Barbara z Leszczyńskich (zm. 1654) pozostała kalwinką niemal do śmierci, ponoć nawróciła się na łożu śmierci pod wpływem brata, biskupa Wacława Leszczyńskiego, jej syn, Jerzy Słupecki (1615-1663), początkowo gorliwy kalwinista, w 1644 przeszedł na katolicyzm.
• 1625 – pierwsze wzmianki o szpitalu. Stary szpital znajdował się za miastem, przy drodze do Sandomierza, przy kościele pw. Św. Ducha. Po ufundowaniu przez Jana Tarłę i Zofię z Krasińskich Tarłową nowego szpitala w 1751 roku, stary szpital przestał funkcjonować, a kościół popadł w ruinę i został rozebrany ok. 1780 roku.
• po 1663-1675 – budowa istniejącego do dziś kościoła parafialnego z fundacji księdza Piotra Dobielowicza, proboszcza opolskiego.
• 1743 – sprowadzenie pijarów przez Jana Tarłę, hrabiego na Tęczynie, wojewodę sandomierskiego, generała ziem podolskich. Rozbudowa kościoła, budowa klasztoru, nowego szpitala i szkół.
• 1761 – próba utworzenia pierwszej w Polsce szkoły rzemieślniczej, w której rektorem był Ignacy Konarski, brat Stanisława. Dzięki działaniom związanym z organizacją szkoły zaczęło rozwijać m.in. garbarstwo, tkactwo, masarstwo i piekarstwo. W 1827 roku przeniesiono tutaj karnie księdza Piotra Ściegiennego. Obecnie istnienie szkoły jest kwestionowane
• W latach 1785-1787 bratanek i sukcesor ks. Antoniego Lubomirskiego, właściciela Opola, książę Aleksander Lubomirski zbudował letni pałac w Niezdowie dla siebie i swej młodej małżonki, Rozalii z Chodkiewiczów.
• 1794 – ścięcie Rozalii Lubomirskiej w Paryżu.
• 1864 – kasata opolskiego kolegium Pijarów.
• W latach 60. XIX wieku – wystąpienia chłopów przeciwko dworom.

W Opolu istnieje najnowocześniejsze w Polsce więzienie, które zostało oddane do użytku na początku października 2009 roku.

Zabytki

• Kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny zbudowany w latach 1663-1675, rozbudowany w 1748 roku o obejście-kalwarię był wielokrotnie odnawiany i remontowany, posiada barokowy wystrój. Budowę klasztoru pijarów rozpoczęto przed 1740, ukończono w 1758 roku. Obok wieża, dawne ossuarium z XVII wieku, przebudowana dzwonnica-brama ukończona w 1751 roku. Z dawnych zabudowań szkół pijarskich, w tym szkoły rzemieślniczej, pozostały dwa budynki przy ul. Kościuszki, wzniesione w latach 1758-1761, oraz bank, przy ul. Nowy Rynek 2, przebudowany dawny szpital, z lat 1748-1751.
• Pałac, wniesiony przez Słupeckich prawdopodobnie w XV w., rozbudowany w 1613 roku i ponownie w 1740 dla Tarłów, przekształcony w latach 1766-1773 w okazałą rezydencję Lubomirskich, wg projektów Jakuba Fontany, Dominika Merliniego i Franciszka Ferdynanda Naxa. Zniekształcony rozbudową II piętra i przebudową na koszary, obecnie jest siedzibą Liceum Ogólnokształcącego.
• Ratusz na Nowym Rynku, wzniesiony w 1750 roku na miejscu starszego.
• Zajazdy przy Nowym Rynku i przy Starym Rynku, z XVIII i pocz. XIX wieku.
• Kamienice przy Nowym Rynku, XVIII wiek, przebudowane.
• Kaplica cmentarna w obecnej szacie z poł. XIX wieku, neogotycka – przebudowana z klasycystycznej kaplicy z 1790 roku. Cmentarz jest najstarszym w Polsce cmentarzem zlokalizowanym zgodnie z zasadami higieny w czasach oświecenia czyli poza miastem, założony w 1772 roku, kilkanaście lat wcześniej niż warszawskie Powązki.
• Pałac w Niezdowie, w latach 1785-1787 zbudowany przez Aleksandra Lubomirskiego, projektował architekt Lubomirskich Franciszek Degen. Do początku lat dwudziestych XX wieku pałac należał do rodziny Kleniewskich, ostatnim właścicielem był zakon Sióstr Służek N.M.P. Obok pałacu znajdują się pozostałości dworu obronnego z II poł. XVI wieku.

Edukacja

• Niepubliczny Punkt Przedszkolny "Promyczek" ul. Przedmieście 1, tel. 691-067-479
• Żłobek i Przedszkole Miejskie ul. Przemysłowa 3
• Zespół Szkół Nr 1 im. K. Makuszyńskiego ul. Szkolna 5
• Zespół Szkół Nr 2 im. O. Kolberga ul. Fabryczna 28
• Zespół Szkół Zawodowych im. S. Konarskiego ul. Kolejowa 2
• Liceum Ogólnokształcące im. A. Mickiewicza ul. Lipowa 4
• Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie ul. Podzamcze 54.

Handel

W Opolu Lubelskim ulokowanych jest także kilka supermarketów:

• spożywczo-przemysłowe: Tesco, Stokrotka, Biedronka
• handlowe: Galeria Stokrotka

Administracja

Opole Lubelskie jest członkiem stowarzyszenia Unia Miasteczek Polskich.

Współpraca międzynarodowa

Miasto	Kraj
Mikohaza	Węgry
Hamme	Belgia

Urodzeni w Opolu Lubelskim

• Leszek Bugaj – polityk;
• Zbigniew Jóźwik – polski naukowiec;
• Artur Miziński – polski duchowny, biskup;
• Lech Nikolski – polityk;
• Małgorzata Ostrowska-Królikowska – aktorka;
• Jan Tarło – wojewoda sandomierski, jedna za znaczących postaci I Rzeczypospolitej czasów saskich. Regimentarz, polityk, mecenas sztuki;
• Roman Dębiński – były piłkarz;
• Wojciech Stępień – siatkarz grający w Czarnych Radom, obecnie mieszka w Radomiu.
• Jadwiga Mizińska - profesor zwyczajny, kierownik Zakładu Socjologii Wiedzy w Instytucie Filozofii UMCS w Lublinie.

Zobacz też

• powiat opolski (województwo lubelskie)
• powiat opolsko-lubelski
• dekanat Opole Lubelskie
• cmentarz żydowski w Opolu Lubelskim
• Opole Lubelskie (stacja kolejowa)