Adampol (województwo lubelskie)

Adampol – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie włodawskim, w gminie Wyryki.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa chełmskiego.

We wsi znajduje się myśliwski Pałac Zamoyskich, zaprojektowany przez Jana Koszczyc-Witkiewicza i zbudowany w latach dwudziestych XX wieku. W dniach 27–30 września 1939 w pałacu mieściła się kwatera generała dywizji Franciszka Kleeberga, dowódcy Grupy Operacyjnej "Polesie". Obecnie mieści się tu Zakład Opieki Zdrowotnej Gruźlicy i Chorób Płuc.

Pałac Zamoyskich

Pałac został wybudowany z cegły (otynkowany) w stylu eklektycznym w latach 1913–1928 (według wytycznych Konstantego Zamoyskiego, architekta Zygmunta Dewuar, a następnie Jana Koszczyc Witkiewicza) dla Jana i Natalii Zamoyskich.

Pałac wraz bocznymi skrzydłami i z zabudowaniami gospodarczymi zgrupowany jest wokół czterobocznego dziedzińca. Główny budynek, z elewacją frontową zwróconą na południowy wschód, wzniesiony został na planie podłużnego prostokąta z półkolistą kolumnadą na osi fasady. Od wschodu dostawione jest pod kątem prostym skrzydło boczne na planie podłużnym z ryzalitami na osi z przodu i z tyłu. W części północnej pomiędzy skrzydłami bocznymi a budynkami gospodarczymi znajdują się wieżyczki na planie koła.

Główny budynek wchodzący w skład zespołu jest parterowy, podpiwniczony, z użytkowym poddaszem i wieżami w północnych narożach. Korpus nakryty wysokim dachem dwuspadowym z lukarnami i wieżami z dachami cebulastymi. Od południowego zachodu do korpusu przylega parterowy korytarz z półkolistym ryzalitem od zewnątrz, nad którym znajduje się trakt spacerowy. Ściany zewnętrzne pałacu na niskim cokole, gładkie zwieńczone gzymsem.

Fasada jednokondygnacyjna, dwunastoosiowa. Pośrodku znajduje się półkolisty portyk o wysokich smukłych kolumnach, na którym wspiera się balkon. Okna rozmieszczone regularnie. Elewacja północno–zachodnia, od dziedzińca parterowa w części korpusu, z pięcioosiowym dwukondygnacyjnym ryzalitem zwieńczonym trójkątnym szczytem, flankowana piętrowymi wieżami o nieregularnie rozmieszczonych oknach. Szczyt ryzalitu opracowany jest w następujący sposób: w prostokątnym polu środkowym ujętym pilastrami znajduje się kartusz herbowy, nad którym umieszczony został trójkątny przyczółek z gzymsem kostkowym. Partia środkowa ujęta została dwoma spływami, które zakończone są niewielkimi filarami.

Dekoracja ścian i wnętrza wykonana została z elementów rzeźbiarskich przeniesionych ze zniszczonego w czasie I wojny światowej osiemnastowiecznego pałacu w Różance, dawnej siedziby linii rodu Zamoyskich z Włodawy. We wschodnim skrzydle wkomponowano trzynaście kapiteli korynckich, pochodzących z początku XVIII wieku oraz tablicę informacyjną z datą 1716. Do pałacu w Adampolu przeniesiono także kominek z 1836 oraz kilka klasycystycznych rzeźb. W skrzydle zachodnim, w kaplicy, wmontowano dwa średniowieczne witraże.

Bibliografia

• Hucz Agnieszka, Aktywność rodziny Zamoyskich z Włodawy,Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie, Materiały sesji naukowej zorganizowanej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce 8 – 9 czerwca 2000, opr. Róża Maliszewska, Kozłówka 2001, s. 241 i 246.
• Leśniakowska Marta, Jan Koszczyc Witkiewicz i architektura w jego czasach, Warszawa 1998, s. 44, 45, 104, 151, 152 i 222.
• Nawrocki Zbigniew, Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, Adampol. Pałac, 1979, maszynopis Archiwum SOZ w Chełmie.
• Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, t. 8, Województwo lubelskie, red. Henryk Gawarecki, Warszawa 1973, s. 74.