Kurów (powiat puławski)

Kurów – osada gminna w powiecie puławskim, województwo lubelskie, leżąca nad rzeką Kurówką oraz na pograniczu Wysoczyzny Lubartowskiej i Płaskowyżu Nałęczowskiego.

Położenie i demografia

Przez miejscowość przebiegają trasa europejska E372 oraz drogi krajowe nr 12 oraz nr 17.

Historycznie położony jest w Małopolsce (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej).

Według danych z 1 stycznia 2008 sołectwo Kurów posiadało 2804 mieszkańców.

Historia

Kurów do XVIII w.

Początki Kurowa sięgają XII w. Bywa on identyfikowany z wymienionym w "Kronice" Galla Anonima castrum Galli, co w tłumaczeniu na język polski bywa interpretowane jako gród Kura. Pierwsza pewna wzmianka o miejscowości pochodzi z 20 stycznia 1185 i znajduje się w dokumencie wykonanym przez księcia mazowieckiego Leszka. Mówi ona o istnieniu tutaj kościoła pod wezwaniem św. Idziego. Około 1330 został zbudowany tu gród, który został potem nadany przez króla Władysława Łokietka Kurowskim. Lokacja Kurowa na prawie magdeburskim nastąpiła 6 stycznia 1442 przez Piotra Kurowskiego. Kurów stał się miastem, którym był do 19 marca 1870 r. (w latach 1456-1465 był nawet siedzibą powiatu kurowskiego). W 1783 w miejscowości powstała szkoła parafialna, którą założył Ignacy Potocki, a prowadził Grzegorz Piramowicz.

Kurów w XIX w.

Po III rozbiorze Polski miasto znalazło się na terenie Nowej Galicji w zaborze austriackim, najpierw w cyrkule józefowskim, a od 1803 w cyrkule lubelskim. W latach 1809-1870 miasto Kurów i gmina dominalna Kurów były niezależne od siebie. Od 1809 do 1815 Kurów należał do powiatu Kazimierz Dolny, departamentu lubelskiego, Księstwa Warszawskiego. Potem należał do obwodu lubelskiego w województwie lubelskim, Królestwie Polskim. Po likwidacji Królestwa Polskiego znalazł się w guberni lubelskiej.

W czasie powstania listopadowego Kurów stał się areną jego wydarzeń. 3 marca 1831 pod miejscowością stoczono bitwę, którą wygrali Polacy pod dowództwem generała Józefa Dwernickiego. 12 września tegoż roku, kiedy powstanie chyliło się już ku upadkowi, dwa szwadrony jazdy polskiej opanowały miasto, biorąc dwustu żołnierzy rosyjskich w niewolę. Kurów znalazł się ponownie na kartach historii podczas powstania styczniowego. 24 stycznia 1863 pod miastem stoczono zwycięską bitwę, później był tu organizowany obóz powstańczy. W związku z tymi wydarzeniami, w 1870 Kurów utracił prawa miejskie. Burmistrza zastąpił wójt, a sąd grodzki został przekształcony w sąd gminny.

Kurów w XX w.

Między 1 a 3 sierpnia 1915 pod Kurowem armia niemiecko-austriacka toczyła ciężkie walki z wojskami rosyjskimi. Pamiątką po tych wydarzeniach jest zabytkowy cmentarz wojenny.

Kurów został zelektryfikowany w 1926 z inicjatywy niemieckiego osadnika i młynarza Ulrycha. Kolejne rozbudowy i przebudowy sieci energetycznej następowały w latach 1933, 1946 i 1958-1962.

8 września 1939 nastąpiło tragiczne w skutkach zbombardowanie Kurowa przez lotnictwo niemieckie. Było wiele ofiar wśród ludności cywilnej i wojska. W wyniku pożaru spalona została zabudowa centrum. 15 września 1939 do miejscowości wkroczyły wojska hitlerowskie. 6 marca 1944 Niemcy w publicznej egzekucji rozstrzelali 42 i powiesili 6 osób. 23 czerwca 1944 doszło w Kurowie do potyczki dowodzonych przez Stefana Rodaka żołnierzy Okręgu Lublin Batalionów Chłopskich, AK i AL z wojskami niemieckimi, wjeżdżającymi do miejscowości od strony Puław. W jej wyniku kilku żołnierzy niemieckich zostało rannych i zabitych, zaś Polacy bez strat własnych zdobyli niemiecki transporter opancerzony.

Przez wiele lat miejscowość była znanym ośrodkiem futrzarskim. W latach 90. XX w. do Kurowa została włączona część Kolonii Józefów.

Historia Żydów w Kurowie

Pierwsza wzmianka o Żydach mieszkających w Kurowie pochodzi z 1548. Utworzyli gminę w XVII w. Mieli swoją synagogę przy ulicy Nowej i dwa cmentarze - starszy przy ulicy Nowej i nowszy przy ulicy Blich. W 1656 wielu żydowskich mieszkańców miasta zostało zabitych przez wojska Stefana Czarnieckiego. W 1765 w Kurowie żyło 904 Żydów, zaś w 1921 aż 2230, co stanowiło 56,8% ogółu mieszkańców. Okupacja niemiecka podczas II wojny światowej przyniosła brutalny koniec historii kurowskich Żydów. W sierpniu 1942 Niemcy utworzyli dla nich getto, w którym uwięzili także pewną ilość Żydów z Lublina i Wąwolnicy. Getto zostało zlikwidowane w listopadzie 1942 r., a jego mieszkańców wywieziono do obozu zagłady w Sobiborze. Wojnę przeżyli nieliczni żydowscy mieszkańcy Kurowa.

Architektura

Zabytki chronione prawnie:

• zespół kościoła parafialnego, w którego skład wchodzi:
  • kościół pw. Narodzenia NMP i św. Michała Archanioła z 1692 r., przebudowany w XVIII wieku;
  • dzwonnica z przełomu XVII/XVIII wieku,
  • cmentarz przykościelny,
  • ogrodzenie z bramkami z przełomu XVII/XVIII,
  • plebania wybudowana w latach 1778-82,
  • dawna szkoła Piramowicza z 1780 roku (1953-58), została założona przez założona przez Grzegorza Piramowicza i Ignacego Potockiego
• cmentarz żydowski przy ul. Blich,

Zabytki nierejestrowane:

• budynek urzędu gminy z 2. połowy XIX wieku

Oświata

• przedszkole
• Szkoła Podstawowa im. księdza Grzegorza Piramowicza w Kurowie
• Publiczne Gimnazjum Nr 1 im. Ignacego Potockiego w Kurowie
• liceum dla dorosłych

Przemysł

We wsi znajdują się Zakłady Futrzarskie Kurów1 S.A. Do 2005 roku funkcjonowała także tu spółdzielnia mleczarska.

Kluby

• Piłkarska drużyna "Garbarnia Kurów" (A klasa)

Kurów w kulturze

Osoby urodzone w Kurowie

• Wojciech Jaruzelski – generał, I sekretarz KC PZPR, były prezydent PRL i RP (ur. 1923 w Kurowie)
• Jacek Janczarski - pisarz, dramaturg, satyryk, scenarzysta filmowy.

Zobacz też

• Parafia Narodzenia NMP i św. Michała Archanioła w Kurowie
• inne wsie o tej nazwie