Puławy

Puławy (jid. פּילעװ, Pilew) – miasto w zachodniej części województwa lubelskiego w pobliżu granicy województwa mazowieckiego, położone nad Wisłą, na skraju Małopolskiego Przełomu Wisły. Ośrodek przemysłowy (przemysł chemiczny, budowlany, farmaceutyczny, itp.), naukowy (5 instytutów naukowo-badawczych, szkolnictwo wyższe), turystyczno-kulturalny: będące częścią trójkąta turystycznego Puławy - Kazimierz Dolny - Nałęczów, ponadto ośrodek: muzealnictwa (pierwsze muzeum na Ziemiach Polskich, a zarazem najstarsze muzeum w Europie Środkowej), węzeł komunikacyjny (port rzeczny, 2 przeprawy mostowe, główne szlaki komunikacji drogowej i kolejowej, w przyszłości cywilny port lotniczy w pobliskim Dęblinie, itp.).

Według danych statystycznych z 31 grudnia 2010, miasto liczyło 48 578 mieszkańców (88. lokata w Polsce).

Położenie

Puławy leżą w zachodniej części województwa lubelskiego, na Nizinie Mazowieckiej tuż przy granicy z Wyżyną Lubelską, która przebiega przez Parchatkę (wg Jerzego Kondrackiego), nad prawym brzegiem Wisły, niedaleko od najdalej wysuniętego na wschód jej zakola, w sąsiedztwie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. Historycznie położone były w Małopolsce (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). W granicach miasta wpada do Wisły rzeka Kurówka. Miasto często bywa wiązane z pobliskimi Kazimierzem Dolnym i Nałęczowem, wspólnie określanymi mianem trójkąta turystycznego.

Powierzchnia miasta wynosi 50,49 km².

W 2006 GDDKiA rozpoczęła budowę nowej przeprawy przez Wisłę, będącej elementem przyszłej obwodnicy miasta. W sobotę, 12 lipca 2008 rozpoczął się ruch samochodowy przez nowy most na Wiśle, któremu nadano imię Jana Pawła II. Tym samym do normalnej eksploatacji weszła nowa trasa, biegnąca istniejącymi drogami od Żyrzyna, przez przebudowane skrzyżowanie w pobliżu Zakładów Azotowych "Puławy" S.A., nowy most na Wiśle i całkowicie nową drogę od mostu do drogi krajowej nr 12 w miejscowości Zarzecze.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2004 Puławy mają obszar 50,61 km², w tym:

• użytki rolne: 12%
• użytki leśne: 21%
• grunty pod zbiornikami wodnymi, rzekami, rowami: 3%
• tereny pod zabudowę: 9%
• ulice, tereny kolejowe i inne tereny komunikacyjne: 3%
• tereny parkowe i zieleńce: 0,5%
• tereny osiedlowe niezabudowane: 1%
• tereny różne: 2%

Miasto stanowi 5,42% powierzchni powiatu.

Toponimia

Pochodzenie nazwy miasta nie jest do końca jasne ani oficjalnie potwierdzone. Z racji pierwotnego usytuowania osady nad Wisłą, sądzi się, iż nazwa Puławy pochodzi od pojęć związanych z rzeką. Uważa się, iż słowo Puławy może pochodzić od nadwiślańskich łęgów zwanych pulwami. Inne hipotezy zakładają, że nazwa pochodzi od staropolskiego słowa pławy, co znaczy przeprawiać się przez rzekę, lub od słowa pława czyli boja oznaczającą mieliznę. Możliwe, iż nazwa Puławy wzięła się od słowa pławia, co oznacza prąd rzeczny, nurt. Podobno po raz pierwszy nazwa Pollavy pojawiła się w formie pisanej już w XV wieku i miała oznaczać przejście przez rzekę, bród.

Nazwę miasta wyjaśnia też opowieść ludowa. Jak mówi legenda, pewien magnat zmęczony podróżą zatrzymał się w osadzie, aby odpocząć. Kiedy usiadł na ławce, ta pod jego ciężarem złamała się na pół. Magnat wtedy krzyknął: - A niech to będzie pół ławy!

