Parczew

Parczew – miasto w woj. lubelskim, w powiecie parczewskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Parczew. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa bialskopodlaskiego.

Historycznie położony jest na skraju Małopolski, należało do ziemi lubelskiej.

Środowisko naturalne

Miasto położone jest w północnej części województwa lubelskiego przy ujściu Konotopy i Kłodzianki do Piwonii, 62 km na północny wschód od Lublina, a 70 km na południowy zachód od Białej Podlaskiej.

Historia

Parczew należy do najstarszych miast Lubelszczyzny, osada o tej nazwie istniała już w XII wieku. Prawa miejskie otrzymał Parczew w 1401 z rąk Władysława Jagiełły i wkrótce zaczął się szybko rozwijać. Rozkwit miasta nastąpił głównie dzięki położeniu na pograniczu ziem Polski i Litwy, oraz na szlaku komunikacyjnym łączącym Wilno z Krakowem. W 1413 na zjeździe w Horodle, Parczew został wyznaczony na miejsce zjazdów polsko-litewskich sejmów. Stał się odtąd ważnym ośrodkiem życia politycznego kraju. Tu gościli kolejno wszyscy królowie z dynastii Jagiellonów i tu zapadło dla obu krajów wiele ważnych ustaleń. Ostatni sejm parczewski odbył się w 1564 za Zygmunta Augusta.

Parczew był siedzibą starostwa niegrodowego. Jako miasto warowne posiadał trzy bramy: Lubelską, Chełmską i Łomaską. Tuż obok miasta wznosiła się królewska rezydencja zwana Zamkiem. Na rynku stał Ratusz, miasto posiadało dwie łaźnie, cztery młyny i kilka browarów. Miało też prawo składu na sól. W XVI wieku znajdowały tu się trzy kościoły, cerkiew i synagoga, a także szkoła i szpital. Wraz z wygaśnięciem dynastii Jagiellonów następuje zanik świetności Parczewa. W czasach panowania ostatniego króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego, miasto zaczęło dźwigać się z upadku. Wzrosła liczba mieszkańców, nastąpiło ożywienie rzemiosła i handlu. W Parczewie miało odbyć się zawarcie unii polsko-litewskiej, jednak z powodu pożaru zamku parczewskiego, unia została przeniesiona do Lublina.

Rozbiory Polski zahamowały rozwój miasta. Pewien wpływ na ożywienie miasta pod koniec XIX wiek, miało przeprowadzenie linii kolejowej z Lublina do Łukowa w 1898. W latach międzywojennych Parczew rozwijał się powoli i przekroczył nieco 10 tysięcy mieszkańców. W latach okupacji Parczew był silnym ośrodkiem konspiracyjnym. Położone w pobliżu Lasy Parczewskie stanowiły bazę dla wielu ugrupowań partyzanckich AK, AL i GL. 22 lipca 1944 Parczew został wyzwolony przez miejscowy garnizon AK. Latem 1945 poakowski oddział Leona Taraszkiewicza "Jastrzębia" rozbił katownię UB w Parczewie (parczewski MUBP, będący oddziałem włodawskiego PUBP).

Na ożywienie gospodarki i aktywność mieszkańców wpłynęło utworzenie powiatu parczewskiego w 1955. Wybudowano siedzibę dla urzędu powiatowego i miejskiego, przychodnię lekarską, szpital, liceum i szkoły podstawowe. W szybkim tempie rozwijało się budownictwo mieszkaniowe. Po reformie administracyjnej w 1975, Parczew przestał być miastem powiatowym. Stał się nim ponownie w 1999, a w 2001 obchodził swoje 600-lecie.

