Chrząchów

Chrząchów, wieś położona nad rzeką Kurówką w województwie lubelskim, powiecie puławskim, gminie Końskowola, w odległości 4 km od Kurowa, 6 km od Końskowoli i 12 km od Puław i 35 km od Lublina. Najwyższym punktem wsi jest Łysa Góra (180,2 m n.p.m.).

Wieś liczy około 160 gospodarstw i nieco więcej domów, znajdują się tu: kaplica pw. Trójcy Świętej – kościół filialny dla parafii pw. Znalezienia św. Krzyża i św. Andrzeja Apostoła w Końskowoli, szkoła podstawowa i przedszkole, remiza strażacka ochotniczej straży pożarnej, agencja pocztowa, sklepy.

Chrząchów posiada dogodne położenie komunikacyjne – nieopodal trasy krajowej Warszawa-Lublin. Docierają tu autobusy puławskiej komunikacji miejskiej.

Historia

• Pierwsze pisemne wzmianki o Chrząchowie sięgają XV wieku. Jan Długosz zanotował wieś jako Crzochow. Wykopaliska wskazują jednak na istnienie zorganizowanego osadnictwa między X a XIII wiekiem. Oczywiście mniej zorganizowane osiedla ludzkie mogły istnieć tu wcześniej, skoro na terenie dzisiejszego pobliskiego Nowego Pożogu istniały już w epoce mezolitu (8 tys. – 5 tys. lat p.n.e., a rówieśnicy budowniczych Biskupina pozostawili ślady na terenie dzisiejszej Opoki.
• Prawdopodobnie od momentu powstania Chrząchów należał do parafii końskowolskiej. Przed jej erygowaniem, żyjący w okolicy ludzie mogli korzystać z posługi kapłanów z Jaroszyna za Wisłą, Gołębia, Wietrznej Góry (dziś: Kazimierz Dolny), Garbowa, istnieje też przekaz o efemerycznym kościele w Kurowie XII wieku.
• Pierwszym znanym z imienia właścicielem Chrząchowa był rycerz Mikołaj, o którym nie ma żadnych dodatkowych informacji. Jest notowany jako właściciel wsi w 1430 roku. Przez stulecia wieś, będąc własnością prywatną, wchodziła w skład tzw. klucza końskowolskiego. Pozostawała kolejno własnością Tęczyńskich, Zbaraskich, Daniłłowiczów, Opalińskich, Lubomirskich, Sieniawskich i Czartoryskich.
• W XV wieku powstały na północ od Chrząchowa powstała wieś Chrząchówek, a w XVI wieku - Wola Chrząchowska (obecnie Pulki). Ich toponimika wskazuje, że mogło być to związane z przeludnieniem Chrząchowa.
• W 1676 roku wieś zapłaciła pogłówne od 90 poddanych
• Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich podaje, że w 1827 roku było we wsi 45 domów i 335 mieszkańców
• W momencie uwłaszczenia w latach 60. XIX wieku wieś liczyła: 70 gospodarstw chłopskich, placówkę przeznaczoną na szkołę i placówkę przeznaczoną na kuźnię. W obrębie wsi było wyznaczonych również 6 nadziałów obrabianych przez małorolnych chłopów z Wólki Nowodworskiej.
• 10 września 1939 roku wieś została zbombardowana przez samoloty Luftwaffe. Zginęło kilka spokrewnionych lub spowinowaconych ze sobą osób oraz nieznany mężczyzna (wszyscy są pochowani w jednej mogile na cmentarzu w Końskowoli).