Historia miasta

Pierwsza osada w miejscu zajmowanym obecnie przez Puławy została założona na początku XVI w. i obsługiwała przeprawę przez Wisłę.

Od 2. połowy XVII w. Puławy znajdowały się w posiadaniu Lubomirskich. Marszałek wielki koronny Stanisław Herakliusz Lubomirski w latach 1676-1679 wybudował tutaj swoją letnią rezydencję. Jego córka Elżbieta w 1687 r. wniosła Puławy jako wiano do małżeństwa z Adamem Mikołajem Sieniawskim, późniejszym hetmanem wielkim koronnym. Jego sympatia dla Augusta II Mocnego sprowadziła na Puławy w 1706 r. zniszczenia podczas tzw. "drugiego potopu szwedzkiego".

W 1731 r. córka Sieniawskiego Maria Zofia wyszła za mąż za wojewodę ruskiego Aleksandra Augusta Czartoryskiego. Od tego momentu Puławy na 100 lat stały się własnością familii, jak określano wtedy rodzinę Czartoryskich. W tym czasie miejscowość przeżyła swój złoty wiek. W 1761 r. syn Augusta, Adam Kazimierz, poślubił Izabelę Flemming, jedyną dziedziczkę majątku po podskarbim wielkim litewskim Janie Jerzym Flemmingu. W 1784 r., po śmierci Augusta, Adam i Izabela przenieśli się do Puław. W ciągu następnych lat powstało tutaj konkurujące ze stolicą centrum życia kulturalnego i politycznego. Miejscowość zyskała przydomek Polskie Ateny. Na dworze puławskim przebywali niemal wszyscy znani przedstawiciele epoki: Grzegorz Piramowicz, Franciszek Dionizy Kniaźnin, Julian Ursyn Niemcewicz, Adam Naruszewicz, Jan Paweł Woronicz, Franciszek Karpiński, Franciszek Zabłocki, Jan Piotr Norblin, Marcello Bacciarelli, Kazimierz Wojnakowski. Okres rozbiorów przyniósł dla Puław kolejne zniszczenia. W odwecie za wsparcie udzielone Kościuszce przez Czartoryskich w 1794 r. wojska rosyjskie zniszczyły puławską rezydencję i splądrowały okoliczne wsie.

Odbudowę rozpoczęła w 1796 r. księżna Izabela. Wykorzystała przy tym talent architekta Chrystiana Piotra Aignera, przebudowując nie tylko rezydencję, ale też wznosząc szereg budowli ogrodowych w przylegającym do pałacu parku. W jednej z tych budowli, w Świątyni Sybilli, w 1801 r. księżna założyła pierwsze w Polsce muzeum, gromadzące pamiątki narodowe.

Koniec złotego wieku Puław przyniosło Powstanie listopadowe. Tu pułkownik Juliusz Małachowski dokonał brawurowego napadu na koszary rosyjskie, a także w dniu 2 marca 1831 roku rozegrała się zwycięska bitwa pod Puławami.

Po upadku powstania Czartoryscy zostali zmuszeni do emigracji, a majątek uległ konfiskacie. Puławy stały się spokojną, prowincjonalną miejscowością. W roku 1842 dla zatarcia śladów polskości, władze rosyjskie przemianowały Puławy na Nową Aleksandrię. Zapoczątkowany został rozwój placówek naukowo-oświatowych. Kolejno tworzono: w 1844 r. Instytut Wychowania Panien; w 1862 r. Instytut Politechniczny i Rolniczo-Leśny, zamknięty po upadku Powstania styczniowego; w 1869 r. Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa.