Społeczność żydowska wywierała przez wieki duży wpływ na Parczew. Zygmunt August zezwolił w nim na zamieszkiwanie Żydów w 1564 chociaż gmina żydowska istniała tutaj już dużo wcześniej. Władysław IV w 1633 odnowił przywilej posiadania przez gminę synagogi i kirkutu. Natomiast samo miasto żydowskie istniało poza murami miasta, a jego mieszkańcy zajmowali się zazwyczaj handlem. Przed samą wojna społeczność żydowska stanowiła 50% mieszkańców. Większość z nich znalazła się w getcie utworzonym tutaj przez Niemców. W 1942 getto zostało zlikwidowane, a mieszkańcy zostali wywiezieni do obozu zagłady w Treblince.

W obrębie lasów parczewskich działał oddział Aleksandra Skotnickiego, w którym walczyli zbiegli Żydzi. W miasteczku pozostały dwa budynki po synagogach, przy ulicy Piwonia oraz przy ulicy Żabiej. Jest także rytualna mykwa, wzniesiona w XX wieku. W domu na ulicy Zjednoczenia 31 mieściła się świetlica żydowska. Po cmentarzu nie pozostał żaden ślad, dziś w tym miejscu znajduje się park. Parczew był jednym z niewielu miast w Polsce w którym podjęto po wojnie próbę odtworzenia żydowskiej społeczności sztetla. Historię parczewskich Żydów kończy pogrom jaki miał miejsce 5 lutego 1946. Rozpoczął się od wejścia do miasta oddziałów WiN z obwodu włodawskiego, które zajęły się rabunkiem żydowskich sklepów. Po pogromie pozostali Żydzi opuścili miasto.

Zabytki

• drewniana dzwonnica z 1675
• budynek dawnej synagogi z połowy XIX wieku
• budynek dawnej szkoły powszechnej z końca XIX wieku
• kościół neogotycki (Kolegiata) wybudowany w latach 1905–1913

Gospodarka

W mieście znajduje się huta szkła gospodarczego, oraz zakłady produkcji mebli, kabli, octu i musztardy.

Sport

• Klub piłkarski MKS Victoria Parczew
• Klub lekkoatletyczny Olimp Parczew
• Klub Tenisa Stołowego Pantera Parczew
• Klub koszykarski MKS Olimp Parczew

Turystyka

W sąsiedztwie Parczewa znajduje się wiele urokliwych i wartych uwagi miejsc. Należą do nich:

• Lasy Parczewskie, które oferują kontakt z nieskazitelną naturą. W lesie znajdują się partyzanckie umocnienia z okresu II wojny światowej
• Rezerwat przyrody Jezioro Obradowskie
• Rezerwat przyrody Czarny Las
• Rezerwat przyrody Królowa Droga
• Doliny rzek Konotopy, Tyśmienicy i Piwonii, szczególnie Tyśmienica jest warta przepłynięcia kajakiem
• liczne jeziora Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego

Transport

W mieście krzyżują się drogi wojewódzkie:

• DW 815 kierunek Lubartów – Parczew – Wisznice,
• DW 813 Łęczna – Parczew – Międzyrzec Podlaski,
• DW 819 kierunek Parczew – Dorohusk.

Parczew posiada też przystanek kolejowy na linii kolejowej nr 30 Łuków – Lublin (obecnie nie używany w ruchu pasażerskim). W komunikacji drogowej duże znaczenie mają przedsiębiorstwa PKS oraz prywatne busy, zapewniające połączenia z Lublinem, Warszawą, Białą Podlaską i Radzyniem Podlaskim.

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Bressuire  Francja
• Luboml  Ukraina

Parczewianie

Lista osób urodzonych w Parczewie, które mają biogram na stronach Wikipedii:

• Tomasz Dudziński
• Sławomir Nazaruk
• Aron Sztarkman
• Tomasz Wilczyński

Osoby związane z Parczewem:

• Apolinary Nosalski

Zobacz też

• Sanktuarium Matki Bożej w Parczewie
• Synagoga w Parczewie (ul. Piwonia 1)
• Synagoga w Parczewie (ul. Piwonia 3)
• Cmentarz żydowski w Parczewie
• Bitwa pod Parczewem
• Parczew (stacja kolejowa)