Krosno Odrzańskie

Krosno Odrzańskie (niem. Crossen an der Oder) – miasto powiatowe w województwie lubuskim, w Dolinie Środkowej Odry, nad Odrą u ujścia Bobru. Znajdują się tu siedziby Nadodrzańskiego Oddziału Straży Granicznej, komend powiatowych straży pożarnej, policji i szpitala powiatowego. W mieście zlokalizowany jest garnizon wojskowy.

Laureaci Statuetki "Gmina Fair Play" 2007 w kategorii: miasteczko i małe miasto. Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 11 881 mieszkańców.

Historia

Pierwsze wzmianki pisemne o mieście w 1005 r. w kronice biskupa Thietmara z Merseburga, miejsce walk Bolesława Chrobrego z cesarzem Henrykiem II w roku 1005 i 1015 – bitwa pod Krosnem Odrzańskim. Przed 1226 r. pierwsza inicjatywa lokacyjna na prawie niemieckim Henryka Brodatego. Do 1482 r. w granicach księstwa głogowskiego, później we władaniu Brandenburgii. Miasto mocno zniszczone w czasie wojny 30-letniej i III wojny śląskiej.

Ludność polskojęzyczna utrzymała się w okolicach miejscowości jednak dość długo skoro Hieronymus Megiser, który był autorem wielojęzycznego słownika opracowanego w roku 1603 podał w nim także informacje o polskiej gwarze ówczesnych mieszkańców okolic Krosna Odrzańskiego.

Rozwój miasta w XIX wieku: powstanie zakładów przemysłowych; budowa stacji kolejowej i linii kolejowych: w 1870 z Gubina do Czerwieńska, gdzie uzyskano połączenie z linią do Poznania przez Zbąszynek, oraz z linią do Legnicy przez Zieloną Górę, a w 1913 poprowadzenie kolei do Lubska (obecnie częściowo rozebrana).

W czasie I wojny światowej na obrzeżach miasta duży obóz jeniecki. Duże zniszczenia (60-70% zabudowy) w 1945 r., miasto spalone przez oddziały sowieckie. Od 1945 do 1948 miasto nosiło nazwę Krosno nad Odrą.

Na południe od miasta rozpoczyna się łańcuch średniowiecznych, legendarnych budowli ziemnych, o historycznym, prawdopodobnym znaczeniu graniczno-obronnym - tzw. Wały Śląskie, określane również jako Wały Chrobrego, ciągnące się od Krosna w kierunku południowo-wschodnim, aż po mokradła w okolicy wsi Wierzbowa w Borach Dolnośląskich (zachował się tam, w relatywnie dobrym stanie 7,5 kilometrowy ich fragment). Ta łańcuchowa budowla jest uznawana za najdłuższy zabytek archeologiczny w Europie środkowej, i jednocześnie jest ona także obiektem o bardzo enigmatycznej przeszłości (pomimo wielu prób, dotychczas nie udało się ustalić miarodajnych opinii i faktów w tym zakresie i ich ewentualnej roli w bitwie pod Krosnem Odrzańskim).

Kalendarium od 1005 do 1482

• 1005 – pierwsza pisemna wzmianka o mieście
• 1015 – bitwa pod Krosnem Odrzańskim
• 1138 – po śmierci Bolesława Krzywoustego Krosno wchodzi w skład dzielnicy śląskiej
• przed 1226 – domniemana data pierwszej lokacji
• 1238 – na zamku w Krośnie umiera Henryk I Brodaty
• 1241 – pod Legnicą ginie Henryk II Pobożny, podział księstwa między jego synów
• XIII-XV wiek – przynależność miasta do księstwa głogowskiego
• 1317 – z rąk margrabiów brandenburskich Krosno otrzymuje pełne prawo magdeburskie
• XIV wiek – działa w mieście mennica książęca
• 1476 – umiera ostatni książę głogowski Henryk XI
• 1476–1482 – Wojna o sukcesję głogowską
• 1477 – oblężenie miasta przez księcia Jana II Szalonego
• 1478 – krośnianie biorą udział w wyprawie po stronie Brandenburczyków, pokonani pod Leśniowem Wielkim
• 1482 – układ w Kamieńcu Ząbkowickim, miasto przechodzi pod władanie Brandenburgii