W 1906 r. Puławy otrzymały prawa miejskie. W następnym roku do miasta włączono pobliskie wsie: Mokradki oraz Puławską Wieś. W roku 1915 miasto opuściły wojska rosyjskie, potem austriackie. W czasie I wojny światowej Puławy doznały znacznych zniszczeń. W okresie międzywojennym zaczął rozwijać się przemysł, oprócz tego w miejsce dawnego Instytutu Rolniczego, utworzono Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego. Powierzchnię miasta powiększono w 1934, przyłączając do niego Włostowice, Rudę Las, Rudę Czachowską oraz Wólkę Profecką. Rozwój miasta przerwał wybuch II wojny światowej, w której zginęła trzecia część mieszkańców.

Powojenną historię zdominowała decyzja o budowie Zakładów Azotowych, podjęta przez polskie władze w 1960 r. Po tej dacie nastąpił znaczny wzrost liczby ludności, zmienił się także charakter miejscowości. Z małego miasteczka Puławy stały się miastem przemysłowym.

Zabytki

Burzliwe dzieje Puław pozostawiły po sobie liczne zabytki. W zasadzie wszystkie znajdują się w kompleksie pałacowo-parkowym, leżącym w pobliżu skarpy wiślanej.

Park

Najbardziej okazały jest pałac Czartoryskich, wzniesiony pierwotnie przez Lubomirskich według barokowego projektu Tylmana z Gameren w latach 1676-1679. Do dzisiaj z tamtej budowli pozostało przyziemie od strony Łachy Wiślanej i sień na parterze za wejściem głównym. Spalony w 1706 r. przez Szwedów, pałac odbudowali w latach 1722-1736 Sieniawscy i Czartoryscy, według rokokowego projektu Jana Zygmunta Deybla. Ostatecznie w latach 1785-1810 pałac został przebudowany w stylu klasycystycznym przez Czartoryskich według projektu Chrystiana Piotra Aignera. Wnętrza centralnej – zabytkowej części pałacu w 2005 roku zostały udostępnione dla zwiedzających. Pałac Czartoryskich jest siedzibą Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowego Instytutu Badawczego.

Pałac otacza park krajobrazowy o powierzchni 30 ha. Pierwotnie został założony przez Lubomirskich, jako park regularny, i od tamtego czasu podążał za zmianami stylu puławskiej rezydencji. W latach 1731-1736 przybrał styl francuski. W latach 1798-1806 księżna Izabela zmieniła go w ogród romantyczny w stylu angielskim, umieszczając w nim szereg budowli ogrodowych i rzeźb. W tym stanie park przetrwał do dzisiaj.

Najciekawsza budowla znajdująca się w parku to Świątynia Sybilli (d. Świątynia Pamięci), wybudowana w latach 1798-1801 według projektu Aignera na wzór antycznej świątyni Westy w Tivoli pod Rzymem. W roku 1801 Izabela Czartoryska założyła tutaj pierwsze w Polsce muzeum, mające pobudzać patriotyzm w okupowanej Polsce.

Niedaleko Świątyni Sybilli znajduje się Dom Gotycki, wybudowany w latach 1800-09 również według projektu Aignera, otwarty z okazji pobytu w Puławach Józefa Poniatowskiego. Jest on obecnie siedzibą Muzeum Regionalnego PTTK. Obok Domku Gotyckiego stoi kopia rzeźby Tankred i Klorynda.

Listę zabytków w parku uzupełniają:

• kościół Wniebowzięcia NMP, wzniesiony w latach 1800-03 na wzór rzymskiego Panteonu, od 1919 r. pełni rolę świątyni parafialnej,
• Pałac Marynki, zbudowany w latach 1790-94 dla Marii Wirtemberskiej, córki Izabeli i Adama Kazimierza Czartoryskich, obecnie zajmowany przez Oddział Pszczelnictwa Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa,
• Brama Rzymska wybudowana 1829 r. jako trwała ruina, wzorowana na Łuku Tytusa w Rzymie,
• Domek Grecki, zbudowany w latach 1778-1791, niegdyś oranżeria, obecnie biblioteka miejska,
• Domek Żółty z początku XIX wieku, zwany również Aleksandryjskim, gdyż zamieszkiwał w nim car Aleksander II podczas pobytu w Puławach,
• Altana Chińska z połowy XVIII wieku,
• marmurowy Sarkofag wykonany w Rzymie, przysłany do Puław w 1799 r. przez Adama Jerzego Czartoryskiego,
• rzeźba przedstawiająca Tankreda i Kloryndę, głównych bohaterów XVI-wiecznego poematu Torquato Tasso Jerozolima wyzwolona, wykonana ok. 1790 na zlecenie Stanisława Augusta Poniatowskiego przez Francesco Lazzariniego.

Miasto

• Budynek dawnego magistratu miejskiego
• Budynek starostwa powiatowego
• Dawna cerkiew pw. Świętej Trójcy (obecnie kościół pw. Matki Bożej Różańcowej)
• Karczma "Pod Pielgrzymem"
• Kościół katolicki pw. św. Józefa

Demografia

Dane z 31 grudnia 2010:

Budżet

Budżet na 2011 rok:

Nauka

Począwszy od połowy XIX wieku w Puławach lokowane były instytucje naukowe. Obecnie ich lista jest następująca:

• Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa założony w roku 1950 w miejsce funkcjonującego w Puławach od 1917 r. Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego. IUNG prowadzi prace badawcze obejmujące uprawę roślin, nawożenie, ochronę i żyzność gleb.
• Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy (PIWet-PIB) powołany w 1945 r. Prowadzi badania w zakresie medycyny weterynaryjnej ze szczególnym uwzględnieniem diagnostyki i profilaktyki chorób zakaźnych, w tym chorób odzwierzęcych, oraz higieny i toksykologii żywności pochodzenia zwierzęcego. Od 2003 r. Państwowy Instytut Badawczy.
• Ośrodek Diagnostyki i Zwalczania Zagrożeń Biologicznych Wojskowego Instytutu Higieny i Epidemiologii
• Oddział Pszczelnictwa Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa
• Instytut Nawozów Sztucznych przeniesiony z Tarnowa w 1968 r., swoimi badaniami wspomaga działanie przemysłu chemicznego, a ostatnio także uruchomił działania w zakresie przetwarzania chmielu na ekstrakt chmielowy.
• Oddział Zakładu Doświadczalnego "TECHPAN" Instytutu Podstawowych Problemów Techniki PAN w latach 1973-1992 . Obecnie od 1993 Zakład Doświadczalny Echo-Son SA (większościowa 45% własność IPPT PAN, 55% pracownicy). TECHPAN a obecnie Echo-Son zaangażowane są w konstruowanie wyrafinowanej aparatury ultrasonograficznej (USG).

W roku 2008 puławskie instytuty naukowo-badawcze, Urząd Miasta Puławy oraz Politechnika Radomska w Radomiu wystąpiły z inicjatywą utworzenia Puławskiego Parku Naukowo-Technologicznego na terenie Puławskiej dzielnicy Azoty. W rezultacie podjętych działań powstaje nowoczesna baza naukowo-dydaktyczna, której koszt budowy wynosić będzie 79 mln złotych. Kompleks będzie mieścić w swoich murach m.in. 4 Wydziały Politechniki Radomskiej, na których będą prowadzone studia w formie stacjonarnej i zaocznej. Oddanie kompleksu nastąpi w 2012 r.

Edukacja

W Puławach znajduje się 8 szkół podstawowych, 7 gimnazjów, 7 liceów ogólnokształcących, 8 zespołów szkół, jedna szkoła muzyczna I stopnia oraz 5 szkół specjalnych. W roku 1997 została otwarta Puławska Szkoła Wyższa, uczelnia niepaństwowa, pierwsza w Puławach po wieloletniej przerwie. Obecnie kształci studentów na Wydziałach Ekonomii oraz Nauk Społecznych. Ponadto w Puławach prowadzone są studia językowe w Nauczycielskim Kolegium Języków Obcych. Studia Doktoranckie prowadzone są m.in. w Państwowym Instytucie Weterynarii, Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, etc. W 2012 r. nastąpi otwarcie 4 wydziałów Politechniki Radomskiej na terenie budowanego kompleksu Puławskiego Parku Naukowo-Technologicznego, na którym będą prowadzone studia w systemie stacjonarnym i zaocznym.