Kalendarium od 1483 do 2005

• XVI wiek – w mieście zwycięża protestantyzm
• 1618–1648 – Wojna XXX-letnia, miasto zajmowane na przemian przez Szwedów i wojska cesarskie, miasto uczynione twierdzą
• 1699 – W Krośnie wyszły drukiem "Bajki Ezopa" Kazimierza Niemirycza, poety, arianina wówczas mieszkającego w Czarnowie.
• 1701 – Krosno w Królestwie Prus
• 1756–1763 – wojna siedmioletnia, po bitwie pod Kijami
• 23 czerwca 1759 – miasto zajmują i rabują Rosjanie
• 1806 – miasto zajmują oddziały francuskie
• 1813 – przez miasto przeciąga pochód ze zwłokami księcia Józefa Poniatowskiego, mieszczanie oddają księciu hołd
• XIX wiek – początki przemysłu
• 1870 – powstaje pierwsza linia kolejowa
• 1871 – Krosno w granicach Cesarstwa Niemiec
• 1897 – w mieście wprowadzone zostaje oświetlenie gazowe
• 1914 – w czasie I wojny światowej w mieście powstaje obóz jeniecki
• 1919 – w obozie przebywają jeńcy – powstańcy wielkopolscy
• 20 lutego 1945 – miasto zajmują oddziały sowieckie, zniszczenia 60-70%
• maj 1945 – miasto przejmuje administracja polska
• od 1945 – do miasta przybywają m.in. przymusowo wysiedleni Polacy z Kresów Wschodnich
• 2005 – miasto obchodzi symboliczne tysiąclecie istnienia grodu

Zabytki i atrakcje

• ruiny zamku piastowskiego: zbudowany prawdopodobnie w pocz. XIII w. przez Henryka I Brodatego, miejsce jego śmierci w 1238 r., miejsce schronienia jego żony Jadwigi i synowej Anny podczas najazdu tatarskiego w 1241 r. Od XVI w. siedziba wdów po elektorach brandenburskich, później koszary; niszczony licznymi wojnami, spalony w 1945 r., w odbudowanej części bramnej muzeum regionalne i punkt informacji turystycznej.
• kościół parafialny pod wezwaniem Świętej Jadwigi Śląskiej z XVIII w.
• kościół pod wezwaniem Świętego Andrzeja – neogotycki (XIX w.), projekt Ferdinanda Martiusa poprawiony przez Karla Friedricha Schinkla
• fragment dawnych murów miejskich z prostokątną czatownią
• kamienice mieszczańskie z XVIII i XIX w.

Edukacja

• SP nr 1 ul. Bohaterów Wojska Polskiego
• SP nr 2 ul. St. Moniuszki
• SP nr 3 ul. K. Pułaskiego 3
• Gimnazjum im. Henryka I Brodatego ul. K. Pułaskiego 3
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Władysława Broniewskiego ul. Szkolna 1
• Zespół Szkół Specjalnych ul. Poznańska 88

Sport

Od 1945 roku w Krośnie Odrzańskim funkcjonuje klub piłkarski MKS Tęcza Krosno Odrzańskie. Klub obecnie rozgrywa mecze na Stadionie OSiR.

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie

• Schwarzheide
• Karcag
• Bremervörde

Miasta współpracujące

• Moldava nad Bodvou
• Atri

Osoby związane z Krosnem Odrzańskim

• Henryk I Brodaty – zm. 1238 na zamku w Krośnie, książę śląski
• Georg Wenzeslaus von Knobelsdorff – wybitny architekt i malarz niemiecki
• Friedrich Paulus – niemiecki feldmarszałek
• Alfred Henschke pseud. "Klabund" – ur. 1890 w Krośnie, niemiecki pisarz i poeta
• Tomasz Kuszczak – piłkarz reprezentacji Polski
• Grzegorz Walasek – żużlowiec
• Ewa Werka – polska śpiewaczka operowa
• Marek Cebula – polski polityk, przedsiębiorca, poseł na Sejm
• Karl Friedrich Schinkel – architekt, zaprojektował m.in. kościół Św. Andrzeja
• Walther Model – niemiecki feldmarszałek
• Jarosław Frączyk - generał brygady Straży Granicznej
• Jolanta Fedak - Minister Pracy i Polityki Społecznej
• Jan Piotr Stępień - ksiądz katolicki, rektor Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, członek władz Stronnictwa Narodowego.

Urodzeni w Krośnie Odrzańskim

• Joanna Brodzik – polska aktorka
• Tomasz Kuszczak – bramkarz Manchesteru United
• Ryszard M. Małajny – profesor nauk prawnych
• Aneta Konieczna – polska kajakarka
• Eduard Seler – niemiecki amerykanista i paleontolog
• Maciej Adamczyk – polski aktor teatralny i filmowy, reżyser
• Krzysztof Grzelczyk – polski politolog
• Alfred Henschke – niemiecki pisarz i poeta
• Grzegorz Walasek – żużlowiec

Zobacz też

• Krosno
• Nadodrzański Oddział Straży Granicznej
• 52 Pułk Piechoty im. von Alvenslebena (6 Brandenburski)
• Synagoga w Krośnie Odrzańskim
• Cmentarz żydowski w Krośnie Odrzańskim
• Parafia św. Jadwigi Śląskiej w Krośnie Odrzańskim