Zobacz też: Lista placówek edukacyjnych w Puławach

Wspólnoty religijne

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

Katolicyzm

• Kościół Rzymskokatolicki:
  • Parafia Rzymskokatolicka pw. św.Józefa
  • Parafia Rzymskokatolicka pw. Miłosierdzia Bożego
  • Parafia Rzymskokatolicka pw. Matki Bożej Różańcowej
  • Parafia Rzymskokatolicka pw. Świętej Rodziny
  • Parafia Rzymskokatolicka pw. Wniebowzięcia NMP
  • Parafia Rzymskokatolicka pw. św.Brata Alberta

Prawosławie

• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny:
  • Parafia św. Równej Apostołom Marii Magdaleny

Protestantyzm

• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, zbór w Puławach
• Kościół Chrześcijan Baptystów w RP, zbór w Puławach
• Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej w RP
• Kościół Chrześcijański "Metodyści Puławy"

Restoracjonizm

• Świadkowie Jehowy, Sala Królestwa

Kultura

Radio

• Twoje Radio Puławy - 1062 kHz AM(MW)
• Radio Pulawy 24 internetowa rozgłośnia radiowa

Telewizja

• TVK Puławy
• Ideatv

Internet bezpłatny

Puławy dysponują bezprzewodowym, publicznym i bezpłatnym dostępem do internetu, jest on realizowany w technologii Wi-Fi 802.11g. Aktualnie na infrastrukturę sieciową (o nazwie hotspot.um.pulawy.pl ) składa się 20 nadajników w różnych częściach miasta.

Prasa

• Tygodnik Powiśla
• Teraz Puławy - dodatek do Dziennika Wschodniego
• Extra Puławy - gazeta bezpłatna
• Nasz Region

Muzea

• Muzeum Oświatowe
• Muzeum Regionalne PTTK im. Izabeli ks. Czartoryskiej,
• Muzeum Czartoryskich w Puławach - Oddział Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym

Kino

• Kino "Sybilla" - kino w 2009 r. zmodernizowało sprzęt. Od tego czasu jest możliwość oglądania wybranych filmów 3D przy użyciu specjalnych okularów.

Kluby sportowe

• Wisła Puławy - Piłka nożna (II liga, grupa wschodnia), Lekkoatletyka, Pływanie, Podnoszenie ciężarów
• Azoty-Puławy - Piłka ręczna (Ekstraklasa mężczyzn)
• Puławiak Puławy - Piłka nożna (Rozgrywki juniorskie, A klasa, grupa Lublin II (mężczyźni)
• MKS MOW Puławy - Tenis stołowy (IV liga mężczyzn).

Imprezy

Imprezy sportowe

• Mistrzostwa Polski Juniorów 16 lat w pływaniu (styczeń - tylko 2010)
• Grand Prix Puław w tenisie stołowym (od stycznia do grudnia),
• Grand Prix Puław w kolarstwie górskim MTB – Rowerem po zdrowie (od kwietnia do października)
• Ogólnopolskie Biegi Uliczno-Przełajowe "O Błękitną Wstęgę Wisły" (maj)
• Kryterium kolarskie o Puchar Prezydenta Puław (maj)
• Ogólnopolski Turniej Tenisa Stołowego Amatorów (maj)
• Mistrzostwa Województwa Lubelskiego Amatorów w siatkówce plażowej (sierpień)
• Grand Prix Puław w siatkówce plażowej (od maja do września)
• Mistrzostwa Województwa Lubelskiego Amatorów w kolarstwie górskim MTB (wrzesień)
• Ogólnopolski Turniej Siatkówki Kobiet (listopad)
• Ogólnopolskie Biegi Uliczno-Przełajowe "Biegi Niepodległości" (listopad)
• Otwarte Mistrzostwa Polski Tang Soo Do (styczeń/luty/marzec)
• "Puchar Wisły" w karate tradycyjnym (ostatni weekend sierpnia)
• Mistrzostwa Polski w Trójboju Siłowym (2008) oraz Trójboju Siłowym Klasycznym(10-11 grudnia 2011)

Imprezy kulturalne

• Festiwal Kolęd, konkurs szopek (styczeń)
• Turniej Tańców Polskich "O Pierścień Księżnej Izabeli" – Mistrzostwa Polski (luty)
• Turniej Powiatowy Ogólnopolskiego Konkursu Recytatorskiego (marzec)
• Festiwal Muzyki Akordeonowej im. Ryszarda Malickiego (marzec)
• Festiwal Książki (kwiecień)
• Powiatowy Przegląd Teatrów Dziecięcych i Młodzieżowych (kwiecień)
• Grand Prix Puław w Tańcach Dyskotekowych (kwiecień)
• Puławski Turniej Krasomówstwa, Recytacji i Tańców Narodowych "Witaj Majowa Jutrzenko" (kwiecień – maj)
• Puławski Festiwal Młodych Gitarzystów (maj)
• Turniej powiatowy Małego Konkursu Recytatorskiego (maj)
• Ogólnopolskie Puławskie Spotkania Lalkarzy (maj)
• Dni Puław (maj-czerwiec)
• Ogólnopolski Festiwal Tańców Lubelskich "GODEL" (czerwiec)
• Izabeliada (czerwiec)
• Międzynarodowe Warsztaty Jazzowe (lipiec)
• Międzynarodowe Warsztaty Muzyki Kameralnej (lipiec-sierpień)
• Letnie Warsztaty Bluesowe (sierpień)
• Międzynarodowy Plener Malarski (sierpień)
• Puławski Zlot Pojazdów Zabytkowych (wrzesień-październik)
• Dzień Papieski (październik)
• Jesienny Konkurs Recytatorski (październik)
• Przegląd Poezji, Prozy i Pieśni Niepodległościowej "Żeby Polska była Polską..." (listopad)
• Europejskie Dni Dziedzictwa (wrzesień)

Komunikacja miejska

Za komunikację miejską w Puławach i regionie puławskim odpowiada Miejski Zakład Komunikacji w Puławach. W Puławach funkcjonuje 19(1,2,3,4,5,6,7,8,9,11,12,13,14,15,16,17,19 - autobusy zwykłe oraz 21,28 - kursujące w dzień targowy) linii autobusowych. Obecnie trwa wymiana taboru na autobusy niskopodłogowe.

Straż pożarna

W Puławach działają 3 jednostki straży pożarnej:

• KP PSP Puławy - JRG Puławy
• OSP Puławy - Włostowice
• Zakładowa straż pożarna ZA Puławy

Gospodarka

Na terenie miasta działa Puławski Park Przemysłowy, który ma za zadanie przyciągnąć poprzez ulgi podatkowe inwestorów. Część terenów inwestycyjnych w Puławach, położonych w obrębie Zakładów Azotowych "Puławy" S.A. została także włączona do Starachowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.

Przemysł

• Zakłady Azotowe Puławy – uruchomione w 1966 r. "Azoty" są największym zakładem przemysłowym znajdującym się w granicach miasta i największym producentem nawozów sztucznych w Polsce. Dają zatrudnienie prawie 4 tysiącom osób.
• Mostostal Puławy
• Planowana jest budowa elektrowni lub elektrociepłowni o mocy 840 megawatów.

Handel

• Hipermarkety: Tesco (24 godzinny - jedyny hipermarket 24h na terenie regionu radomsko-puławskiego), Kaufland, Carrefour oraz markety dyskontowe: Lidl (1 istniejący, 2. w budowie na terenie budowanego osiedla Olimpijskiego), Biedronka (ilość: 3) oraz Stokrotki (ilość 4), etc.
• Galerie handlowe: w 2006 roku swoją działalność rozpoczęła pierwsza w mieście galeria o nazwie "Galeria Zielona", która posiada na swym dachu plac zabaw dla dzieci (w sezonie letnim), a w sezonie zimowym funkcjonuje lodowisko.

Ponadto powstają kolejne Galerie Handlowe: Galeria Nova (zakończenie budowy w 2012 r.), Galeria Family Point, której kubatura będzie dwukrotnie większa od Galerii Zielona (zakończenie budowy w 2012 r.)

• Markety budowlane: Brico Depot (na ul. Gościńczyk) oraz Leroy Merlin (ul. Dęblińska).
• Markety elektroniczne: MediaExpert, Neonet, Avans, EuroRTV-AGD, etc.

Osiedla

• Górki
• Kępa
• Książęce Płużki
• Majdan
• Michałówka
• Osiedle Czartoryskich
• Osiedle Działki
• Osiedle Gościńczyk
• Osiedle gen. Witolda
• Osiedle Górna Kolejowa
• Osiedle Górna Niwa
• Osiedle Kaniowczyków
• Osiedle Kołłątaja
• Osiedle Kusocińskiego
• Osiedle Leśna
• Osiedle Mokradki
• Osiedle Niemcewicza
• Osiedle Niwa
• Osiedle Podlesie
• Osiedle Serek
• Osiedle Sienkiewicza
• Osiedle Słoneczny Stok (w czasie budowy)
• Osiedle Włostowice
• Osiedle Wróblewskiego
• Osiedle Norwida
• Piaski
• Płużki
• Puławska Wieś
• Ruda Czechowska
• Ruda Las
• Wólka Profecka
• Zarzecze
• Żulinki

Ciekawostki

• W grocie parkowej obok pałacu przez pewien czas mieszkał etatowy pustelnik, wynajęty przez Izabelę Czartoryską. Jego obecność podkreślała romantyczny charakter parku.
• W Puławach dzieciństwo spędził Bolesław Prus. W 1884 r. napisał Pleśń świata, jedno z najkrótszych swoich opowiadań, którego akcję umieścił w pobliżu Świątyni Sybilli. W innym opowiadaniu Kartki z podróży.Puławy opisał osadę Puławy.
• Jedna z najdłuższych ulic w Warszawie to ulica Puławska. W czasach, gdy Puławy nosiły nazwę Nowa Aleksandria, ulica ta nazywała się Nowoaleksandryjska.
• W latach osiemdziesiątych XX wieku w Puławach istniała prężna scena punkrockowa. Tu działały m.in. zespoły Trafo i Siekiera. Jego pierwszy wokalista, Tomasz Budzyński, po odejściu z Siekiery założył m.in. zespół Armia.
• W Puławach znajduje się stara wojskowa linia kolejowa nr 82. To chyba jedyna w kraju linia, która biegła po moście pontonowym przez rzekę Wisłę. W okresie PRL (w 1975 r. i 1985 r.) odbywały się ćwiczenia wojskowe, podczas których budowano most kolejowo - drogowy. Po nim przejeżdżał pociąg. Następnie był on rozbierany.

Znani pochodzący z Puław

• Edwin Bażański
• Konrad Czerniak
• Elżbieta Jędrzejewska
• Jacek Lenartowicz
• Bartosz Opania
• Marian Opania
• Grzegorz Pacek
• Agnieszka Pilaszewska
• Krzysztof Plewka
• Jan Feliks Piwarski

Miasta partnerskie

Miasto	Kraj
Bojarka	Ukraina
Castelo Branco	Portugalia
Douai	Francja
Dublany	Ukraina
Nieśwież	Białoruś
Nieuwegein	Holandia
Stendal	Niemcy

Zobacz też

• Pałac Czartoryskich w Puławach
• Ośrodek Diagnostyki i Zwalczania Zagrożeń Biologicznych
• Państwowy Instytut Weterynaryjny - Państwowy Instytut Badawczy
• Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa
• I Liceum Ogólnokształcące im. A. J. ks. Czartoryskiego w Puławach
• Puławy Miasto
• Mosty w Puławach
• Ludność Puław
• Stary cmentarz żydowski w Puławach
• Nowy cmentarz żydowski w Puławach
• Puławy (krater marsjański)